BNR De Alliantie | Twee jaar oorlog in Oekraïne: De Westerse steun

De oorlog in Oekraïne duurt nu 2 jaar. Voor BNR is het dé gelegenheid om de geopolitieke kopstukken van de zender weer bij elkaar te roepen in een alliantie onder leiding van Liesbeth Staats. In 4 afleveringen praten we je bij over deze oorlog. Met in de eerste aflevering aandacht voor de Westerse steun voor Oekraïne.

De geopolitieke kopstukken van BNR

  • Bernard Hammelburg, buitenlandcommentator en presentator van BNR De Wereld
  • Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden en maker van Boekestijn & De Wijk
  • Geert Jan Hahn, Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast
  • Floris Akkerman, Oost-Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast

Brozere steun vanuit het Westen

Het afgelopen jaar bewees dat de Westerse steun brozer is geworden. Europese landen doen er langer over om tot akkoorden te komen en we lopen tegen de grenzen op van wat we kunnen doen. In de Verenigde Staten is ondertussen te zien dat president Biden steeds moeilijker geld vrij weet te krijgen in het Huis van Afgevaardigden, waar de Republikeinen het voor het zeggen hebben.

Als je alle steun bij elkaar optelt zie je dat Europa meer doet dan de Amerikanen, maar die doen dan weer meer op militair vlak. In Europa is Nederland het vijfde land qua steun voor Oekraïne, voor een groot land als Frankrijk.

Bron: BNR Nieuwsradio, 20 februari 2024

Tweede Kamer rondetafelgesprek | Paul van Hooft over Kernwapens en Europese Veiligheid

De commissie voor Buitenlandse Zaken hield op donderdag 15 februari een rondetafelgesprek met HCSS senior strategisch analist Paul van Hooft en andere deskundigen over de spanning in Europa met betrekking tot kernwapens.

Van Hooft schreef deze position paper ter voorbereiding van de sessie. Bekijk het hele rondetafelgesprek hieronder.

Recente ontwikkelingen met betrekking tot kernwapens en wapenbeheersing in Europa en wereldwijd zijn zeer zorgwekkend. Europese staten kunnen niet wachten op de Verenigde Staten, maar moet meer doen om hun eigen (conventionele) afschrikking te versterken. Tegelijkertijd moet Europa, zowel afzonderlijke staten als de Europese Unie, blijven proberen het wapenbeheersingsregime in leven te houden.

Rusland maakt vaker gebruik van expliciete en impliciete dreigingen met kernwapens, niet alleen na de invasie van Oekraïne in 2022, maar ook daarvoor al. Door te beweren dat gebieden in de Donetsk, Cherson, Loehansk en Zaporizhzhia nu Russisch grondgebied zijn, heeft Rusland meer zogenaamde aanleidingen voor potentiële escalatie naar het nucleaire niveau.

Niet alleen zijn de Russische dreigingen in het bijzonder voor Europa gevaarlijk, ook vormt het uiteenvallen van het bestaande wapenbeheersingsregime, dat zich richtte op sommige van deze wapens die eerder in en tegen Europa gebruikt kunnen worden, een bijzondere dreiging voor Europa.

De nucleaire dreiging lijkt nu plotseling terug op het wereldtoneel te zijn, maar dit is onderdeel van een al langer lopende trend die samengevat kan worden als het derde nucleaire tijdperk.

Voor Europa blijft de geloofwaardigheid van Amerikaanse beloften om Europese NAVO-bondgenoten te beschermen een probleem – zie Trump’s laatste uitspraken. Die Amerikaanse belofte was historisch een reden voor meeste Europese staten om af te zien van een eigen kernwapen, met de uitzondering van Frankrijk en (gedeeltelijk) het Verenigd Koninkrijk.

Zonder de Verenigde Staten, hebben Europese NAVO-lidstaten beperkte middelen om Rusland af te schrikken. Met het oog op de verschillende trends en onzekerheden, moet Europa zich richten op geavanceerde conventionele wapens voor afschrikking van Rusland.

Tegelijkertijd moet Europa meer tijd en energie investeren in internationale discussies over wapenbeheersing, en Nederland is goed gepositioneerd om die rol te spelen door de sterke aanwezigheid in zowel het trans-Atlantische als het wapenbeheersingsdossier.

Strategische Vragen | De Strateeg: Kan iedereen makkelijk het criminele milieu inrollen?

De georganiseerde criminaliteit vormt een serieuze dreiging voor onze rechtsstaat. Het lijntje om erin te stappen is voor sommige mensen flinterdun. Maar wat zijn vaak eigenschappen van criminelen? En hoe werkt de internationale opsporing van grote criminelen? 

Je hoort er meer over in deze extra aflevering van De Strateeg van:

– Laura Jasper, strategisch analist bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies

– Tom Driessen, voormalig hoofd van de nationale recherche en nu strategisch adviseur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies.

Bron: BNR Nieuwsradio, 18 februari 2024

Over deze podcast

De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.

Host: Paul van Liempt

Redactie: Michaël Roele

Column Rob de Wijk: Rauwe machtspolitiek, dat is de nieuwe werkelijkheid

Nederland loopt aan tegen de grenzen van zijn morele buitenlandpolitiek van maakbaarheid, rechtvaardigheid en humaniteit. En niet alleen Nederland. Deze week ging het weer eens over de hoogte van de defensie-uitgaven. Op de kop af tien jaar geleden is na de annexatie van de Krim door Rusland tijdens de Navo-top in Wales afgesproken om deze uitgaven naar twee procent van het bbp te brengen. Maar veel lidstaten zitten er nog onder.

Zij die er wel in slagen, zijn hoofdzakelijk de landen die grenzen aan Rusland. Met uitzondering van het VK scoren alle landen in West-Europa laag. Landen die denken dat ze niet door Rusland worden bedreigd. Ze bezuinigden op defensie en vormden hun krijgsmachten om tot relatief licht bewapende eenheden voor vredes- en stabilisatieoperaties.

Die eenheden werden het instrument van die morele politiek waarmee overal ter wereld humanitaire operaties werden uitgevoerd. Helaas met weinig succes. Afghanistan, Irak, Libië en Srebrenica zijn synoniem geworden voor het falen van deze politiek.

Aanpassen aan nieuwe werkelijkheid

En nu ineens draait alles om de Russische dreiging die meer geld en een andere krijgsmacht eist.

Aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid van de rauwe machtspolitiek vereist een totaal andere blik en de erkenning dat veiligheid weer een issue is. De worsteling is overal zichtbaar. Zo hebben de eerste protesten tegen een mogelijk besluit om militaire vliegvelden weer in gebruik te nemen en meer met jachtvliegtuigen te gaan vliegen al plaatsgevonden.

Er wordt geworsteld met de morele juistheid van investeringen in de defensie-industrie. In Nederland verzandt die worsteling in nationale belangen, ingewikkelde procedures en verzet van burgers tegen de uitbreiding van een fabriek in hun achtertuin. De hoogste militair, generaal Onno Eichelsheim, riep banken, verzekeraars en pensioenfondsen op voor onze eigen veiligheid meer te investeren in de wapenindustrie. De reacties waren lauw.

Vredesorganisatie Pax zocht uit dat grootste Nederlandse pensioenfondsen in defensie-industrieën investeren die leveren aan landen waar de mensenrechten worden geschonden. Pax is tegen investeringen in Saudi-Arabië. Maar wat is er fout aan? Saudi-Arabië is cruciaal voor het vredesproces in het Midden-Oosten en dus ook voor onze veiligheid.

Bovendien kan een land dat eerst ‘goed’ is, vervolgens ‘fout’ zijn. Israël wordt internationaal terecht zwaar bekritiseerd voor de wijze waarop in Gaza wordt opgetreden. Omdat dit land met de F35 mogelijk het humanitair oorlogsrecht schendt, heeft de rechter inmiddels bepaald dat onderdelen van de F35 niet meer vanuit Nederland mogen worden geleverd.

Betrouwbare Navo-bondgenoot

Demissionair premier Rutte reageerde verbeten met de opmerking dat niet de rechter, maar de regering over buitenlandbeleid gaat. Eens.

In de internationale betrekkingen gaat het om belangen, niet om moraliteit. Een moreel juist oordeel van de rechter kan er zo toe leiden dat het Nederlandse belang van betrouwbare Navo-bondgenoot wordt ondermijnd. Dit heeft directe gevolgen voor onze invloed.

Dit soort verbanden ontbreken in het debat. Dat geldt ook voor het feit dat Nederland in oorlog komt met Rusland door deelname aan de Enhanced Forward Presence van de Navo in Litouwen, als Rusland deze Baltische staat aanvalt. Daarmee is Litouwen verbonden met de veiligheid van Nederland zelf. Maar dat besef is nauwelijks doorgedrongen.

Rob de Wijk, Trouw, 15 februari 2024

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.

Studium Generale | Democratie in een wankele wereldorde

Heeft de liberale democratie een toekomst?

Sinds de oorlog in Oekraïne lijken de kaarten op het wereldtoneel opnieuw geschud. Rusland trekt zich niets aan van het internationaal recht, China zoekt de grenzen op in de Zuid-Chinese zee, en de Turkse president Erdogan eist een steeds prominentere rol op. De boodschap is duidelijk: de westerse dominantie is niet meer vanzelfsprekend. Ondertussen is de VS steeds meer in zichzelf gekeerd en lukt het Europa maar niet om een vuist te maken.

Wat betekent dit voor de toekomst van de liberale democratie in de wereld? Hoe kijken de grote spelers naar de huidige internationale afspraken over mensenrechten en handel? En welke rol kan Europa spelen in de nieuwe wereldorde?

Met o.a. historicus prof. Beatrice de Graaf (UU) en HCSS strategisch analist Laura Jasper.

Meer info.

In samenwerking met de faculteiten Sociale Wetenschappen, Bètawetenschappen en Geesteswetenschappen (UU).

The Strategic Monitor 2023 | Cracks and Blocks: Confrontation and Cooperation in a World of Changing Coalitions

To what extent can Europe – especially through the EU and NATO – develop as a geopolitical actor to safeguard its interests? On Monday, the Minister of Foreign Affairs, Hanke Bruins Slot, received the new Strategic Monitor from HCSS and the Clingendael Institute, the annual report that monitors trends and developments in the international order that influence the national security interests of the Netherlands and Europe.

Tomorrow’s world is one of cracks and blocs. In this world of mounting conflicts of interest, great powers will increasingly clash in the political, economic and possibly military domains. Competition and confrontation will prevail more and more over cooperation. Amidst this multifaceted great power competition, the risk of the outbreak of regional conflicts fought by small and medium powers will also be amplified.

At the same time, cooperation to protect vital interests remains vital. But contemporary partnerships are less founded on a global or multi-lateral basis. Instead, they take shape within broader blocs of predominantly like-minded states or within ad hoc coalitions of countries with specific interests that (temporarily) overlap. In broad terms, we currently see the world being divided in a Western bloc, a China-led Eastern bloc and a large group of non-aligned countries.

The West is formed by the transatlantic partners the US, Canada and Europe, together with Australia and New Zealand, and (with some reservations) supplemented by Japan, South Korea and Taiwan. With the Belt and Road Initiative, China is connecting a growing group of countries in Southeast Asia, Central Asia and Africa. Russia claims independent superpower status but is gradually becoming more dependent on China. Finally, there is the group of non-aligned countries consisting of small and medium powers with great demographic and economic potential. This diverse group of countries, informally led by India which presents itself as the ‘Voice of the South’, refuses to conform to the process of bloc formation. Depending on the interests at stake, individual countries consciously follow their own course on a case-by-case basis.

After a long period of globalization, mutual dependencies between core players in these blocs are historically high. But with the geopoliticization of international relations, nations will want to reduce these dependencies in the coming years, specifically in ‘strategic’ sectors.

The dynamics of confrontation and cooperation naturally differ for each of the four themes that are elaborated in more detail in this Monitor.

  • Conflict and war. For over thirty years, the world has not seen as much armed conflict as today. Intrastate conflict is rampant in hotspots around the world, including in the periphery of Europe. In an unsafe world, bloc and coalition formation is increasingly based on power politics and aimed at protecting one’s security and promoting one’s national interests. A major conventional war between military powers is no longer unthinkable, while local conflicts become linked to global and regional power competition, causing intrastate conflicts to internationalize, thus becoming larger in scale and more deadly in nature. The world, and certainly Europe, is actually becoming less secure.
  • Economy and prosperity. The geopoliticization of trade between China and the US is accompanied by zero-sum thinking, increasing protectionism, and transactional behaviour. Europe is being sucked into this dynamic. It is forced to introduce increasingly restrictive economic measures, including security-based industrial policies to reduce dependence on geopolitical rivals in strategic sectors. Strategic shocks, such as a Sino-American war over Taiwan, may result in an abrupt economic decoupling between China and the West. This will lead to unprecedented economic costs, worldwide and in Europe.
  • Sovereignty and interference. In the world of cracks and blocs, a further increase in state interference and influencing activities aimed at Western democracies and societies is inevitable. Linked to (1) growing (technological) possibilities, also/especially for non-state actors; and (2) the emergence of a, partly legal, service sector able to carry out influencing activities on a commercial basis, the threat to the Netherlands and Europe posed by undermining political and social processes is becoming more real and comprehensive.
  • Climate and security. COP28, concluded at the end of 2023, once again showed that global cooperation in the field of climate mitigation is fragile. The plans and commitments may be just enough to keep global temperature rise within the agreed limits. In practice, however, it is extremely unlikely that all commitments will be met. Over the next five years, the focus of climate efforts will shift from mitigation to adaptation, aimed at strengthening the resilience of countries to withstand the consequences of climate change. This will lead to further geopoliticization of the climate dossier. In the world of cracks and blocs, richer countries’ international budgets for climate adaptation will be used as a tool to bind recipient countries.

From the perspective of the Netherlands and/in Europe, the following question is of great importance across all themes. To what extent can Europe – especially through the EU and NATO – develop as a geopolitical actor to safeguard its interests (including values and norms, and ‘our way of life’), while acting together with the US where possible? Internal factors largely determine the scope for this: the influence of nationalist parties in Europe and the possible return of Trump to the White House could undermine European cooperation and Europe’s geopolitical clout. Important questions arise in the field of power politics to promote our interests in a political, economic and military sense, territorial politics to protect national and European borders and identity politics to make Europe’s collective identity function as an attractive model.

In the world of cracks and blocs, Europe’s natural inclination towards soft power must be supplemented with a robust and credible dose of hard power. Military strength is a vital prerequisite for this, combined with the political willingness to use it as a means of defence, deterrence and, when necessary, coercion.

Geography has once again become an important factor. Innovation, supply and manufacturing chains must be scrutinized to reduce vulnerabilities and dependencies on geopolitical rivals. The geography of armed conflict, and its consequences, also requires an investment in the protection of Europe’s external borders. In addition to physical border infrastructure and border control, this also concerns regional hosting of refugees and legislation in the field of migration and asylum.

Against the background of all this, identity politics plays an important role, especially in the current era of rising nationalism. A fundamentally neglected dimension in the European geopolitical project concerns Europe’s collective identity, which has an important function both internally and externally. Internally, it is about a narrative that does justice to our continent’s diverse national identities and cultures while simultaneously offering bonding through a common notion of individual freedom, underpinned by core institutions shared by European member states. Externally, it is about promoting a European vision of an international order that resonates with the leaders and populations of small and medium-sized powers in the geopolitical battle of narratives –potential partners in the burgeoning world of cracks and blocs.

The Dutch Minister of Foreign Affairs, Hanke Bruins Slot, received the new Strategic Monitor from Frank Bekkers, Han ten Broeke, Paul Sinning (HCSS), Koen Aartsma and Bob Deen (Clingendael Institute).
The Dutch Minister of Foreign Affairs, Hanke Bruins Slot, received the new Strategic Monitor from Frank Bekkers, Han ten Broeke, Paul Sinning (HCSS), Koen Aartsma and Bob Deen (Clingendael Institute).

Minister van Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot ontvangt de nieuwe Strategische Monitor van HCSS en Clingendael

De minister van Buitenlandse Zaken, Hanke Bruins Slot, ontving gisteren van Frank Bekkers (HCSS) en Koen Aartsma (Clingendael) de nieuwe Strategische Monitor, het jaarlijkse rapport dat trends en ontwikkelingen in de internationale orde volgt die van invloed zijn op de nationale veiligheidsbelangen van Nederland en Europa.

Juist nu is het belangrijk te duiden, trends te analyseren en vooruit te kijken. Het is duidelijk dat we voor grote uitdagingen staan. Die vereisen internationale samenwerking om de Nederlandse belangen en waarden te kunnen waarborgen. Dat is niet alleen een taak van de overheid, maar vraagt ook inzet van de hele samenleving.

Hanke Bruins Slot, Minister van Buitenlandse Zaken

De wereld, en zeker ook Europa, wordt daadwerkelijk onveiliger. Sinds meer dan 30 jaar is er mondiaal niet zo veel gewapend conflict geweest als nu. Ondanks de groeiende tegenstellingen en de daarmee toenemende confrontatie tussen de belangrijke actoren in de wereld, concluderen de onderzoekers van beide instituten dat samenwerking nog steeds mogelijk én nodig is, maar dat deze vooral invulling krijgt door blokvorming en wisselende ad hoc coalities. In deze wereld van barsten en blokken moet Europa zijn eigen samenwerkingsverbanden met vertrouwde en minder vertrouwde partners vormen, passend bij de rol van Europa als geopolitieke actor.

Competitie en confrontatie, maar samenwerking nog steeds mogelijk

Er vindt op dit moment een geopolitieke strijd plaats over welke waarden en belangen onze wereld de komende periode zullen domineren. Grootmachten zullen vaker botsen in het politieke, economische en mogelijk militaire domein; de relatief stabiele Pax Americana van na de ineenstorting van het Sovjetblok en het einde van de Koude Oorlog, een periode gekenmerkt door globalisering, is voorbij. Naast de competitie tussen de grootmachten is er bovendien een verhoogd risico op de uitbraak van regionale conflicten, uitgevochten door kleine en middelgrote mogendheden.

Het vertrouwen dat multilateralisme wereldwijd zorgt voor veiligheid en stabiliteit is grotendeels verdwenen. Tegelijkertijd is er juist grote behoefte tot samenwerking om vitale belangen te beschermen. Samenwerkingsverbanden zullen echter minder op mondiale of multilaterale leest zijn geschoeid. In plaats daarvan krijgen zij vorm binnen bredere blokken van overwegend gelijkgezinde staten en/of binnen tijdelijke en ad hoc coalities van landen met specifieke overlappende belangen. De zich aldus vormende wereld wordt gekenmerkt door polarisatie enerzijds en nieuwe partnerschappen en coalities anderzijds.

Momenteel is zich een opdeling aan het aftekenen in de vorm van een Westers blok, een door China geleid Oosters blok en een grote groep van ongebonden landen, informeel aangevoerd door India dat zich opwerpt als de ‘Voice of the South’. Deze diverse groep landen weigert zich te conformeren aan het proces van blokvorming. Al naar gelang de belangen die op het spel staan varen individuele landen per onderwerp bewust een eigen koers.

Europa als geopolitieke actor

In deze wereld van barsten en blokken moet Europa een geopolitieke speler worden, en zet het daartoe ook stappen, om zijn belangen (waaronder waarden en normen, en ‘onze manier van leven’) te borgen. Daarbij dienen zich belangrijke vragen aan op het gebied van machtspolitiek om onze belangen in politieke, economische en militaire zin te behartigen, territoriale politiek om de nationale en Europese grenzen te beschermen en identiteitspolitiek om de collectieve identiteit als wenkend perspectief te laten fungeren.

De Europese natuurlijke hang naar soft power moet aangevuld worden met een robuuste en geloofwaardige dosis hard power. Een fundamentele pijler daarvoor is militaire slagkracht, evenals de politieke bereidheid om deze in te zetten als middel voor verdediging, voor afschrikking en, wanneer het moet, voor dwang.

De geografie van gewapend conflict, en de gevolgen daarvan, noopt ook tot een investering in de bescherming van de Europese buitengrenzen. Naast fysieke grensinfrastructuur en grensbewaking, gaat dat evenzeer om opvang in de regio en om wetgeving op het gebied van migratie en asiel.

Tegen de achtergrond van dit alles speelt identiteitspolitiek een belangrijke rol, zeker in het huidige tijdperk van opkomend nationalisme. Een fundamenteel verwaarloosde dimensie in het Europese geopolitieke project betreft de collectieve identiteit die zowel intern als extern een belangrijke functie heeft.

Auteurs: Frank Bekkers, Koen Aartsma en Tim Sweijs.

De Strategische Monitor 2023 is mede gebaseerd op vier verdiepende studies. Die studies zijn uitgevoerd door:

  • Joris Teer, Abe de Ruijter en Anna Sophie den Ouden (Economie en welvaart)
  • Koen Aartsma en Mik Elizabeth Dijkman (Soevereiniteit en beïnvloeding)
  • Laura Birkman, Irina Patrahau, Bryan Smeets en Theresa Fleitz (Klimaat en veiligheid)
  • Frederik Mertens (Gewapend conflict en oorlog)

Met bijdragen van: Monika Sie Dhian Ho, Laura Jasper, Adája Stoetman, Roman de Baedts, Eline de Jong, Tom Connolly en Henrik Kathmann.

De Strategische Monitor is het jaarlijkse rapport dat trends en ontwikkelingen in de internationale orde volgt en een risicoanalyse presenteert over de nationale veiligheid van Nederland. Het rapport is ontwikkeld door denktanks Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) en het Clingendael Instituut, in opdracht van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie als onderdeel van het PROGRESS-programma. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van dit rapport ligt bij de auteurs. Eventuele publicatie betekent niet dat de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie instemmen met de inhoud van deze notitie.

De minister van Buitenlandse Zaken, Hanke Bruins Slot, ontving op 12 februari 2024 van Frank Bekkers (HCSS) en Koen Aartsma (Clingendael) de nieuwe Strategische Monitor.
De minister van Buitenlandse Zaken, Hanke Bruins Slot, ontving op 12 februari 2024 van Frank Bekkers (HCSS) en Koen Aartsma (Clingendael) de nieuwe Strategische Monitor.

Strategische Monitor | Dreigingsniveau in de wereld neemt toe: ‘Oude nucleaire gevaar is terug’

De wereld wordt steeds gevaarlijker. Dat is de conclusie van de vandaag gepresenteerde Strategische Monitor van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies en Instituut Clingendael. En dat betekent dat waakzaamheid geboden is, omdat ‘de oude veilige wereldorde die we kennen, gaat verdwijnen’.

Bron: BNR Nieuwsradio

Volgens strategisch analist en mede-onderzoeker van het rapport Frederik Mertens was van tevoren eigenlijk al duidelijk dat de conclusie zou zijn dat het algehele dreigingsniveau toeneemt. ‘We hebben ons echt afgevraagd of we niet te duister naar de toekomst keken, maar nee: de wereld wordt écht veel gevaarlijker.’

Mertens benadrukt dat specialisten onafhankelijk van elkaar bevestigen dat de ‘oude, veilige wereldorde’ – gewaarborgd door de Verenigde Staten en gebouwd op de grondvesten van de Verenigde Naties – komt te verdwijnen.

Grootste gevaren

Met name de vorm waarin politiek bedreven wordt speelt daar een grote rol in, zegt Han Bouwmeester, brigadegeneraal en hoogleraar aan de Nederlandse Defensie Academie. ‘We moeten er rekening mee houden dat machtspolitiek, territoriale politiek en identiteitspolitiek in combinatie met elkaar worden gevoerd‘, stelt hij. ‘Dat is nogal wat, en die cocktail maakt dat we in een zeer instabiele omgeving zitten.’

Als voorbeeld noemt hij machtshebbers die heel erg sturen op het hebben van die macht, en dat ook met militair vertoon bijzetten. ‘Kijk bijvoorbeeld wat Poetin doet’, vervolgt hij. ‘Daarnaast kijken we ook heel territoriaal in plaats van mondiaal naar situaties: we willen graag voor onszelf dingen geregeld hebben in de regio. En dan krijg je identiteitspolitiek.’

‘We hebben ons echt afgevraagd of we niet te duister naar de toekomst keken’

Frederik Mertens

Ergens bij horen

En gek is dat niet, vindt Bouwmeester. Mensen willen immers altijd ergens bij horen. Dat komt duidelijk naar voren in de vereniging in culturen, taal, godsdienst, waarden en normen. ‘Dat maakt dat mensen een groep zien, en vaak willen ze daar ook territorium bij hebben’, stelt hij. ‘Dat speelt al veel langer, maar het is zichtbaarder geworden.’

Volgens onderzoeker Mertens speelt naast de versplinterde wereld ook nog het klimaatprobleem. Hij betoogt dat men samen zal moeten blijven werken om klimaatverandering het hoofd te kunnen bieden. ‘Dat wordt een enorme uitdaging, want de Verenigde Staten en China staan op heel veel gebieden diametraal tegenover elkaar’, vult hij aan. ‘En het is nog maar de vraag hoe diametraal het wordt aan het einde van dit jaar, als er misschien een andere president is.’

Nucleair gevaar is terug

Een grotere dreiging ziet Mertens echter in de terugkeer van het oude nucleaire gevaar. ‘Dat is helemaal geen leuke boodschap, maar Rusland is een gekke grootmacht’, concludeert Mertens. ‘In de zin dat ze nucleair veel sterker zijn dan ze nu conventioneel zijn. Daardoor leunen ze veel meer op die nucleaire dreiging.’

Hoewel het erop lijkt dat de afschrikking redelijk beheersbaar bleef, en dat Rusland door China en India gewaarschuwd is dat het niet te veel met ‘nucleair vuur’ moeten spelen, ‘zijn er verder inherente instabiliteiten in het nucleaire evenwicht die er een heel gevaarlijke periode van maken’.

De Strateeg: Hoe de georganiseerde misdaad de samenleving steeds verder ondermijnt

De georganiseerde misdaad vormt een bedreiging voor onze samenleving. Dan denken we al gauw aan drugsbendes zoals die van Ridouan Taghi, en vroeger aan Willem Holleeder. Maar het gaat veel verder dan dat en dat ondermijnt ook onze samenleving steeds meer. Denk hierbij aan een boer die opeens een tas met vijftigduizend euro aangeboden krijgt in ruil voor het tijdelijk gebruiken van een schuur voor een drugslab.

Achter al deze georganiseerde criminaliteit gaan internationale netwerken schuil. Ook oorlogen zijn van invloed op veranderingen in de keten van de criminaliteit. Hoe dat zit hoor je in deze aflevering van De Strateeg van:

– Laura Jasper, strategisch analist bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies

– Tom Driessen, voormalig hoofd van de nationale recherche en nu strategisch adviseur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies.

Bron: BNR Nieuwsradio, 11 februari 2024

Over deze podcast

De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.

Host: Paul van Liempt

Redactie: Michaël Roele

New Snapshot | Fresh Wind or Business as Usual: What the Indonesian Elections Mean for Dutch-Indonesian Relations

How will a new Indonesian president shape the country’s position in the Indo-Pacific and its ties with the Netherlands? Indonesia has the potential to become a crucial player and key cooperation partner for Europe and the Netherlands in the Indo-Pacific. This snapshot by assistant analyst Alisa Hoenig and strategic analysts Benedetta Girardi and Paul van Hooft investigates how the presidential elections on 14 February 2024 will affect this role. 

Since the outgoing president Jokowi has exhausted his term limit, political change is guaranteed in Indonesia in 2024. The country has a strategic position along key maritime trade routes, and its internal political developments therefore matter beyond its national borders. The snapshot therefore analyses the three candidates’ support for democratic values and human rights, and their preferences for Indonesia’s foreign policy. It links the findings to Indonesian-Dutch relations. Finally, the snapshot assesses which candidate is most likely to win. 

When it comes to foreign policy, the candidates do not differ substantially. Future Dutch-Indonesian ties will thus be shaped more by divergences and convergences on the support for democracy and human rights. The most likely winner of the elections is a former army general tied to Indonesia’s dictatorship. Under his presidency, Dutch-Indonesian relations might become more complicated because of divergences in the value given to human rights and democracy.  

Authors: Alisa Hoenig

Editors: Benedetta Girardi and Paul van Hooft