HCSS
  • News
    • BNR | De Strateeg
    • Columns
    • Draghi Report Series
    • Events
    • Podcasts
  • Publications
    • Publications
      • All Publications
    • Defence & Security
      • Behavioural Influencing in the Military Domain
      • (Nuclear) Deterrence and Arms Control
      • Hybrid Threats
      • Rethinking Fire and Manoeuvre
      • Robotic and Autonomous Systems
      • Strategic Monitor Dutch Police
      • Transnational Organised Crime
    • Geopolitics & Geo-economics
      • China in a Changing World Order
      • Europe in a Changing World Order
      • Europe in the Indo-Pacific
      • Knowledge base on Russia (RuBase)
      • PROGRESS / Strategic Monitor
      • Transatlantic Relations
    • Climate, Energy, Materials & Food
      • Climate and Security
        • International Military Council on Climate and Security (IMCCS)
        • Water, Peace & Security (WPS)
      • Critical Minerals
      • Energy Security
        • Tank Storage in Transition
      • Food Security
    • Strategic Technologies
      • Cyber Policy & Resilience
        • Global Commission on the Stability of Cyberspace (GCSC)
      • Emerging Technologies
      • Global Commission on Responsible Artificial Intelligence in the Military Domain (GC REAIM)
      • Semiconductors
      • Space
  • Dashboards
    • Dashboards
      • All Dashboards
        • GINA
    • Defence & Security
      • DAMON | Disturbances and Aggression Monitor
      • GINA | Military
      • Nuclear Timeline
    • Geopolitics & Geo-economics
      • Dutch Foreign Relations Index
      • GINA | Diplomatic
      • GINA | Economic
      • GINA | Information
    • Climate, Energy, Materials & Food
      • Agrifood Monitor
      • CRM Dashboard
    • Strategic Technologies
      • Cyber Arms Watch
      • Cyber Comparator
      • Cyber Norms Observatory
      • Cyber Transparency
  • Services
    • HCSS Boardroom
    • HCSS Datalab
    • HCSS Socio-Political Instability Survey
    • Strategic Capability Gaming
    • Studio HCSS
    • Indo-Dutch Cyber Security School 2024
    • Southern Africa-Netherlands Cyber Security School 2025
  • NATO Summit
  • GC REAIM
    • GC REAIM | Members
    • GC REAIM | Conferences
    • GC REAIM | Partners, Sponsors, Supporters
  • About HCSS
    • Contact Us
    • Our People
    • Funding & Transparency
    • Partners & Clients
    • HCSS Newsletter
    • HCSS Internship Programme
    • Press & Media Inquiries
    • Working at HCSS
    • Global Futures Foundation
  • Click to open the search input field Click to open the search input field Search
  • Menu Menu

News

Nieuw rapport | Het Sociaal Contract: Verwachtingen en spanningen in de democratische rechtsorde

February 28, 2024

Hoe komt het dat een land dat op democratische en institutionele structuren goed scoort, toch zo weinig vertrouwen van burgers geniet?

Rapport Link “Het Sociaal Contract”
Factsheet (PDF)

De kwaliteit van de Nederlandse rechtsstaat is nog altijd hoog, maar voor de bredere democratische rechtsorde staan echter veel seinen op oranje. Het knettert in politiek Nederland: het vertrouwen in instituties en politiek bevindt zich op een dieptepunt, het woord ‘onvrede’ valt regelmatig.

Opvallend is dat veel maatschappelijke grieven in het debat verschijnen onder de vlag van het ‘sociaal contract’. Met het aanhalen van dit idee wordt iets fundamenteels aan de orde gesteld over de (haperende) relaties tussen de bestuurlijke, gezagdragende ‘klasse’ in Nederland en ‘de burger’. Is dit sociaal contract louter een modewoord en een parapluterm waaronder allerlei maatschappelijke strubbelingen worden aangekaart? Of zijn er inderdaad fundamentele problemen die maken dat het maatschappelijk weefsel poreus wordt en daardoor vatbaar voor krachten van ondermijning?

Dit nieuwe HCSS rapport analyseert de ontwikkeling van het Nederlandse sociaal contract op basis van zoveel mogelijk actuele gegevens in combinatie met sociaalwetenschappelijke analyses. Is er sprake van oppervlakkige spanningen die opgelost kunnen worden door elkaars verwachtingen beter te begrijpen? Of is het mogelijk fundamenteler: zijn er disfuncties die de sociale stabiliteit in gevaar brengen?

Onze nationale veiligheid is uiteindelijk gekoppeld aan het vertrouwen en het geloof in de legitimiteit van het sociaal contract. Dit wordt een probleem als een aanhoudend laag vertrouwen een teken wordt van afbrokkelende legitimiteit, met risico’s voor de sociale stabiliteit.

Een afkalvend vertrouwen tussen partijen in het sociaal contract is niet terug te brengen tot een enkele oorzaak, concluderen Gerben Bakker en zijn medeonderzoekers. Er is sprake van een multi-problematiek met verschillende zaken die in elkaar grijpen en elkaar versterken.

Onze bevindingen zijn terug te brengen tot drie kernpunten:

  1. Een vergelijking tussen verwachtingen van burgers en institutionele taakopvattingen laat soms stevige mismatches zien die een verklaarbare voedingsbodem vormen voor onvrede.
  2. Er zijn indicaties dat, als gevolg van punt 1, de ervaren legitimiteit verder onder druk komt te staan. Andere drukfactoren zoals cynisme, verharding en de actieve inmenging van groepen wakkeren het anti-institutioneel sentiment aan. Dit vergroot de kans dat mensen hun vertrouwen opzeggen in het sociaal contract (en niet alleen in de politiek).
  3. De constatering dat Nederland op papier een goede rechtsstatelijke prestatie levert is verraderlijk als diverse indicatoren wijzen op een lage burgerlijke betrokkenheid bij de bredere democratische rechtsorde. Dit lijkt inderdaad het geval.

Dit onderzoek is verricht door HCSS in opdracht van de Nederlandse politie, als onderdeel van het meerjarige onderzoeksprogramma Strategische Monitor Politie. Dit programma duidt actuele en mogelijke toekomstige ontwikkelingen in de internationale en maatschappelijke omgeving van belang voor de positie, rollen en taken van de politie; en heeft zo een signalerende en agenderende functie.

Het onderzoek bouwt voort op twee eerdere HCSS studies Maatschappelijke Ontgoocheling van de Middenklasse. Optreden, Oorzaken en Gevolgen (2022) en De Staat van de Rechtsstaat. Waar staan we, waar gaan we naartoe? (2023).

Auteur: Gerben Bakker

Coauteurs: Laura Jasper, Anna Sophie den Ouden, Tom Draaijer, Frank Bekkers, Paul Sinning, Sofia Romansky en Tim Sweijs.

Het onderzoek voor dit rapport is afgerond in december 2023. Gebeurtenissen of ontwikkelingen

  • Share on Facebook
  • Share on X
  • Share on WhatsApp
  • Share on LinkedIn
  • Share by Mail

Experts

Gerben Bakker
Laura Jasper
Frank Bekkers
Paul Sinning
Sofia Romansky
Tim Sweijs

Related News

Related Content

Nieuw rapport | De Staat van de Rechtsstaat: Waar Staan We, Waar Gaan We Naartoe?
De Strateeg: Hoe wantrouwen de Nederlandse democratie tot op het bot kan raken
Nieuw rapport: Maatschappelijke Ontgoocheling van de Middenklasse

Office Address

  • The Hague Centre for Strategic Studies
  • Lange Voorhout 1
  • 2514 EA The Hague
  • The Netherlands

Contact Us

  • Telephone: +31(70) 318 48 40
  • E-mail: info@hcss.nl
  • IBAN NL10INGB0666328730
  • BIC INGBNL2A
  • VAT NL.8101.32.436.B01
  • Contact

Legal & Privacy

  • Disclaimer & Privacy
  • Algemene Voorwaarden (NL) 
  • Terms & Conditions (ENG) 
  • Coordinated Vulnerability Disclosure
  • Ethical Standards
  • Manual for Responsible Use of AI

Follow us

© The Hague Centre for Strategic Studies
    Link to: Water, Peace and Security (WPS) Regional Training in Jordan Link to: Water, Peace and Security (WPS) Regional Training in Jordan Water, Peace and Security (WPS) Regional Training in Jordan Link to: Column Rob de Wijk: Een gevoelige nederlaag voor Poetin: niet minder, maar meer Navo Link to: Column Rob de Wijk: Een gevoelige nederlaag voor Poetin: niet minder, maar meer Navo Column Rob de Wijk: Een gevoelige nederlaag voor Poetin: niet minder, maar meer...
    Scroll to top Scroll to top Scroll to top

    GDPR Consent

    Your privacy is important to us. Here you can set which consent you are allowing us with regards to the collection of general information, the placing of cookies of the collection of personal information. You can click 'Forget my settings' at the bottom of this form to revoke all given consents.

    Privacy policy | Close
    Settings

    GDPR Consent Settings

    Your privacy is important to us. Here you can set which consent you are allowing us with regards to the collection of general information, the placing of cookies of the collection of personal information. You can click 'Forget my settings' at the bottom of this form to revoke all given consents.

    Website statistics collect anonymized information about how the site is used. This information is used to optimize the website and to ensure an optimal user experience.

    View details

    Functional cookies are used to ensure the website works properly and are neccessary to make the site function. These cookies do not collect any personal data.  

    View details
    Forget my settings Deleted!