Denktank Nederland 2040 interview | Rob de Wijk: ‘Ik vraag me nooit af hoe Nederland er in 2040 uitziet’

/in , , , , /by

Kom bij denktanklid Rob de Wijk niet aan met wensdenken. Verleidelijk wuivende toekomstbeelden zonder onderbouwing? Niet aan hem besteed. De hoogleraar internationale betrekkingen en oprichter van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) zou je het realistisch geweten van Denktank Nederland 2040 kunnen noemen. Of, in zijn eigen woorden: ‘Ik ben de mopperpot van deze club.’

De eerste reden voor Nederland om in beweging te komen is geopolitiek, staat in het boek van de denktank. Dit is jouw expertise.

‘Nederland moet in beweging komen, ja. Het concept van een land is ooit in de zeventiende eeuw ontstaan met maar één doel: veiligheid. Aan die veiligheid hebben we jarenlang te weinig gedaan. Er is ondergeïnvesteerd in defensie. Er dreigen grondstoffentekorten, klimaatconflicten en handelsoorlogen. Daarin zijn we nu veel te kwetsbaar. Daarom is de noodzaak om te werken aan de positie van Nederland in de wereld redelijk strak doorgeredeneerd in het boek. We schetsen een wenkend perspectief voor een groener, menselijker en krachtiger Nederland, maar wel gebaseerd op de realiteit, op rapporten.’

We moeten investeren in defensie, zeg je. Maar je kunt niet heel veel geld uitgeven aan defensie, de energietransitie én sociale zekerheid tegelijkertijd. Dus hoe haalbaar is dat wenkende perspectief?

‘We moeten keuzes maken. En dat begint bij mensen niks op de mouw te spelden. Eerlijk zijn. Bijvoorbeeld over het feit dat wij in Nederland heel veel geld voor sociale zekerheid hebben kunnen uitgeven, omdat we konden schuilen onder de Amerikaanse defensieparaplu. Al in de jaren zestig zeiden de Amerikanen: wij kunnen niet betalen voor de ontwikkeling van jullie verzorgingsstaat. Die tijd is nu echt voorbij. Daarom gaan we 3,5 procent van het BBP aan defensie besteden om de achterstand weg te werken. Dat besluit wordt genomen tijdens de NAVO-top in Den Haag. Het geld moet ergens vandaag komen.’

Die boodschap heeft de massa nog niet bereikt.

‘Nee, zeker niet. Omdat politici het niet durven zeggen. Maar het percentage voor defensie wordt groter, dus het percentage van andere uitgaven wordt kleiner. Het is niet anders. Of je moet ernaar streven om enorm vaart te maken met de economische ontwikkeling van dit land. Maar daar lopen we ook tegen onze eigen grenzen aan. Net als bij de energietransitie. Dan denken we vooral na over wat we niet willen. We willen geen windmolens en niet nog meer kabels. Maar dat is decadent. Dan moet je niet gek opkijken als je over een aantal jaren met lege handen staat. Dat is de harde boodschap die niemand wil horen.’

Hoe zien die lege handen eruit?

‘De VS is al lang niet meer gefocust op Europa. Op het wereldtoneel gaat om de strijd tussen China en de Verenigde Staten.Je moet je daartoe verhouden als Europa en als Nederland. En dan is het antwoord vrij simpel: we moeten samenwerken. Maar daarin is Nederland nog erg lastig, hoor. Al hebben we door de geopolitieke veranderingen wel een cultuuromslag gemaakt. Daardoor gaan een aantal dingen makkelijker, zoals de samenwerking op defensiegebied. Trump heeft de herbewapening van Europa voor elkaar gekregen, wat je ook van zijn stijl vindt. En de discussie over de herstructurering van de economie in de Europa is op gang gekomen. Dat is ongekend.’

Hoe ziet Nederland er in 2040 uit, als het aan jou ligt?

‘Grappig genoeg stel ik me die vraag nooit, omdat ik weet dat het een niet te beantwoorden vraag is. Ik kijk naar de huidige ontwikkelingen en waar we dan logischerwijs uitkomen. De denktank beoogt in zeer belangrijke mate hoe wij vinden dat Nederland eruit zóu moeten zien in 2040: groener, socialer krachtiger. Daar heb ik natuurlijk absoluut geen bezwaren tegen. Maar het is mijn rol om dat niet te doen. Ik ben de mopperpot van deze club.’

‘Wensdenken is prima. Het geeft focus en energie aan het denkproces. Maar voor een visie moeten we ons ook baseren op feiten’

Moet je niet juist wensdenken en ambitieuze doelen stellen om in beweging te komen?

‘Wensdenken is prima. Het geeft focus en energie aan het denkproces. Maar voor een visie moeten we ons ook baseren op feiten. Die balans is in Nederland soms zoek, zoals in de energietransitie. Ambities, zoals volledig elektrisch rijden in 2035, zijn onrealistisch zonder voldoende infrastructuur en grondstoffen. We moeten realistisch zijn en kijken naar wat haalbaar is binnen de internationale context. Als de infastructuur achterblijft, kan je er vergif op innemen dat we in 2040 nog steeds fossiele auto’s verkopen. Dat zijn conclusies die mensen niet graag willen horen.’

Wat zijn de belangrijkste drempels voor een meer internationale aanpak in Nederland?

‘Er bestaat een enorme neiging om van binnen naar buiten te redeneren. We denken dat Nederland het centrum van de wereld is en dat alles maakbaar is. Terwijl we gewoon beperkt zijn in onze mogelijkheden door de internationale context. Alleen al voor onze handel zijn we enorm afhankelijk van andere landen. Inmiddels heeft Nederland zijn positie internationaal verspeeld, doordat onze politiek te gefragmenteerd is geworden. We worden gegijzeld door nationalisme en populisme. Daardoor is Nederland gewoon niet meer goed in staat om zich aan te passen aan de buitenwereld. En dat gaat ons welvaart kosten.’

Hoe kunnen we die buitenwereld binnenhalen?

‘We moeten meer denken vanuit de internationale context en stoppen met postzegels verzamelen. Een voorbeeld. In Nederland hebben we Natura 2000-gebieden die postzegels zijn en verweven zijn met agrarische gebieden. Wij zitten dan te puzzelen om de stikstofemissies precies daar te laten vallen waar we willen dat ze vallen. Wij denken dat alles maakbaar is. Maar Nederland is een klein land, dus denken we klein. Kijk naar Frankrijk. Daar wordt op een heel andere manier nagedacht. Zo’n groot land is niet zo maakbaar, en de politiek weet dat daar ook.’

Het gaat dus om een verandering van mindset?

‘Ja. Het gaat niet om de postzegel, maar om het hele album. Hoe verhoudt Nederland zich tot de rest van de wereld? En wat zijn dan de mogelijkheden om daarin te manoeuvreren? In Nederland vinden we dat de internationale context enorm beperkend is voor onze maakbaarheid en dus zeggen we: niet meer macht naar Europa. Maar klimaatverandering grijpt in Nederland hard in en schoffelt ons maakbaarheidsideaal onderuit. Daarom moeten we strategischer denken en anticiperen, zoals op verstoringen in de wereldhandel. We moeten ons realiseren dat Nederland sterk beïnvloed wordt door geopolitieke, economische en ecologische krachten. En we moeten flexibel zijn om te overleven in deze veranderende wereld.’

‘We moeten samenwerken met Europese partners en gelijkgestemde landen om onze positie te versterken’

Wat kunnen we concreet doen?

‘In ons boek hebben we geprobeerd om een aantal richtingen aan te geven en wat je ervoor moet doen om er te komen. We moeten samenwerken met Europese partners en gelijkgestemde landen om onze positie te versterken. En vraag je als land of bedrijf af: Waar komen de grondstoffen vandaan? Kan ik nog goed toegang tot mijn markt krijgen? Hoe zit het met mijn bevoorradingsketens en mijn afzetmarkt? Hoe gaan die veranderen? En hoe speel ik daar op in? Dit is Darwin, survival of the fittest. Wat mij aanspreekt in dit boek is dat wordt ingegaan op de ontwerpprincipes van beleid. Uitvoerbaarheid is nummer één, maar ook de samenhang met andere besluiten. Dat is goed en dit ontbreekt vaak in de politieke besluitvorming

Omdat er geopolitiek een andere wind is gaan waaien?

‘Die wind waait al heel lang. De geopolitieke verandering komt door de opkomst van China. In 2005 heb ik mijn eerste boek hierover geschreven. Toen zeiden ze: “Die Rob de Wijk is hartstikke gek, hij overdrijft”. Nu worden we met onze neus op de feiten gedrukt en zijn we al te laat. De situatie waarin we op dit ogenblik zitten met Rusland was niet gebeurd als we de boel bij defensie op orde hadden gehad. We hebben het huis dertig jaar lang niet onderhouden en nu lekt het dak aan alle kanten.’

Wat vraagt dat van de politiek?

‘Het blijft in de politiek veelal hangen in wensdenken. Plannen worden niet goed door doorgerekend en daardoor lopen dingen van de rails, of het nu gaat om de gaswinning, de toeslagenaffaire of de elektrificatie van het vervoer. Daarom is het belangrijk dat ons boek gelezen wordt. Het moet impact gaan hebben, zodat het geen papieren exercitie blijft, maar werkelijkheid wordt. Wat je zou willen is dat er een formele kabinetsreactie op komt.’

Bron: Rob de Wijk, Toekomst 2040, 17 juni 2025

BNR | Amrish Ritoe: “Voor Trump zijn Afrikaanse grondstoffen topprioriteit”

/0 Comments/in /by

President Trump zet in op Afrikaanse grondstoffen om China voor te blijven. Daarom ontvangt hij vijf Afrikaanse staatshoofden in het Witte Huis, met één duidelijk doel: toegang krijgen tot zeldzame aardmetalen. Grondstoffen zoals mangaan en uranium zijn essentieel voor de Amerikaanse defensie- en technologiesector.

Volgens HCSS strategisch adviseur Jeff Amrish Ritoe is dit bezoek onderdeel van een bredere strategie om de Chinese invloed in Afrika terug te dringen, legt hij uit in BNR’s Ochtendspits: “Voor Trump zijn Afrikaanse grondstoffen topprioriteit.” Daarbij kiest Trump bewust voor handel in plaats van hulp: “trade not aid”.

De timing is cruciaal: een wet die Afrikaanse landen voorkeursbehandeling op de Amerikaanse markt geeft, loopt eind dit jaar af. Washington wil snel schakelen — voor het te laat is.

De ontmoeting in het Witte Huis betreft de leiders van Niger, Zambia, Namibië, de Democratische Republiek Congo en Mozambique — landen die rijk zijn aan strategische grondstoffen zoals kobalt, mangaan, lithium en uranium. China heeft de afgelopen twee decennia een stevige economische voet aan de grond gekregen in Afrika, met miljardeninvesteringen in infrastructuur, mijnbouw en leningen.

Washington ziet deze groeiende invloed met zorg aan en probeert nu via directe handelsdeals en strategische partnerschappen het tij te keren. Trumps boodschap is duidelijk: Afrika is geen hulpbehoevende regio, maar een geopolitieke sleutelspeler in de mondiale strijd om grondstoffen.

Bron: BNR Ochtendspits, 9 juli 2025

GATRI | International trade under pressure in times of geopolitical unrest: how can companies better prepare for global uncertainty?

/0 Comments/in , , , /by
Global trade is under pressure from rising geopolitical tensions. In response, the Hague Centre for Strategic Studies (HCSS), in collaboration with the Dutch World Trade Centers, has launched a new tool: the Geopolitical Annual Trade Risk Index (GATRI). This innovative index quantifies the impact of diplomatic, economic, and military developments on international trade.

In a world marked by instability, global trade faces new and urgent risks. From tariffs to cyberattacks to political upheaval, companies must prepare for uncertainty. That’s why HCSS and the Dutch World Trade Centers have launched GATRI — the Geopolitical Annual Trade Risk Index.

Developed as a comprehensive analytical tool, GATRI captures geopolitical developments across diplomatic, economic, and military domains, translating complex global events into clear indicators of trade risk. Despite its baseline at 100 for the year 2024, GATRI indicates a worrying downward trajectory, reflecting a consistent increase in global geopolitical risk over the past four years. Key drivers behind this negative trend include escalating military conflicts, deteriorating diplomatic relationships, and heightened economic volatility.

GATRI Landing Page

The military dimension of the GATRI, which consists out of 6 indicators, shows an alarming deterioration. The ongoing Russo-Ukrainian war exemplifies this, causing immediate disruptions to trade involving Ukraine and Russia and prompting extensive Western sanctions and strategic realignments, significantly reshaping global trade dynamics. Similar patterns of disruption are visible in Myanmar and Sudan, underscoring that military conflicts considerably amplify trade uncertainties and complexities.

When looking at the diplomatic dimension of GATRI, comprising several critical indicators including sentiment analysis from the UN General Assembly, also reflects rising instability. Last year’s heated exchanges at the UN exemplify how diplomatic tensions, like those between India and Pakistan over Kashmir, can quickly escalate into broader trade disruptions. The resulting decline in India-Turkey trade demonstrates how diplomatic disagreements directly impact trade relations, emphasizing the critical need for diplomatic stability in global commerce.

The economic dimension of GATRI, which integrates key economic indicators such as tariffs and transport costs, similarly underscores increasing volatility and risk. Rising trade tensions and abrupt fluctuations in transport expenses, such as those resulting from instability in key transit areas like the Red Sea, exemplify economic unpredictability. These economic disruptions significantly heighten uncertainties, disrupting supply chains and trade planning, further amplifying the comprehensive risk profile captured by GATRI.

Looking ahead, although the official score for 2025 has not yet been released, ongoing and emergent geopolitical events like the tariff war, Kashmir conflict and military conflicts in the world suggest that next year’s index will likely dip below the 2024 benchmark of 100. Given recent turbulent developments worldwide, the critical question is not if the score will decline, but rather how significantly it will drop.

Businesses can leverage GATRI for geopolitical due diligence using the predefined indicators, or using a subset they themselves find relevant on the customise page. Ultimately, GATRI represents an essential tool for navigating the increasingly volatile global trade landscape, empowering stakeholders with actionable insights to proactively manage geopolitical risks.

GATRI was officially launched on June 2, 2025, during World Trade Day in Eindhoven. Renowned international relations expert Prof. Rob de Wijk delivered a keynote on current geopolitical trends and officially unveiled the Index alongside Freerk Faber, board member of the World Trade Centers Association.

HCSS data scientist Maarten Vonk demonstrated the tool live to the audience in Eindhoven and viewers worldwide via livestream (rewatch the video above).

A high-level panel followed the launch, featuring industry leaders such as Gerben Edelijn (CEO Thales NL), Peter Berdowski (Chairman of the Supervisory Board, Boskalis), Maurice Geraets (Executive Director, NXP), and Dirk-Jan Brouwer (Deputy Director for Economic Policy, Dutch Ministry of Foreign Affairs). Together, they discussed how geopolitical volatility impacts international business strategies.

Maurice Geraets (NXP Semiconductors) explained it best during the launch:

“GATRI is not the final answer, but the trigger for analysis.”

GATRI is freely accessible at: https://gatri.app.hcss.nl

GATRI Landing Page

Press Release | New HCSS Report: Climate Change affects Social Stability in the Netherlands

/0 Comments/in , , , , /by

The new HCSS report “Security in a Heated World: Climate Change and Social Stability”, authored by Laura Birkman, Fiona De Cuyper, and Julie Jeuken, explores how climate change is impacting social stability in the Netherlands. The report is an initial exploration of the complex interplay between climate-related events and the socio-political, economic, and security dynamics within our country.

Report Link
Climate Change as a Risk Multiplier

Climate change acts as a so-called risk multiplier: it intensifies existing ecological, economic, and social tensions. Europe — the fastest-warming continent — is already experiencing more frequent extreme weather events, with consequences for food security, public health, energy supply, and financial stability. At the same time, hybrid threats such as disinformation about climate impacts can further fuel social unrest and polarization.

Impacts on Security and Law Enforcement

The police are increasingly confronted with climate-related incidents and societal tensions. These include migration flows, rising crime following natural disasters, or infrastructure disruptions due to extreme weather. Police personnel are also personally affected, putting pressure on their wellbeing and performance. The report underscores the importance of strategic preparation and investments in equipment, training, and internal resilience.

Pressure on Resources and Geopolitical Tensions

Climate change influences broader global trends such as population growth, resource scarcity, and geopolitical fragmentation. Scarcity of water, food, and energy can lead to social unrest and international competition. These developments strain global cooperation, including within climate policy frameworks.

National Security Under Pressure

The Dutch National Security Strategy now recognizes climate change as a catalyst for threats. It affects all of the Netherlands’ vital interests — from physical safety to economic continuity. Climate effects can erode public trust in government and democratic institutions, further undermining social stability.

Strategic Recommendations

To address these risks, the report offers concrete recommendations:

  • An integrated policy approach that combines climate and security;
  • Improved information sharing among security stakeholders;
  • Increased international cooperation on security issues;
  • Joint crisis preparedness and the prevention of siloed approaches;
  • Integration of climate scenarios into local policymaking;
  • Strategic positioning of the police within the climate-security domain;
  • Investments in equipment, training, and the wellbeing of security personnel.
Conclusion

Climate change is not a distant issue — it is already affecting the social stability of the Netherlands. The report calls for urgent action, collaboration, and investment to ensure our society remains resilient and secure in a heated world.

Report Link

Authors: Laura Birkman, Fiona De Cuyper, and Julie Jeuken.

With contributions from: Irina Patrahau, Linde Arentze, Abe de Ruijter, Frank Bekkers, Tom Middendorp, and Gerben Bakker.

This research was conducted by HCSS on behalf of the Dutch police as part of the multi-year Strategic Police Monitor program. The program aims to provide an outward-looking and forward-thinking perspective on relevant trends and developments, to support the strategic decision-making of the Dutch police. This study is not intended as a comprehensive scientific analysis but serves as an initial exploration to spark dialogue.

Cover image: Flooding Road, Canva

Interviews by Dr. Davis Ellison with Dr. Victoria Vdovychenko, Dr. Christian Fjäder and Dr. Simona R. Soare on shaping the future of digital defence

/0 Comments/in , , , , , /by

On the 18th of July 2025, The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) hosted its symposium “From Cloud to Community: Shaping the Future of Digital Defence” in The Hague. HCSS invited experts to exchange views on shaping the future of digital defence, creating a platform for lively debate and cross-sector collaboration. This second edition built on the success of our first event in collaboration with Microsoft in Brussels on March 10, but pushed the conversation further — moving beyond NATO’s digital capabilities to tackle the big question: How do we build a future of digital defence that works for both soldiers on the battlefield and citizens at home.

Read the full event recap here.

Just before HCSS hosted this event, HCSS Strategic Analyst Dr. Davis Ellison managed to briefly interview three of the speakers about shaping the future of digital defence.

Dr. Davis Ellison speaks to Dr. Victoria Vdovychenko:

Dr. Davis Ellison speaks to Dr. Christian Fjäder:

Dr. Davis Ellison speaks to Dr. Simona R. Soare:

Event Recap | From Cloud to Community: Shaping the future of digital defence

/0 Comments/in , , , , , /by

HCSS is proud to have hosted its symposium “From Cloud to Community: Shaping the Future of Digital Defence” on 18 June in The Hague. This second edition built on the success of our first event in collaboration with Microsoft in Brussels on March 10, but pushed the conversation further — moving beyond NATO’s digital capabilities to tackle the big question: How do we build a future of digital defence that works for both soldiers on the battlefield and citizens at home?

Event Recap:

Dr. Tim Sweijs, Research Director at HCSS, opened the day by reminding us that the speed of technological change demands that we link strategy to innovation faster than ever before. He called on all stakeholders to bridge policy, technology, and society to ensure that digital transformation strengthens, rather than weakens, our security.

Our keynote speaker, Koen Gijsbers, Senior Advisor at FGS Global and former NATO CIO, sounded an urgent call to action: “We are witnessing a new revolution in military affairs — and we need to act NOW!”

Sharing insights from decades of operational and IT leadership, he urged NATO and its partners to learn from the past — and from Ukraine — to avoid repeating old mistakes. He outlined why new approaches to interoperability, resilience, and security must be tested in real conditions, not just on paper, and explained how stronger ties with startups and industry innovators will be essential if we are to adapt faster than our adversaries. His key takeaway: ask yourself — can your capability work with partners, survive disruption, and remain secure by design?

In Panel 1, we asked: Is military interoperability in the digital age a blessing or a curse? Moderated by Dr. Tim Sweijs.

Dr Simona R. Soare (Lancaster University) shed light on how AI is already transforming battlefield intelligence and decision-making — and stressed that getting this right will be critical to ensure digital tools strengthen alliances instead of creating new vulnerabilities.

Robert Meeuwsen (Commander, Army Simulation Centre, NL MOD) shared practical lessons from the field on the role of tactical clouds and edge computing — showing how technology can deliver mission advantage if it’s robust, user-friendly, and trusted by those who depend on it.

Ben Crampton (Microsoft) explained how industry is driving innovation in secure, interoperable cloud and edge solutions — and why a deeper, trusted partnership with governments is vital to deliver technologies that meet the complex demands of modern defence.

Panel 2 turned the spotlight to our communities: How do we defend societies from ‘societal warfare’ in an era of digital disruption? Moderated by HCSS Strategic Analyst and GC REAIM Project Coordinator Sofia Romansky.

Dr. Christian Fjäder (Geostrategic Intelligence Group) unpacked how new tactics and tools are targeting critical infrastructure and societal cohesion — highlighting why the public and private sectors must adapt together to stay ahead of evolving threats.

Hans Horan (HCSS) tackled the challenge of balancing freedom and security — and why a whole-of-society approach must manage tensions between privacy, resilience, and protection to build trust and capacity.

Dr. Victoria Vdovychenko (Future of Ukraine Programme) brought the conversation to life with real-world lessons from Ukraine — demonstrating how communities can foster resilience under attack and why layered, adaptable defences are essential.

Michel Rademaker, Deputy Executive Director at HCSS, wrapped up the day with a simple but vital message: the future of digital defence can only be secured through collaboration — across domains, sectors, and borders.

From the cloud to the community, we must move forward with solutions that are interoperable, resilient, and secure by design. The stakes are high, and the time to act is now.

Just before HCSS hosted this event, HCSS Strategic Analyst Dr. Davis Ellison managed to briefly interview three of the speakers about shaping the future of digital defence.

Dr. Davis Ellison speaks to Dr. Victoria Vdovychenko:

Dr. Davis Ellison speaks to Dr. Christian Fjäder:

Dr. Davis Ellison speaks to Dr. Simona R. Soare:

BNR | Hans Horan: NAVO heeft ‘gevaarlijke blinde vlek’ voor Noord-Korea; ‘Veiligheidsnachtmerrie’

/0 Comments/in , , , /by

De NAVO heeft een blinde vlek voor de toenemende dreiging van Noord-Korea in het Oekraïne-conflict, schrijft strategisch analist Hans Horan van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies in The Diplomat. Horan noemt deze omissie niet alleen opvallend, maar vooral ook een nachtmerrie in termen van veiligheid. Met name de Noord-Koreaanse cyberactiviteiten en de mate van infiltratie van Noord-Koreaanse IT-professionals in strategische westerse bedrijven zijn zorgwekkend, zegt Horan. 

The Diplomat | NATO’s North Korea Blindspot Is a Security Nightmare

Noord-Korea is steeds nauwer betrokken bij de oorlog in Oekraïne. Niet alleen vochten in 2024 tussen de 10.000 en 14.000 Noord-Koreanen in de Russische regio Koersk dat net binnengevallen was door de Oekraïense strijdkrachten, Pyongyang levert veel militair materiaal aan Moskou zoals artilleriegranaten en naar alle waarschijnlijkheid maakt het land zich op om, mogelijk in juli of augustus al, opnieuw tienduizenden militairen naar Rusland te sturen. Daarnaast werken zowel militaire als civiele arbeiders in Rusland aan infrastructuur en in droneproductiefaciliteiten.

Ten slotte voorziet Pyongyang Rusland van ballistische raketten, en wel van ‘aanzienlijke hoeveelheden’. Al die hulp heeft Moskou volgens Horan ‘in staat gesteld om elk momentum dat Oekraïense troepen tegen Rusland opbouwden in 2023-2024 tegen te gaan’.

Niet op de radar

Ondanks het feit dat Noord-Korea een steeds prominentere en actievere rol speelt als bondgenoot van het Kremlin, als leverancier van militair materieel én als deelnemer aan het front, staat het land nauwelijks op de agenda van de NAVO-partners. Horan bezocht verschillende panels tijdens de afgelopen NAVO-top in Den Haag, wat hem frappeerde was de totale afwezigheid van Noord-Koreadeskundigen.

Volgens Horan zien sommige NAVO-landen de oorlog tussen Rusland en Oekraïne dan ook als een conflict dat ‘blijkbaar gedeprioriteerd’ kan worden, gegeven de focus en de inspanningen die tijdens de laatste top gelegd werden op de Amerikaanse positie in de NAVO, de toespelingen van president Trump op een mogelijke exit uit het bondgenootschap en diens weifelende commitment ten aanzien van Artikel 5.

Multidimensionale dreiging

‘Het deprioriteren van het conflict onderschat echter de multidimensionale dreiging die Noord-Korea vormt voor de NAVO ten opzichte van haar aanwezigheid in Rusland en Oekraïne’, aldus Horan. Als belangrijkste daarvan noemt Horan de Noord-Koreaanse IT-medewerkers die in Europese en Noord-Amerikaanse organisaties zijn geïnfiltreerd die een cruciale rol spelen in de NAVO-veiligheidsketen. ‘Een onderbelichte dreiging’, aldus Horan die zelf op een carrière in het inlichtingenwezen kan bogen.

De analist wijst op een in april verschenen rapport van Google’s Threat Intelligence Group (TAG) dat deze dreiging benadrukt. Volgens TAG zijn veel Noord-Koreaanse IT-professionals (op afstand) werkzaam in Europa en de Verenigde Staten in verschillende strategische sectoren, waaronder lucht- en ruimtevaart en defensie. Dinsdag nog meldde Politico dat de Amerikaanse FBI in een grootschalige actie honderden laptops en bankrekeningen in beslag nam die gekoppeld waren aan een Noord-Koreaans programma dat nep-IT’ers tewerkstelde. Het Amerikaanse ministerie van Justitie meldde dat zo’n 100 Amerikaanse bedrijven onbewust werknemers in dienst hadden die banden met Pyongyang hebben.

Beperkt perspectief

Bizar genoeg werd tijdens de NAVO-top met geen woord gerept over die Noord-Koreaanse infiltratie in strategische Europese en Noord-Amerikaanse bedrijven en sectoren. De enige toespeling op de Noord-Koreaanse cyberactiviteiten hadden betrekking op de verwerving van cryptovaluta waarmee het regime in Pyongyang zijn raketprogramma’s financiert. In Horans optiek is dit een beperkt perspectief op de cybercapaciteiten en -activiteiten van Noord-Korea. En dat maakt volgens hem de NAVO ‘kwetsbaar voor ernstiger bedreigingen in het licht van de voortdurende inspanningen van NAVO-leden om hun defensie op te bouwen’.

Inlichtingen

Noord-Koreanen verzamelen inlichtingen en dat is de meest prominente bedreiging van de NAVO, aldus Horan. Herbewapeningsplannen van de Europese NAVO-lidstaten of informatie over operaties tegen de Russisch-Noord-Koreaanse militaire activiteiten in Oekraïne kunnen op grote belangstelling van de Noord-Koreaanse en Russische inlichtingendiensten rekenen. En in het verlengde daarvan kan het leiden tot sabotage van activiteiten van organisaties in de toeleveringsketen van de NAVO, aldus Horan. Bijvoorbeeld door het wissen, vervuilen of lekken van gevoelige informatie, door malware te uploaden naar apparaten die Kyiv als eindbestemming hebben.

Data die Noord-Korea bemachtigd door hacks, infiltratie of afpersing vormt niet alleen een militair-strategisch asset dat de geopolitieke doelstellingen van Pyongyang en zijn bondgenoten dient, het is ook een goed verhandelbare commodity. Rusland, China en Iran zijn immers meer dan bereid in de buidel te tasten voor strategische informatie met betrekking tot de NAVO. Horan noemt dat met name problematisch bij bedrijven die logistieke ondersteuning bieden aan Kyiv, zoals Europese defensiebedrijven die wapens leveren of externe leveranciers van interoperabiliteit gerelateerde technologie.

‘Dergelijke informatie, met name leveringsgegevens zoals levertijden, zou door Russische of Noord-Koreaanse strijdkrachten kunnen worden gebruikt om gerichte artillerie- of raketaanvallen uit te voeren op kritieke wapentransporten en/of Oekraïense toeleveringsketens te vernietigen’, aldus Horan.

Gevaarlijke blind vlek

Het negeren van dreiging die uitgaat van Noord-Korea door de NAVO kwalificeert Horan als ‘een gevaarlijke blinde vlek die de ambities van het bondgenootschap op het gebied van herbewapening en collectieve verdediging dreigt te ondermijnen’. De NAVO moet Noord-Korea volgens Horan niet langer zien als een regionale lastpost, maar erkennen als ‘een transcontinentale aanstichter van conflicten en een belangrijke dreiging in niet alleen het Indo-Pacifische, maar ook het Europese theater’.

Wat de NAVO dan wel moet doen? Het verzamelen van strategische inlichtingen over Noord-Koreaanse militaire, cyber- en industriële activiteiten integreren in haar bredere veiligheidskader, aldus Horan. ‘Anders loopt de NAVO het risico een defensiearchitectuur op te bouwen die kwetsbaar is voor subversie van binnenuit.’ Pyongyangs activiteiten op het gebied van hybride oorlogsvoering zijn dermate riskant dat ze een basisopstelling verdienen in westerse defensiestrategieën.

Horan pleit dan ook voor een verdieping van de regio-overschrijdende samenwerking met een IP4-bondgenoot als Zuid-Korea en benadrukt het belang van een doortastend en snel NAVO-optreden op dit gebied. De pas aangetreden Zuid-Koreaanse president Lee Jae-myung neigt immers naar het bevorderen van de dialoog tussen zijn land en de traditionele rivalen China, Rusland en Noord-Korea. Anders dan het Noord-Koreaanse cybergevaar is dat de NAVO dan blijkbaar wél opgevallen, donderdag sprak NAVO-chef Mark Rutte met Lee over een nauwere samenwerking tussen het bondgenootschap en het Aziatische land.

Bron: Hans Horan, BNR, 5 juli 2025

The Diplomat | NATO’s North Korea Blindspot Is a Security Nightmare

Dutch IT Leaders | Koen Gijsbers: ‘Europa is nog niet klaar voor een conflict met Rusland’

/0 Comments/in , , /by

Is Europa in staat zich effectief te verdedigen tegen een mogelijke aanval van Rusland? Volgens defensiestrateeg Koen Gijsbers is het antwoord simpel: nog niet. Tijdens zijn keynote op het door The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) georganiseerde evenement ‘From Cloud to Community: Shaping The Future of Digital Defence’, in aanloop naar de NAVO-top in Den Haag, had hij een urgente boodschap. Europese NAVO-landen zijn nog niet klaar voor een grootschalig conflict – niet op het fysieke slagveld, en zeker niet op digitaal gebied. “We maken al 20 jaar dezelfde fouten. We moeten leren van deze ervaringen.”

HCSS Event: “From Cloud To Community”

Gijsbers, voormalig topadviseur op het gebied van digitale innovatie binnen de NAVO, benadrukte de noodzaak van een geloofwaardige C4ISR-structuur (Command, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance and Reconnaissance). Digitale systemen zijn volgens hem onmisbaar in moderne oorlogsvoering – mits ze aan drie eisen voldoen: interoperabiliteit, veerkracht en ingebouwde beveiliging. “Is het interoperabel zodat we ook met onze partners kunnen werken? Is het solide genoeg om het slagveld te overleven? Is het veilig genoeg – secure by design?”

Gijsbers ziet forse obstakels om deze drie elementen te realiseren binnen de huidige defensiestructuren. Inkoopprocessen zijn te complex, besluitvorming is traag, en samenwerking tussen overheden en innovatieve startups verloopt moeizaam. Terwijl de vijand razendsnel leert, opereren veel NAVO-leden nog met 20e-eeuwse processen en structuren.

“Een van mijn vroegere commandanten, generaal Mattis, zei me ooit: als je goede mensen met slechte processen laat werken, dan krijgen de processen negen van de tien keer de overhand. We moeten dus heel snel die processen verbeteren. Toen ik bij de NAVO vertrok in 2017, moest je voor elke aankoop meermaals consensus verkrijgen bij een betrokken advies- of toezichtraad. En de financiële mensen hadden én hebben hier nog steeds de overhand. Nou blijft financieel toezicht belangrijk, maar we moeten momenteel meer geld uitgeven, niet besparen.”

Leren van Afghanistan, Oekraïne en civiele sector

In zijn keynote deelde Gijsbers enkele belangrijke lessen. Allereerst wees hij op de samenwerking tussen defensie en civiele industriepartijen tijdens de NAVO-missies in Afghanistan. Die samenwerking versterkte de operationele slagkracht aanzienlijk. Vervolgens verwees hij naar de geavanceerde elektronische oorlogsvoering in Oekraïne, die Europa op achterstand heeft gezet.

Ten derde benadrukte hij hoe militaire organisaties meer gebruik moeten maken van civiele technologie, van automotive tot drones. “Civiele en militaire netwerken moeten elkaar versterken om de Europese veiligheid te verbeteren.”

Van bureaucratie naar slagkracht

Binnen defensie is volgens Gijsbers nog te weinig ruimte voor vernieuwing. Grote agentschappen bij de NAVO maar ook ons JIVC (Joint IV Commando) zijn log en ver verwijderd van het slagveld. Het gevolg: trage besluitvorming, gemiste kansen, en technologische achterstand.

“Als je grote organisaties creëert, krijg je bureaucratie en trage, complexe processen. Dat is logisch, maar als dit niet snel verandert, zullen wij over 3 tot 5 jaar niet klaar zijn voor een conflict met een land als Rusland. Op drie punten die ik hierboven noemde – interoperabiliteit, resilience, security – moeten deze veranderingen dus snel plaatsvinden.”

Daarnaast ontbreekt het aan jonge, digitaal vaardige besluitvormers. “Het zijn nog altijd de babyboomers die beslissen,” stelde Gijsbers droogjes. “Zij zijn niet opgegroeid in het digitale tijdperk.” Tegelijkertijd blijken gevestigde defensiebedrijven (de zogenoemde primes) weinig flexibel. Terwijl startups, die wél innovatie kunnen leveren, nauwelijks toegang krijgen tot defensiecontracten – mede door inflexibele aanbestedingsregels.

HCSS Event: “From Cloud To Community”
Terug naar succesvolle publiek-private samenwerking

Gijsbers pleit voor een herwaardering van eerdere succesvolle publiek-private samenwerking, zoals het NAVO-programma rond 2010 dat met 100 civiele defensiebedrijven werd uitgevoerd, zowel uit de VS als Europa. Europese defensie moet volgens Gijsbers niet blijven hangen in nationale silo’s of alles zelf willen doen. Alleen door samen te bouwen aan interoperabele, digitale infrastructuur kunnen NAVO-landen slagvaardig worden.

“Dit programma liep tot ongeveer 2012, 2013. Helaas vervielen we daarna weer tot zelf ontwikkelen van oplossingen, onvoldoende in samenwerking met de civiele sector. We moeten terugkeren naar dit succesverhaal – niet alleen met militaire leveranciers, maar ook met commerciële IT- en cloudpartners.”

Een van de belangrijkste aandachtspunten is weerbaarheid. De tijd dat NAVO-landen oorlog voerden tegen low-tech tegenstanders in afgelegen gebieden is voorbij. De volgende dreiging speelt zich af op eigen grondgebied – en vereist inzet van zowel militaire als commerciële digitale infrastructuur.

Gijsbers: “Dit biedt ook enorme kansen op het gebied van infrastructuur: cloud, mobiele netwerken zoals 5G, commerciële satcom. Dit betekent dat we zowel militaire als commerciële infrastructuur kunnen gebruiken, maar dan wel in samenwerking. Alleen niet op de manier zoals nu bijvoorbeeld in Duitsland gebeurt, waar de overheid een nationale defensiecloud laat opzetten in samenwerking met Google. Hoe houden we dit interoperabel als andere landen allemaal hun eigen keuzes maken?

Security zonder verlamming

Tot slot waarschuwt Gijsbers voor het verlammen van innovatie door te rigide security-eisen voor alles. Hij pleit voor een aanpak gebaseerd op risicoinschatting. Veel startups beschikken simpelweg niet over de expertise om militaire beveiligingsstandaarden te implementeren. “Er zijn startups die dit kunnen, maar die zitten niet in onze netwerken. De uitdaging is om hen daar wel in te brengen, zodat zij samen kunnen werken met startups die zich focussen op functionaliteiten.”

Tegelijkertijd moeten defensieorganisaties kritisch kijken naar wat écht beschermd moet worden: het hele netwerk, of alleen de gevoelige data? Gijsbers hierover: “Security wordt vaak gezien als iets dat belemmert – en dat klopt ook, als het verkeerd wordt toegepast, als het overal op dezelfde wijze wordt toegepast. Moet bijvoorbeeld het netwerk als geheel beschermd worden, of moeten we meer kijken naar bescherming van data en devices, de militaire IoT?”

Tijd dringt

De keynote van Koen Gijsbers was geen technisch betoog, maar een oproep tot snelheid, samenwerking en aanpassingsvermogen. De tijd van langdurige aanbestedingen en risicomijdende processen is voorbij. Europa moet bouwen aan een moderne, digitale en adaptieve defensie – en dat kan alleen samen met civiele partners.

“Concluderend denk ik dat we kunnen leren van ons verleden. We moeten terugkeren naar de samenwerking van voorheen, maar dan breder, met commerciële partijen uit de IT-sector. We moeten goed leren van de harde lessen die nu in Oekraïne geleerd worden. En we moeten af van te veel focus op nationale ontwikkeling van producten, tenzij ze interoperabel zijn, resilient en secure by design.”

HCSS Event: “From Cloud To Community”

Bron: Koen Gijsbers, Dutch IT Leaders, 3 juli 2025

New HCSS Policy Briefs: From Shared Concern to Shared Action on Foreign Information Manipulation and Interference (FIMI) for the Indo-Pacific and Europe

/0 Comments/in , , , , , /by

From Europe to the Indo-Pacific, foreign actors are manipulating information to divide societies and undermine democracy. As disinformation knows no borders, why are the two regions still fighting the growing menace of Foreign Information Manipulation and Interference (FIMI) alone? In two new HCSS policy briefs, strategic analysts Benedetta Girardi and Laura Jasper provide a comprehensive overview of the FIMI threat landscape across the two regions, and explore how to move from shared concern to shared action for resilient FIMI Strategies.

Policy Brief 1 | FIMI in Focus: Navigating Information Threats in the Indo-Pacific and Europe

FIMI poses an evolving and systemic threat to democratic institutions and societal cohesion in both the Indo-Pacific and Europe. This first policy brief by Benedetta Gorardi provides a comprehensive overview of the FIMI threat landscape across the two regions, identifying shared vulnerabilities, common tactics, and the unique regional contexts that shape how these threats manifest.

Key Takeaways:

  • Shared vulnerabilities, shared targets: Despite geographic and political differences, both Europe and the Indo-Pacific face the same FIMI vulnerabilities—fragmented media, low trust, and digital exploitation.
  • It’s not just about who—it’s about how: China and Russia use different narratives but similar playbooks. Policy should focus on disrupting the mechanisms of manipulation, not just identifying actors.
  • Terminology matter: Without a shared vocabulary on what FIMI is, the EU-Indo-Pacific cooperation is stunted. Standardizing definitions is step one toward coordinated response.
  • FIMI thrives where trust is weak: A whole-of-society approach—engaging government, media, academia, civil society, and industry—is essential to strengthen digital resilience. Empowered citizens are the first line of defence.

Read the full Policy Brief here:

Policy Brief “FIMI in Focus”

Policy Brief 2 | Building Bridges: Euro-Indo-Pacific Cooperation for resilient FIMI Strategies

FIMI has emerged as a pressing and complex challenge to democratic resilience across both Europe and the Indo-Pacific. This second policy brief by Laura Jasper explores how Europe and the Indo-Pacific can strengthen cross-regional cooperation to enhance resilience against FIMI. It examines regional policy frameworks and national responses, revealing divergent approaches.

Key Takeaways:

  • FIMI is escalating across both regions, targeting elections, institutions, and trust itself.
  • Despite similar threats, Indo-Pacific and European responses diverge—liberal vs. illiberal models complicate coordination.
  • Cooperation exists but is scattered — opportunities lie in aligning terminology, frameworks, and strategic dialogues.
  • A whole-of-society, multi-stakeholder response is critical, involving government, civil society, media, and industry.

Read the full Policy Brief here:

Policy Brief “Building Bridges”

This research was made possible through a financial contribution from the Embassy of Australia in the Netherlands to the Hague Centre for Strategic Studies (HCSS). Responsibility for the contents and for the opinions expressed, rests solely with the authors.

Authors: Benedetta Girardi and Laura Jasper, with contributions by Timur Ghirotto and Davis Ellison.

Persbericht | Nieuw HCSS rapport: Klimaatverandering beïnvloedt maatschappelijke stabiliteit Nederland

/0 Comments/in , , , , /by

Het nieuwe HCSS-rapport “Veiligheid in een Verhitte Wereld: Klimaatverandering en Maatschappelijke Stabiliteit”, opgesteld door strategisch analisten Laura Birkman, Fiona De Cuyper en Julie Jeuken, onderzoekt hoe klimaatverandering maatschappelijke stabiliteit in Nederland beïnvloedt. Het rapport is een eerste verkenning van de complexe wisselwerking tussen klimaatgerelateerde gebeurtenissen en sociaal-politieke, economische en veiligheidsdynamieken in ons land.

Rapport Link
Klimaatverandering als risicomultiplier

Klimaatverandering fungeert als een zogenoemde risicomultiplier: het versterkt bestaande ecologische, economische en sociale spanningen. Europa – het snelst opwarmende continent – ervaart al vaker extreme weersomstandigheden, met gevolgen voor voedselzekerheid, volksgezondheid, energievoorziening en de financiële stabiliteit. Tegelijkertijd kunnen hybride dreigingen, zoals desinformatie over klimaateffecten, maatschappelijke onrust en polarisatie verder aanwakkeren.

Gevolgen voor veiligheid en handhaving

De politie krijgt in toenemende mate te maken met klimaatgerelateerde incidenten en maatschappelijke spanningen. Denk aan migratiestromen, toename van criminaliteit na natuurrampen of infrastructuurproblemen door extreem weer. Politiepersoneel wordt ook persoonlijk geraakt, wat hun welzijn en prestaties onder druk zet. Het rapport onderstreept het belang van strategische voorbereiding en investeringen in materieel, opleidingen en interne weerbaarheid.

Druk op hulpbronnen en geopolitieke spanningen

Klimaatverandering grijpt in op grotere mondiale trends, zoals bevolkingsgroei, grondstoffenschaarste en geopolitieke fragmentatie. Schaarste aan water, voedsel en energie leidt tot sociale onrust en internationale competitie. Deze ontwikkelingen zetten mondiale samenwerking onder druk, ook binnen het klimaatbeleid.

Nationale veiligheid onder druk

De Nederlandse Nationale Veiligheidsstrategie erkent inmiddels klimaatverandering als een katalysator van dreigingen. Het raakt alle vitale belangen van Nederland, van fysieke veiligheid tot economische continuïteit. Klimaateffecten kunnen leiden tot verlies van vertrouwen in overheid en democratische instellingen, waardoor maatschappelijke stabiliteit verder afneemt.

Strategische aanbevelingen

Om deze risico’s het hoofd te bieden, presenteert het rapport concrete aanbevelingen:

  • Een integrale beleidsaanpak waarbij klimaat en veiligheid hand in hand gaan;
  • Verbeterde informatiedeling tussen veiligheidspartners;
  • Meer internationale samenwerking op veiligheidsvlak;
  • Gezamenlijke crisisvoorbereiding en het voorkomen van verkokering;
  • Toepassen van klimaatscenario’s in lokale beleidsvorming;
  • Strategische positionering van de politie binnen het klimaatveiligheidsdomein;
  • Investeringen in uitrusting, opleiding en welzijn van personeel in de veiligheidssector.
Conclusie

Klimaatverandering is geen toekomstig probleem, maar beïnvloedt nu al de maatschappelijke stabiliteit in Nederland. Het rapport roept op tot urgente actie, samenwerking en investeringen om onze samenleving veerkrachtig en veilig te houden in een verhitte wereld.

Rapport Link

Auteurs: Laura Birkman, Fiona De Cuyper en Julie Jeuken.

Met medewerking van: Irina Patrahau, Linde Arentze, Abe de Ruijter, Frank Bekkers, Tom Middendorp en Gerben Bakker.

Dit onderzoek is verricht door HCSS in opdracht van de Nederlandse politie, als onderdeel van het meerjarige programma Strategische Monitor Politie. Dit programma heeft tot doel een ‘van buiten naar binnen’ en toekomstgerichte blik op en duiding van relevante trends en ontwikkelingen te geven. Hiermee kan vervolgens de strategievorming van de Nederlandse politie ondersteund worden. Deze studie is nadrukkelijk niet bedoeld als een alomvattende wetenschappelijke analyse, maar vormt een eerste verkenning als basis voor dialoog.

Cover afbeelding: Flooding Road, Canva