Geweld aan de horizon: Trends omtrent geweld en maatschappelijke stabiliteit

Heeft de staat in de toekomst nog wel controle over geweld in de samenleving? Kan iedereen thuis een machinegeweer printen? Nieuwe trends in geweld vragen om aanpassing van beleid en verhoogde weerbaarheid, concludeert nieuw HCSS rapport.

De aard en impact van geweld in onze samenleving veranderen snel. Dit vraagt om nieuwe inzichten en effectieve beleidsmaatregelen, zo blijkt uit een analyse van geweldstrends door het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS).

Geweld kent tegenwoordig verschillende vormen: naast fysiek geweld zijn ook psychologisch en systemisch geweld steeds meer zichtbaar, zoals online intimidatie en geweld tegen specifieke groepen. De online verspreiding van extremistische inhoud vergroot de dreiging van radicalisering en vormt een directe bedreiging voor de maatschappelijke stabiliteit, waarschuwen strategisch analisten Gerben Bakker en Pieter-Jan Vandoren.

Hoewel fysiek geweld in Nederland afneemt, nemen digitale vormen van intimidatie en criminaliteit toe. Ook wordt de samenleving geconfronteerd met de intergenerationele impact van geweld en de aanzienlijke kosten voor hulpverlening en justitie. De groeiende diversiteit en complexiteit van geweldsvormen veroorzaken angst en een verminderd vertrouwen in maatschappelijke instituties.

Technologische ontwikkelingen, zoals drones en 3D-geprinte wapens, vergroten de toegang tot geweldsmiddelen en ondermijnen het traditionele geweldsmonopolie van de staat. De democratisering van technologie maakt het voor individuen en extremistische groepen eenvoudiger om geweld te plegen, wat zorgt voor nieuwe ethische en juridische uitdagingen.

Daarnaast versterken internationale conflicten de dreiging van geweld van buitenaf en benadrukken de noodzaak van nationale en persoonlijke weerbaarheid. Het HCSS rapport onderstreept dat de overheid, ondanks politieke polarisatie, moet inzetten op evidence-based beleid dat op brede steun kan rekenen en onafhankelijk is van ideologische invloeden.

Een integrale aanpak is essentieel. Dit houdt in dat statelijke, civiele en private actoren beter moeten samenwerken om online extremisme te monitoren en aan te pakken. Gemeenten spelen hierbij een sleutelrol door lokale initiatieven te ondersteunen die bijdragen aan sociale cohesie en geweldspreventie.

Het HCSS rapport benadrukt dat de Nederlandse samenleving kwetsbaar is voor nieuwe vormen van geweld. Verhoogde betrokkenheid van burgers en aangepaste wetgeving zijn nodig om deze kwetsbaarheid aan te pakken en de stabiliteit van onze samenleving te waarborgen.

***

Auteurs: Gerben Bakker, Pieter-Jan Vandoren, Ayla Elzinga, Philippe van Pappelendam

Met medewerking van: Tim Sweijs, Paul Sinning, Frank Bekkers, Jesse Kommandeur, Bart Vossebelt, en Emma Bokel.

Dit onderzoek is verricht door HCSS in opdracht van de Nederlandse politie, als onderdeel van het meerjarige programma Strategische Monitor Politie. Dit programma heeft tot doel een duiding van relevante trends en ontwikkelingen te geven, om daarmee de strategievorming van de Nederlandse politie te ondersteunen. Deze studie is nadrukkelijk niet bedoeld als een alomvattende wetenschappelijke analyse, maar vormt een eerste verkenning waarmee het een basis biedt voor dialoog.

Het onderzoek voor dit rapport is afgerond in september 2024. Gebeurtenissen of ontwikkelingen die plaatsvonden in de periode tussen afronding en publicatie zijn niet van invloed geweest op de bevindingen.