NATO Summits Series 2024-2025

For almost 75 years, NATO has been the most important pillar of European security by providing a strong link between Europe and North America in the political and defence spheres.

Once believed to be a relic of the Cold War, the Alliance is nowadays needed more than ever. Russia’s aggression against Ukraine has shown that security cannot be taken for granted. In the present, very challenging and unstable security environment, NATO is seen as an important security and stability provider.

To set the stage for the upcoming NATO summit in Washington in 2024 and the summit in the Netherlands in 2025, The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) will be organizing a series of events.

Follow our social media accounts and our dedicated NATO Summits Series landing page for all upcoming events.

Multidomein Optreden | Bijdrage voor het Rondetafelgesprek van de Tweede Kamercommissie voor Defensie

‘Sneller, slimmer en effectiever dan de tegenstander kunnen opereren omdat je hem niet in een domein bevecht, maar hem op allerlei verschillende manieren aanpakt.’

De vaste commissie voor Defensie van de Tweede Kamer organiseerde op woensdag 20 maart een rondetafelgesprek over Informatiegestuurd optreden, Multi Domain Operations, en Defensie Strategie Data Science en AI. HCSS directeur onderzoek Tim Sweijs was een van de uitgenodigde sprekers.

Met het rondetafelgesprek wil de commissie meer informatie vergaren over Defensie Strategie Datascience en AI en de invoering van informatiegestuurd optreden door de gehele Defensieorganisatie en de implicaties die dat heeft voor het NAVO-voornemen om het concept van Multi Domain Operations (MDO) leidend te laten zijn in het klaarmaken van de NAVO en haar leden voor de toekomst.

De bijdrage van Tim Sweijs is hier als PDF te downloaden.

Bekijk het hele rondetafelgesprek hier terug:

Sprekers:

  • Dr. Tim Sweijs, The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS)
  • Mietta Groeneveld, NAVO Command and Control Centre of Excellence
  • Antoine Smallegange, Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO)

Reflections on the WPS MENA training in Amman, Jordan

By Benedetta Benzoni and Irina Patrahau (HCSS)

As part of the Water, Peace & Security (WPS) partnership’s ongoing efforts to strengthen conflict-sensitive water management and turn water into an opportunity for peace and collaboration, WPS organised a two-day training in Jordan in February 2024. The training was built around the WPS ‘toolbox’ of instruments, methods and approaches that integrate early warning and anticipatory action to manage and mitigate water-induced conflict risk.

Group photo MENA

The 30+ participants of this training session, comprising representatives from the Ministries of Water Resources across eight different countries in the MENA region, representatives from the IFRC’s regional offices, and Dutch diplomats working in the MENA, came together for two days of discussion and learning. The diversity of participants is a key part of WPS’ strategy of ensuring a whole-of-society approach to the prevention and mitigation of water-induced conflict, and ensured lively and useful discussions.

This training was designed to complete the Shiraka Water Management training programme, coordinated by Netherlands Enterprise Agency (RVO) and supported by the The Hague Academy for Local Governance.

DAY 1: INTRODUCING THE WPS TOOLBOX

The ambassador of the Kingdom of the Netherlands to Jordan, Harry Verweij, provided opening remarks, highlighting the importance of collaboration to address water-related security challenges in the MENA region. After that, the training kicked off with an introduction to the water-conflict nexus offered by Laura Birkman from The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS). This session, focussing on water as a threat multiplier, introduced water-conflict pathways as a useful instrument to understand root causes, mediating factors and conflict outcomes.

This was followed by a plenary session on the use of data and machine learning for proactive environmental security management, where Elizabeth Saccoccia from the World Resources Institute introduced participants to the WPS Global Early Warning Tool and its uses.

MENA2

The day continued with two hands-on breakout sessions, both of which were highlighted by participants as being particularly useful for their daily work. In her negotiation-focussed session, Svenja Wolter from International Alert guided participants through understanding the needs, interests and positions of conflicting parties, as well as best-practices for dialogue facilitation. In their session on the causal loop, Bouke Ottow and Nancy Haddaden from Deltares focussed on the broader system dynamics that feed into the relationship of water and conflict and allowed participants to practice this understanding by building causal loop diagrams.

DAY 2: USING THE WPS TOOLBOX FOR CONFLICT-SENSITIVE WATER MANAGEMENT

The second day opened with a session that brought back the WPS toolbox and discussed how to integrate these instruments into the work daily work of participants, led by Svenja Wolter from International Alert. Moreover, the session expanded the conversation on conflict sensitivity, and ways to identify and mitigate the potential risks and unintended consequences of an intervention on water management.

The WPS training ended with an interactive Serious Game, designed by Irina Patrahau (HCSS). This session allowed participants to apply their learnings and practice using the entirety of the WPS toolbox to try to mitigate a fictional scenario of a water-related conflict between the government and water user groups.

MENA3

WHAT NEXT?

The WPS partnership continues its mobilisation and awareness efforts through its regional work. In the MENA region, The partnership is active in Iraq, where it organises training and dialogue sessions for local stakeholders on top of its work with policymakers. It is also active in Mali, Kenya and Ethiopia. If you are interested in the WPS toolbox, we offer free, publicly available training modules here.

Source: Water, Peace and Security website

De Strateeg: De grote economische gevolgen van een toekomstige inname van Taiwan

Het is niet de vraag OF China Taiwan binnen gaat vallen, maar wanneer. China steekt zijn ambities om het eiland bij het land te voegen niet onder stoelen of banken. In 2049 als de Volksrepubliek China 100 jaar bestaat moet die unificatie toch wel voltooid zijn, zo denken Chinakenners. Dit kan grote economische gevolgen hebben voor ons.

Dit heeft onder meer te maken met onze afhankelijkheid van China, maar denk ook aan het Taiwanese chipbedrijf TSMC voor ASML en de vaarroutes die door heel Oost-Azië lopen. Hoe kan Europa zich hier tegen wapenen?

Dat ga je horen in deze aflevering van De Strateeg van:

– Tom Berendsen, Europarlementariër en lijsttrekker voor het CDA

– Joris Teer, strategisch analist van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies

Bron: BNR Nieuwsradio, 24 maart 2024

Lees ook het nieuwe rapport door Joris Teer e.a.: De Prijs van Conflict: Economische Gevolgen van een Militaire Crisis rondom Taiwan voor Nederland en de EU.

Over deze podcast

De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.

Host: Paul van Liempt

Redactie: Michaël Roele

Column Rob de Wijk: Poetin zit vast in een doodlopende weg, hij kan alleen nog wild om zich heen meppen

Democratische leiders zijn niet oneindig houdbaar, autocratische leiders wel. Poetin werd tijdens zijn eerste termijn in 2000 met ruim 53 procent van de stemmen gekozen, maar vorige week is dat opgelopen tot 87,5 procent. In 2030 zal hij daarom wel met ruim 95 procent worden herkozen.

Het record staat overigens op naam van de Turkmeense leider Niyazov, met 99,5 procent. Als dank liet hij een twaalf meter hoog, met bladgoud beplakt beeld van zich zelf oprichten dat met de zon meedraaide.

Net als zijn Chinese collega Xi en talloze andere autocraten heeft Poetin, overtuigd van zijn eigen voortreffelijkheid, onmisbaarheid en gehechtheid aan de macht, de wet zo veranderd dat hij feitelijk tot aan zijn dood kan aanblijven.

Als Poetin deze termijn afmaakt, is hij in 2030 na Catharina de Grote de langstzittende monarch van Rusland. ‘Monarch’ omdat de president zich zo gedraagt. Ik ben ervan overtuigd dat hij zich in een ander tijdsgewricht tot tsaar had laten kronen en een nieuwe dynastie had gevestigd.

De laatste die dat deed was Jean-Bédel Bokassa, de president van de Centraal Afrikaanse Republiek, die in 1976 het keizerrijk uitriep. Zijne Keizerlijke Majesteit Bokassa I werd al in 1979 afgezet, nadat zijn onderdanen in opstand waren gekomen tegen de toenemende repressie. Het ging mis toen scholieren en studenten schooluniformen moesten dragen die vervaardigd werden door een bedrijf van zijn vrouw. Dit leidde tot een opstand en een slachtpartij zonder weerga.

Afzetten van een autocraat is niet eenvoudig

Het afzetten van een autocraat is niet eenvoudig. Bokassa werd met hulp van de Fransen verdreven. Er waren complete invasies voor nodig om de Iraakse leider Saddam Hoessein (2003) en zijn Libische collega Khadaffi (2011) af te zetten en uiteindelijk om het leven te brengen.

Poetin zal hier ongetwijfeld van hebben geleerd en zijn veiligheidsmaatregelen op orde hebben. Sterker, hij schijnt op dat punt bijna paranoïde te zijn, gezien zijn leger aan beveiligers, het feit dat hij over voorproevers beschikt en de destijds extreme angst voor besmetting door covid.

Die paranoïde instelling, gekoppeld aan langdurige, zelfgekozen isolatie tijdens de pandemie verklaart mogelijk waarom hij aan de oorlog in Oekraïne is begonnen. Inmiddels is bewezen dat Poetin dacht de klus in een paar dagen te kunnen klaren. Maar ook toen kon elke beginnende militaire expert hem vertellen dat demilitarisatie en denazificatie van een land ter grootte van Frankrijk en met 45 miljoen inwoners, niet vlot met een paar honderdduizend militairen te doen is.

Dit soort magistrale inschattingsfouten kunnen zich herhalen. Het is niet uitgesloten dat Poetin gaat geloven in zijn eigen verhaal dat het Westen op het punt staat Rusland binnen te vallen. Zijn voortdurende gedreig met kernwapens duidt daarop. Het feit dat hij besloten heeft de Russische economie van die van het Westen te ontkoppelen, laat ook zien dat hier iemand regeert die megafouten heeft gemaakt.

Poetin is een doodlopende weg ingeslagen, waarin hij alleen overeind kan blijven door wild om zich heen te meppen. Dit kan tot een nog grotere oorlog in Europa leiden of tot zijn ondergang.

Rob de Wijk, Trouw, 21 maart 2024

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.

Water: een bron voor vrede en conflict

Onze watervoorraad krimpt, terwijl de vraag groter is dan ooit. Wereldwijd neemt het aantal conflicten over de beschikbaarheid en verdeling van water toe. Tijdens Wereldwaterdag staan we daarom stil bij de rol van water in vrede en conflict. Want hoe kan water een oorlog veroorzaken? En wat kunnen we doen om water-gerelateerde conflicten in de toekomst te voorkomen? We leggen het uit.   

Door klimaatverandering krijgen we steeds vaker met recordhoge tempraturen, korte regenseizoenen en extreme droogte te maken. Tegelijkertijd groeit de wereldbevolking in een rap tempo en gebruiken we meer water voor onze landbouw, industrieën en energievoorziening. Een slechte combinatie voor de wereldwijde watervoorraad: er is minder water beschikbaar, maar meer vraag dan ooit.

Water als aanstichter, wapen en slachtoffer

De toenemende druk op de watervoorraad kan voor spanningen zorgen. Binnen gemeenschappen, maar ook tussen landen. Want wereldwijd wordt ruim de helft van alle zoetwaterbronnen, zoals rivieren, meren en grondwater, door twee of meerdere landen gedeeld. Denk bijvoorbeeld aan de Nijl, een van de langste rivieren ter wereld die door elf verschillende landen stroomt.

De manier waarop landen met hun eigen watervoorraad omgaan, heeft hierdoor vaak gevolgen voor de watervoorziening in andere landen. De bouw van een dam kan bijvoorbeeld voor watertekorten in lager gelegen gebieden zorgen. Ook gaat het lozen van afvalwater vaak ten koste van de waterkwaliteit in andere landen. Water kan zo conflicten veroorzaken of zorgen dat de vlam sneller overslaat bij bestaande conflicten.

In een conflict kan water ook bewust als wapen worden gebruikt. Bijvoorbeeld door een land van water af te sluiten en zo de samenleving onder druk te zetten. Tegelijkertijd zijn watervoorzieningen vaak ook een slachtoffer in conflicten. Denk bijvoorbeeld aan de verwoesting van de Kakhovka Dam in Oekraïne. Dit had rampzalige gevolgen voor de watervoorraad, sanitaire voorzieningen en riolering in de regio.   

Waterdiplomatie

Beter waterbeheer, samenwerking en afspraken over de verdeling van water zijn de meest effectieve manieren om water-gerelateerde conflicten tegen te gaan. Nederland heeft veel kennis en ervaring op dit gebied en kan andere landen hierbij helpen.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken financiert daarom bijvoorbeeld het programma Cooperation in International Waters in Africa. Dit programma zet zich in voor betere samenwerking bij grensoverschrijdend waterbeheer in Afrika. Waterdiplomatie staat hierbij centraal. Dit gaat om gesprekken en afspraken over de omgang en verdeling van water tussen alle watergebruikers. Van landen tot het bedrijfsleven en kennisinstellingen. Maar ook om het uitwisselen van kennis en informatie. Bijvoorbeeld over de hoeveelheid water in de rivieren of manieren om water te besparen.

Trainingen

Het ministerie financiert ook organisaties, zoals IHE Delft en Clingendael, die mensen uit ontwikkelingslanden trainen op het gebied van waterdiplomatie. Deze trainingen gaan bijvoorbeeld over internationale waterverdragen, het maken internationale afspraken en waarom het belangrijk is om bijvoorbeeld maatschappelijke organisaties en bedrijven hierbij te betrekken. 

Risico’s voorspellen

Een ander voorbeeld is de door Nederland gefinancierde Global Tool van het Water, Peace and Security partnerschap (WPS), met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) als een van de consortium partners. Deze innovatieve tool voorspelt waar conflicten in de komende twaalf maanden zouden kunnen ontstaan. Via de tool kunnen we risico’s  beter in kaart brengen, zodat we op tijd kunnen ingrijpen om erger te voorkomen.

De Global Tool kan conflicten in Afrika, het Midden-Oosten en Zuid- en Zuidoost-Azië voorspellen. Daarnaast werkt het partnerschap ook aan landspecifieke tools. Deze tools maken een gedetailleerde analyse van onderliggende problemen en mogelijke oplossingen. Hierdoor kunnen lokale overheden sneller op water-gerelateerde risico’s reageren en geweld voorkomen.

Bron voor vrede

Hoewel de druk op onze watervoorraad toeneemt, hoeft dit niet noodzakelijk tot nieuwe conflicten te leiden. Wanneer we samenwerken, afspraken maken en beter met ons water omgaan, kunnen we conflicten niet alleen voorkomen, maar werken we ook aan vooruitgang en welvaart. Zo is samenwerking op het gebied van water soms ook de start van samenwerking op andere terreinen, zoals economie en handel.

Bron: Ministerie van Buitenlandse Zaken

The Future of Nuclear Arms Control and the Impact of the Russia-Ukraine War

In the new volume “The Future of Nuclear Arms Control and the Impact of the Russia-Ukraine War“, three analysts propose ways to strengthen the arms control regime: by restoring treaties (Nadezhda Arbatova), by engaging in arms restraint (George Perkovich), or by Europeans playing a more prominent role (Paul van Hooft).

The publication of the American Academy of Arts and Sciences explores the traditional nuclear arms control regime, how it has become fractured over time, and the ways in which it can be strengthened.

HCSS senior strategic analyst Paul van Hooft contributed the section “Deter, Compete, and Engage: Europe’s Responsibility within the Arms Control Regime after Ukraine, with or without the United States.” Europeans need to take greater responsibility for their own security in the new geopolitical context, and this includes taking an active role in the European and possibly the global arms control regime, Van Hooft concludes.

Download the full publication with the button below:

This publication is part of the project on “Promoting Dialogue on Arms Control and Disarmament”. Through Track-2 meetings between U.S., Russian, and Chinese experts, Promoting Dialogue on Arms Control and Disarmament seeks to identify a range of measures to enhance strategic stability among the major nuclear powers and avoid costly arms races.

Column Nieuwe Oogst: Poolse boeren schieten zich in de voet met actie tegen Oekraïne

Wie dacht dat onder de nieuwe liberale Poolse premier Tusk het boerenprotest in dat land zou gaan liggen heeft het mis. Nog steeds lopen de gemoederen hoog op. Boeren zijn tegen de goedkope graanimporten uit Oekraïne. Dat zien ze als oneerlijke concurrentie en broodroof.

Het gevolg is dat grenzen werden geblokkeerd en actievoerders tonnen graan uit wagons lieten lopen. Ook in Nederland gaan er overigens stemmen om de graanimporten uit dat land te blokkeren of aan banden te leggen.

Maar in Polen dreigen tienduizenden boeren het land totaal te ontwrichten. Het ging hen niet alleen om de goedkope graanimporten, maar ook om de gevolgen van de Green Deal en andere Brussels wet- en regelgeving. In een poging de gemoederen te bedaren vroeg Tusk aan Brussel om de import van alle agrarische producten uit Rusland en Belarus te verbieden. Want ook die landen zouden voor de ondermijning van de concurrentiepositie zorgen.

Een beetje vreemd zijn die protesten wel. Want ook Poolse boeren zijn blij onder het Russische juk uit te zijn. Ze weten heel goed dat hun Oekraïense collega’s daar nu ook naar snakken. Een beetje meer begrip zou hen sieren.

De woede van de Poolse boeren valt deels te begrijpen, maar wat Oekraïne betreft is volgens mij sprake van kortzichtigheid. Want boeren kunnen zichzelf uiteindelijk in de vingers snijden. Zonder voldoende inkomsten overleeft Oekraïne niet. Precies daarom heeft de Europese Commissie besloten de vrijhandel te verlengen tot in 2025.

Hoe slechter Oekraïne het op het slagveld doet, hoe meer druk er op Europa wordt gezet om geld en wapens te leveren. En als het helemaal fout gaat en Oekraïne verliest of Poetin de NAVO-landen aanvalt, rijzen de kosten voor Europa echt de pan uit. Een oorlog met de NAVO is toch niet mogelijk, hoor ik u denken? Zeker wel, want ook Nederland heeft troepen in de Baltische Staten gestationeerd. Worden die troepen aangevallen, dan treedt het NAVO-verdrag in werking en is ook Nederland in oorlog met Rusland.

Met hun acties tegen Oekraïne schieten de Poolse boeren zichzelf uiteindelijk in de voet. Als de inkomsten van Oekraïne verminderen, zal Europa dat compenseren. En in tijd van oorlog ontspoort ook onze economie. Dat raakt ook de boeren in heel Europa. Zo bezien is solidariteit met Oekraïne een investering in onze eigen veiligheid, dus welvaart. Dat is een inzicht dat niet alleen de Poolse boeren zich eigen zullen moeten maken.

Rob de Wijk, Nieuwe Oogst, 21 maart 2024

Two years of war in Europa | Interview with Tim Sweijs on coercion

“We need to get a better understanding of coercion.” Two years of war in Europe have changed perceptions of NATO and the defence policies of European countries. During a one-day symposium on February 23, Dutch, Ukrainian and international experts discussed the impact of the war on geopolitics and the consequences of the war on the EU and NATO.

Dr. Ernst Dijxhoorn, assistant professor in the Institute of Security and Global Affairs (ISGA), conducted an interview with HCSS director of research Dr. Tim Sweijs on what the Russian invasion of Ukraine means for coercion.

What went wrong with coercion in the 2 years before the war started?

Rewatch the interview here:

About the symposium “War in Europe: The impact of Russian aggression in Ukraine 2 years on”

On 23 February 2024, two years after Russia’s full-scale invasion of Ukraine, the Netherlands Defence Academy (NLDA), the Royal Netherlands Association for War Studies (KVBK), the Netherlands Atlantic Association, the Clingendael Institute, the Hague Centre for Strategic Studies (HCSS), and ISGA Leiden University took stock of these developments and asked the question: what does the war mean for Ukraine, for Europe and the world at large?

Tim Sweijs | Wanneer stopt de oorlog in Oekraïne? ‘Moskou krijgt nog genoeg steun van landen zoals Brazilië en China’

Elke oorlog stopt. Dus ook die tussen Oekraïne en Rusland. Maar wanneer? Twee onderzoekers van Den Haag Centrum voor Strategische Studies onderzochten 63 oorlogen en zien vijf factoren die bepalen wanneer een oorlog stopt. Zij lichten deze toe en leggen uit hoe die zich verhouden tot de oorlog in Oekraïne. ,,Zo lang er nog kans is op winst, gaan de strijdende partijen door.”

Deze oorlog zou eerst drie dagen duren. Daarna tot de zomer, ‘want de natte herfst en de koude winter kwamen eraan’ en niemand wilde wegzakken in de modder. Vervolgens was het wachten op het succesvolle lenteoffensief van Oekraïne. Maar dat bleef uit, waarna het weer winter werd. En nu is het al bijna voor de derde keer lente.

Inmiddels durft niemand meer een naderend einde van de oorlog te voorspellen. Sterker: de meeste waarnemers zijn het erover eens dat hij nog wel een tijd kan duren. Een militaire wijsheid luidt dat het na de eerste dertig dagen (die we dus allang gepasseerd zijn) alleen maar moeilijker wordt om het geweld te stoppen. Nog zo eentje: als hij niet binnen een jaar is afgelopen, dan leert de recente geschiedenis (sinds 1946) ons dat een conventionele oorlog zich gemiddeld meer dan tien jaar voortsleept.

Nu al 748 dagen oorlog

Tim Sweijs, onderzoeksdirecteur bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), deed samen met collega Mattia Bertolini onderzoek naar hoe oorlogen aflopen. En ja, ze lopen allemaal af. Sommige vrij snel, bij andere duurt het langer. De oorlog in Oekraïne valt in de laatste categorie, zegt hij. ,,Helaas wijst nu niets op een snel einde van deze oorlog. Ik voorspel een lang conflict.”

Sweijs en Bertolini keken naar alle oorlogen tussen landen in de periode tussen 1946 en 2005 (dat zijn er 63!) en probeerden een lijn in te ontdekken in de manier waarop ze ten einde liepen. Vervolgens stelden ze vijf criteria op die kunnen bijdragen aan het einde van een oorlog. Ze keken of en hoe die van toepassing zijn op de strijd in Oekraïne (die inmiddels al 748 dagen duurt).

Eerst maar eens wat cijfers die komen bovendrijven. Van al die 63 oorlogen is slechts twintig procent geëindigd in een duidelijke overwinning (denk aan de Golfoorlog). Zestien procent werd beslecht in een vredesakkoord (het Verdrag van Dayton in de Bosnische burgeroorlog), bij dertig procent werd een staakt-het-vuren overeengekomen (de Korea-oorlog) en de rest (een derde) doofde gewoon uit. En: de gemiddelde oorlog duurt twee jaar en vijf maanden.

Kunnen we nog winnen?

Er zijn, zo schrijven, Sweijs en Bertolini, twee belangrijke voorwaarden die nodig zijn voor het beëindigen van een oorlog. De eerste is het zogenaamde Kulminationspunkt, zoals dat is geformuleerd door de beroemde Duitse militaire theoreticus Carl von Clausewitz. Dit ‘hoogtepunt’ wordt bereikt als de aanvaller zijn opmars niet langer kan voortzetten, vanwege bijvoorbeeld hardnekkige tegenstand of bevoorradingsproblemen. De tweede voorwaarde is de ‘rijpheid’ van een conflict. Daar is sprake van als er een patstelling is ontstaan en er voor beiden een uitweg mogelijk is.

Om bij deze twee voorwaarden te geraken, spelen vijf factoren een rol. ,,De eerste”, zegt Sweijs, ,,is het vooruitzicht op succes. Zo lang er nog kans is op winst, gaan de strijdende partijen door. Zo niet, dan kan het snel klaar zijn. Denk aan de Kosovo-oorlog van 1998 en 1999.De Serviërs bleven toen doorvechten totdat uiteindelijk de Navo ingreep en een overwinning uit zicht verdween. In de oorlog tussen Oekraïne en Rusland zijn we nog lang niet op dat punt. Zowel Moskou als Kyiv gelooft nog in een zege. In een recente poll gaf zelfs een meerderheid van de Oekraïners aan dat ze hun land uiteindelijk zien winnen.”

Hoe duur is de oorlog?

De tweede factor wordt bepaald door de kosten van de oorlog. Kunnen de partijen de last van de strijd nog dragen? Hierbij gaat het niet alleen om geld en materieel, maar natuurlijk ook om het aantal doden en gewonden.

,,De Korea-oorlog is daar een goed voorbeeld van”, zegt Sweijs. Die duurde van juni 1950 tot juli 1953. Het was een oorlog tussen Noord- en Zuid-Korea, waar ook nog achttien andere landen aan meededen (inclusief Nederland). Er stierven in totaal meer dan drie miljoen mensen.

,,Op een gegeven moment was het genoeg en rolde er een wapenstilstand uit, die nog steeds voortduurt. Als we naar de huidige oorlog kijken: voor de Russen zijn de kosten op dit moment hoog, maar daar lijken ze niet van onder de indruk. Voor Oekraïne zijn de kosten gigantisch, zowel militair als humanitair, maar ook hier nog te dragen. Dat kan veranderen als besloten wordt tot een nieuwe mobilisatie-ronde, maar je ziet dat beide landen aarzelen.”

Hoe groot is de externe druk?

Derde factor: externe druk. Hoe groter die is, hoe eerder een oorlog afloopt. Een voorbeeld daarvan is de Irakoorlog van 2003. Saddam Hoessein ging toen vrij snel door de knieën: de druk van een coalitie van 31 landen (waaronder Nederland) was simpelweg te groot. ,,Ook nu is er grote druk op Rusland”, zegt Sweijs. ,,Vooral met Westerse sancties. Maar die worden niet door iedereen gevolgd. Moskou krijgt nog genoeg steun uit andere landen, zoals Brazilië, Zuid-Afrika en China.”

Ook Oekraïne geniet nog veel steun, maar daar komen langzaam barsten in, ziet Sweijs. Kijk naar de VS, waar een enorm hulppakket al maanden wordt tegengehouden. En de schaduw van een mogelijk nieuw presidentschap van Donald Trump hangt nadrukkelijk boven de markt: laat hij Kyiv wel of niet vallen? ,,Er zijn wel verplichtingen voor de lange termijn aangegaan door onder meer Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Dat is niet niks, maar de vraag is of het voldoende is.”

En de interne druk?

Dan speelt ook de interne druk in een land een rol. Zo werd de Duitse keizer Wilhelm II gaandeweg de Eerste Wereldoorlog zo impopulair dat hij in een sfeer van onrust en revolutie werd gedwongen zich over te geven. ,,Zo ver is het nu in Rusland nog niet. Het Kremlin lijkt de boel voldoende onder controle te hebben. Dat blijkt ook uit de polls, al kun je die natuurlijk niet altijd vertrouwen. Poetin kan in problemen komen als de bodybags gaan tellen, maar dat gaat nog niet.”

De interne druk op president Zelensky is voor Sweijs moeilijk te beoordelen, zegt hij. ,,Je ziet wel spanningen tussen hem en de legertop, maar dat is na twee jaar oorlog misschien ook niet gek. Verder blijft hij worstelen met corruptie. Zijn politieke positie is onduidelijk, maar er zijn nog altijd geen openlijke protesten tegen hem.”

Is het veilig om te stoppen?

De laatste factor is wat Sweijs en Bertolini een ‘positieve prikkel’ noemen: is het de moeite waard om te stoppen? Vlamt de oorlog niet meteen weer op? Is er vertrouwen in een langdurige vrede? Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog was dat er bijvoorbeeld wel. Duitsland en Japan waren verslagen, maar alles was er op gericht om ze op te nemen in de wereldorde om zo een nieuwe oorlog te voorkomen.

,,Dat is een klassiek voorbeeld van hoe het zou kunnen”, zegt Sweijs. ,,Maar nu ligt dat anders. Beide partijen lijken geen vertrouwen te hebben in een vrede. De Oekraïners willen graag veiligheidsgaranties van de internationale gemeenschap, maar zeker de Navo-landen staan daar niet om te springen. Bovendien vertrouwen ze Poetin gewoon niet. En die vertrouwt op zijn beurt het Westen en de Navo niet. Hij is door president Biden een oorlogsmisdadiger genoemd en beschuldigd van genocide, en er is geen zicht op het opheffen van sancties.”

Dus nee, zegt Sweijs, op basis van bovengenoemde factoren ziet het er niet naar uit dat deze oorlog snel afgelopen is. ,,En als oorlogen niet snel afgelopen zijn, duren ze langer. Het is ook niet uitgesloten dat deze oorlog escaleert. Oorlog is besmettelijk. Het Westen moet zich in elk geval goed realiseren dat Oekraïne gaat verliezen als niet alle goede intenties ook worden omgezet in daden. Dat gaat de komende maanden spelen. Het wordt spannend.”

Dit artikel door Mark van Assen werd op 13 maart 2024 gepubliceerd in o.a. het Algemeen Dagblad en het Parool.

Het genoemde HCSS rapport is hier te downloaden: How Wars End | War terminations: insights for the Russia-Ukraine War.