Nationale Veiligheid en Weerbaarheid

Op 16 oktober organiseerde HCSS ism de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) een Tabletop Strategic Capability Game over weerbaarheid in tijden van crisis en onzekerheid, om te verkennen hoe de KNB kan blijven functioneren in een wereld waarin dreigingen snel complexer en realistischer worden. De simulatie, ontwikkeld door HCSS, plaatste deelnemers in een scenario waarin het Nederlandse notariaat te maken kreeg met een opeenstapeling van calamiteiten: van cyberaanvallen en desinformatiecampagnes tot verstoringen in vitale infrastructuur en internationale spanningen.

De Najaarspeiling van de HCSS Publieksmonitor laat zien dat maatschappelijke stabiliteit in Nederland broos blijft. Nederlanders beoordelen deze met een 6,1, lager dan in de zomer. Interne spanningen en zorgen over de werking van de democratie nemen toe, terwijl vertrouwen in de overheid laag blijft. Tegelijkertijd zien veel Nederlanders hun buurt als bron van veerkracht. Lees nu de belangrijkste bevindingen.

We bereiden ons voor op oorlogen en militaire conflicten – onder andere door te investeren in onze defensie. Maar militaire paraatheid alleen is niet genoeg. Onze tegenstanders kunnen ons ook op andere manieren treffen, bijvoorbeeld met cyberaanvallen, desinformatiecampagnes of aanvallen op onze vitale infrastructuur, zoals de energie- en watervoorziening. Te gast hierover bij Paul van Liempt in BNR podcast De Strateeg zijn HCSS analist Hans van der Louw en Willemijn Aerdts.

Steeds meer mensen, ook in Nederland, vinden een autoritaire leider of zogenoemde "sterke man" aantrekkelijker dan het huidige democratische systeem. Uit recent onderzoek van HCSS blijkt dat deze trend ook hier toeneemt. Waarom groeit het draagvlak voor autoritair leiderschap? En wat betekent dit voor de toekomst van onze democratie? Dat ga je horen in deze aflevering van De Strateeg met HCSS analist Gerben bakker en Amerikanist Kenneth Manusama.

Bijna de helft van de Nederlanders ziet in crisistijden meer in een sterke leider dan in een compromisgerichte regering. Deze HCSS Focus onderzoekt de voedingsbodems van autocratisch sentiment: frustratie over democratie, wantrouwen in instituties, angst en onzekerheid, en hang naar homogeniteit. Op basis van peilingen met KiesKompas en de HCSS Publieksmonitor biedt dit rapport inzicht in risico’s voor democratische weerbaarheid in Nederland.

HCSS waarschuwt in het nieuwe rapport Van Meme Tot Moord: online extremistische subculturen kweken een nieuwe generatie van geweld. Jongeren raken verstrikt in digitale biotopen vol haat, geweld en antidemocratische denkbeelden. Analisten Gerben Bakker en Thijs van Aken beschrijven hoe memes, games en hybride ideologieën samensmelten tot een gevaarlijke voedingsbodem voor radicalisering – en wat we eraan kunnen doen.

De eerste editie van de HCSS Publieksmonitor Maatschappelijke Stabiliteit is verschenen. De Zomerpeiling 2025 laat zien hoe Nederlanders maatschappelijke spanningen, dreigingen en veerkracht ervaren. Hoewel er vertrouwen is in de samenleving, signaleren burgers grote zorgen over politiek, polarisatie en internationale dreiging. Lees de belangrijkste bevindingen in deze eerste datagedreven momentopname van maatschappelijke systeemdruk.

Hoe kunnen klimaatgerelateerde gebeurtenissen de sociale, politieke en economische processen in Nederland beïnvloeden? In dit nieuwe HCSS rapport verkennen Laura Birkman, Fiona De Cuyper en Julie Jeuken hoe klimaatverandering maatschappelijke onrust kan versterken en veiligheidsvraagstukken in Nederland beïnvloedt. Met ketenanalyses en strategische aanbevelingen biedt het rapport richting voor toekomstig beleid en versterking van maatschappelijke weerbaarheid.

"De dreiging en de kwetsbaarheden zijn groter dan mensen doorhebben," waarschuwde HCSS strategisch analist Gerben Bakker de gemeenteraad van Amsterdam tijdens een expertmeeting over de risico's van hybride dreigingen voor de stad. Burgers moeten hun alertheid voorhogen, want het is aannemelijk dat Rusland zijn pijlen op Amsterdam richt: "Je moet denken aan cyberaanvallen, brandstichting, desinformatie, sabotages en liquidaties."

Europese democratieën staan onder druk, en het gevaar komt niet alleen meer van buiten, maar ook van binnenuit. Hoe kan Europa zich hier tegen wapenen? Paul van Liempt bespreekt het met HCSS expert Gerben Bakker en hoogleraar Theresa Kuhn, nu in BNR podcast De Strateeg.

De Strategische Monitor Politie 2024 biedt inzicht in de snel veranderende wereld en de impact daarvan op Nederland en haar democratische rechtsstaat. De monitor beschrijft hoe geopolitieke, technologische en maatschappelijke ontwikkelingen onzekerheid, instabiliteit en hybride dreigingen versterken. Het rapport benadrukt het belang van samenwerking tussen overheid, politie en internationale actoren, met een focus op preventie, innovatie en versterking van weerbaarheid. Door realistische scenario’s en kennisontwikkeling biedt de monitor handvatten voor strategie en beleid, gericht op het waarborgen van stabiliteit en veiligheid in een complexe, dynamische samenleving.

Nederlandse steden staan komende decennia voor complexe uitdagingen door bevolkingsgroei, vergrijzing, migratie, klimaatverandering en technologische ontwikkelingen. Kwetsbare wijken, superdiversiteit, polarisatie, psychische problematiek en criminaliteit vergroten de druk op veiligheid en leefbaarheid. Dit nieuwe HCSS-onderzoek biedt inzichten voor strategische aanpassingen en lange termijnbeleid. Samenwerking tussen steden, provincies en het Rijk is cruciaal om stedelijke veerkracht te waarborgen en toekomstgerichte oplossingen te realiseren.

"Deze analyse van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) bevestigt het beeld dat er een aantal groepen in Nederland een extremistische dreiging kunnen vormen", zegt HCSS strategisch analist Gerben Bakker bij EenVandaag. "De bevoegdheden van de veiligheidssector zijn een beetje verouderd, waardoor het toch lastiger is om bijtijds te kunnen zien of iemand radicaliseert. Dat maakt het lastig om preventief te handelen."

"We moeten waakzaam zijn voor buitenlandse inmenging”, zegt HCSS analist Laura Jasper in de Telegraaf, nav de beinvloedingscampagnes op TikTok tijdens de Roemeense verkiezingen. Bij dit soort campagnes wordt ingezet op breuklijnen in de maatschappij die al bestaan. „In Duitsland is dat het thema van energiezekerheid en klimaatopwarming, in Polen zien we narratieven rond vluchtelingen en immigranten. Maar ook in Nederland wordt er te snel gedacht dat we desinformatie wel kunnen herkennen.”

De Nederlandse samenleving is kwetsbaar voor nieuwe vormen van geweld, zoals online intimidatie en extremistische dreigingen, aldus een nieuw HCSS rapport. Dit vraagt om nieuwe inzichten en effectieve beleidsmaatregelen, waarschuwen strategisch analisten Gerben Bakker en Pieter-Jan Vandoren. De groeiende diversiteit en complexiteit van geweldsvormen ondermijnen het traditionele geweldsmonopolie van de staat, en veroorzaken angst en een verminderd vertrouwen in maatschappelijke instituties.

Rechts-extremisme wint zowel offline als online steeds meer terrein. Hoe groot is het gevaar voor Nederland? Paul van Liempt vraagt het aan HCSS strategisch analist Gerben Bakker en University of Amsterdam professor politiek pluralisme Sarah de Lange, in podcast De Strateeg op BNR Nieuwsradio.

Demonstraties worden harder, mensen doen minder snel aangifte, er zijn burgers die de staat niet meer erkennen: hoe zorgt de politie ervoor dat mensen vertrouwen blijven houden in de organisatie? En hoe kan de politie bijdragen aan het versterken van onze democratische rechtstaat? Paul van Liempt bespreekt het met Liesbeth Huyzer, plaatsvervangend korpschef van de Politie, in deze speciale aflevering van podcast De Strateeg op BNR Nieuwsradio.  

Deze week mogen 375 miljoen Europeanen naar de stembus voor de Europese parlementsverkiezingen. Volgens de Europese Commissie moeten we de komende tijd extra waakzaam zijn voor desinformatie, complottheorieën en nepnieuws. HCSS strategisch analist Laura Jasper is gespecialiseerd in desinformatie en cyberoorlog en licht de waarschuwing van de Europese Commissie toe, in NOS Met Het Oog Op Morgen.

De overheid moet een veel beter antwoord vinden op ondermijning bij bedrijven door de georganiseerde misdaad, stellen HCSS analist Laura Jasper en Tom Driessen, voormalig hoofd van de nationale recherche, in gesprek met Paul van Liempt in BNR podcast De Strateeg. Georganiseerde ondermijning en criminaliteit zijn een zeer grote bedreiging voor rechtsstaat en democratische instituties.

De AIVD waarschuwt voor de dreiging van zogenaamde soevereinen. De groep die zich wil afkeren van de overheid is groeiende van eerder circa tienduizend tot nu enkele tienduizenden. Een aanvankelijk klein verschijnsel in de marge dreigt daarmee uit te groeien tot iets groters, schrijft HCSS strategisch analist Gerben Bakker. Wat is er aan de hand en waarom kan deze ontwikkeling gevaarlijk zijn voor de democratische rechtsorde, zoals de AIVD beweert?

Rewatch | Sinds de oorlog in Oekraïne lijken de kaarten op het wereldtoneel opnieuw geschud: westerse dominantie is niet meer vanzelfsprekend. Ondertussen is de VS steeds meer in zichzelf gekeerd en lukt het Europa maar niet om een vuist te maken. Wat betekent dit voor de toekomst van de liberale democratie in de wereld? En welke rol kan Europa spelen in de nieuwe wereldorde? Historicus prof. Beatrice de Graaf (UU) en HCSS strategisch analist Laura Jasper spraken hierover op 6 maart in Utrecht in een volle zaal voor de Studium Generale serie "Democratie in een wankele wereldorde." Kijk het evenement hier terug.

De kwaliteit van de Nederlandse rechtsstaat is nog altijd hoog, maar voor de bredere democratische rechtsorde staan veel seinen op oranje. Hoe komt het dat een land dat op democratische en institutionele structuren goed scoort, toch zo weinig vertrouwen van burgers geniet? Dit nieuwe HCSS rapport analyseert de ontwikkeling van het Nederlandse ‘sociaal contract’ tussen burger en overheid: is er sprake van oppervlakkige spanningen die opgelost kunnen worden door elkaars verwachtingen beter te begrijpen? Of is het mogelijk fundamenteler: zijn er disfuncties die de sociale stabiliteit in gevaar brengen?

Bij georganiseerde misdaad denken we al gauw aan drugsbendes zoals die van Ridouan Taghi, en vroeger aan Holleeder. Maar de bedreiging voor onze samenleving gaat nog veel verder. Achter al deze georganiseerde criminaliteit gaan internationale netwerken schuil. Ook oorlogen zijn van invloed op veranderingen in de keten van de criminaliteit. Paul van Liempt praat in podcast De Strateeg over het gevaar van ondermijning met HCSS strategisch analist Laura Jasper en met strategisch adviseur Tom Driessen, voormalig hoofd van de nationale recherche.

Hoe gezond is de Nederlandse rechtsstaat? De Nederlandse rechtsstaat scoort consistent hoog in internationale metingen, maar het vertrouwen in onze rechtsstaat is historisch laag. In dit nieuwe HCSS rapport onderzoeken we de problematische trends achter dit verschijnsel en verkennen we scenario's voor de toekomst.

De aanwezigheid van een sterke en welvarende middenklasse is essentieel voor de sociale en politieke stabiliteit van democratische samenlevingen. Maar deze middenklasse staat onder druk, waarschuwt HCSS in een nieuw rapport. Een toenemend aantal mensen, ook uit traditioneel gezagsgetrouwe groepen, wijst de rechtsorde en het huidige democratische staatsbestel in zijn geheel af.