Veilige stad: Uitdagingen voor hoogstedelijke gebieden in Nederland

Nederlandse steden worden de komende tien tot twintig jaar geconfronteerd met complexe uitdagingen op het gebied van veiligheid en leefbaarheid, veroorzaakt door zowel voorspelbare als onzekere factoren. Deze verkenning, uitgevoerd door HCSS in samenwerking met stedelijke gemeenten, analyseert hoe lange termijn trends zoals vergrijzing, migratie, klimaatverandering, technologisering en economische onzekerheid de stedelijke ontwikkeling beïnvloeden.

Bevolkingsgroei, ruimtelijke verdichting, en technologische veranderingen zetten druk op stedelijke voorzieningen en de sociale cohesie. Klimaatverandering, geopolitieke spanningen en de toename van digitale criminaliteit vergroten de kwetsbaarheid van steden. Bovendien versterken problemen in kwetsbare wijken en de effecten van superdiversiteit sociale en ruimtelijke spanningen.

De veranderende stedelijke omgeving vereist strategische aanpassing door de politie. Het onderzoek, onderdeel van het Strategische Monitor Politie-programma uitgevoerd door HCSS, biedt inzichten om beter in te spelen op een steeds complexer stedelijk werkveld.

Het onderzoek van Gerben Bakker, Bart Vossebelt en Thijs van Aken richt zich op veiligheidsvraagstukken en beleidsmatige strategieën voor hoogstedelijke leefgebieden.

Belangrijkste uitdagingen:

• Kwetsbare wijken: Structurele armoede, beperkte voorzieningen en sociale onrust blijven hardnekkige problemen. Oplossingen vergen een duurzame en integrale aanpak.
• Superdiversiteit: De toenemende culturele diversiteit leidt tot sociale complexiteit en roept vragen op over integratie, gedeelde waarden en stedelijke identiteit.
• Vergrijzing: De vergrijzende bevolking vraagt om aanpassingen in huisvesting en zorg, zonder een gebalanceerde generatieverdeling te verstoren.
• Openbare orde: Steden zien een toename van maatschappelijke onrust, demonstraties en polarisatie.
• Psychische problematiek: De stijgende aantallen mensen met verward gedrag vragen om meer zorgcapaciteit en opvang.
• Criminaliteit: Ondermijning en georganiseerde misdaad ondermijnen stedelijke veiligheid en investeringen in kwetsbare wijken.
• Extremisme: Digitale technologieën faciliteren extremistische netwerken die steeds vaker opereren buiten het zicht van traditionele handhavingsmethoden.
• Klimaatverandering: Steden zijn extra gevoelig voor klimaatrisico’s, met name sociaal kwetsbare gebieden.

De cumulatieve effecten van de hierboven beschreven uitdagingen brengen steden in gevaar om vast te lopen.

Steden moeten verder kijken dan acute problemen en gezamenlijk strategisch beleid ontwikkelen, een langetermijnvisie gesteund door provincies en het Rijk. Deze integrale en toekomstgerichte benadering is essentieel om Nederlandse steden leefbaar en veerkrachtig te houden te midden van toenemende druk en complexiteit.

Om effectief in te spelen op de uitdagingen van de toekomst, moeten beleidsmakers rekening houden met zowel lokale verschillen als gemeenschappelijke stedelijke trends. Flexibiliteit en strategische planning zijn essentieel om de veiligheid en leefbaarheid in Nederlandse steden te waarborgen.

Auteurs: Gerben Bakker, Bart Vossebelt en Thijs van Aken.

Met medewerking van: Frank Bekkers, Paul Sinning, Philippe van Pappelendam, Tom Driessen en Pieter Bindt.

Met dank aan: Mijchanou Kowalcyk en Lise Houwing, team Strategie en Innovatie Nederlandse politie, Marco van der Land, hogeschooldocent integrale veiligheidskunde Haagse Hogeschool. Voor deze studie werden diverse stedelijke beleidsmakers en -strategen geraadpleegd.

Dit onderzoek is verricht door HCSS in opdracht van de Nederlandse politie. Het onderzoek voor dit rapport is afgerond in november 2024. Gebeurtenissen of ontwikkelingen die plaatsvonden in de periode tussen afronding en publicatie zijn niet van invloed geweest op de bevindingen.