Column: Wapenleveranties en sancties stoppen de oorlog niet

De oorlog verdwijnt van de voorpagina’s en nu is het naarstig zoeken naar een uitweg zonder gezichtsverlies.

Oekraïne legde afgelopen woensdag de totaal onrealistische vraag op tafel voor 300 meervoudige raketwerpers, 500 tanks, 1000 houwitsers en 2000 pantservoertuigen. De vraag is begrijpelijk, want in het oosten kan Rusland soms tienmaal zo veel wapensystemen inzetten. Maar dit betekent dat de VS al zijn houwitsers naar het front moet sturen en ruim de helft van zijn meest geavanceerde raketwerpers. Dat zou de Amerikanen zelf kwetsbaar maken. Want de dreiging van een oorlog met Rusland is zeker niet verdwenen en de spanningen met China lopen op. Wapens komen er, maar minder dan gevraagd.

Wat Kiev vroeg, duidt op paniek. Oekraïne dreigt de slag om de Donbas te verliezen en lijkt grote delen van het grondgebied te moeten opgeven.

President Biden heeft zich hiermee kennelijk verzoend. Hij stelde in een recent opiniestuk in The New York Times dat wapenleveranties bedoeld zijn om Zelenski aan de onderhandelingstafel een goede uitgangspositie te verschaffen. In landen als Italië, Frankrijk en Duitsland wordt ook aangestuurd op een staakt-het-vuren. Ook hier is het besef ontstaan dat sancties en wapenleveranties niet het beoogde effect hebben. Deze kunnen voorlopig het tij niet keren en niemand wil met Rusland in oorlog komen. Dat de oorlog van de voorpagina’s verdwijnt en Zelenski’s dagelijkse oproepen minder aandacht krijgen helpt ook niet.

Ik ben voor sancties en wapenleveranties, maar tegen overspannen verwachtingen. Je stopt er geen oorlogsinspanning mee en je veroorzaakt er geen opstand mee tegen een moorddadig regime. Zoals zo vaak worden historische wetmatigheden genegeerd en overheerst wensdenken. De Baltische staten en Polen, die de harde lijn volgen, hebben deze conclusies nog niet getrokken, maar kunnen de vraag niet beantwoorden hoe het wel zou moeten.

Inmiddels slaat de stemming om en zoeken veel regeringen naarstig naar een uitweg zonder gezichtsverlies. Impliciet wordt daarmee aanvaard dat Oekraïne een strook van 1300 km langs de zuid- en oostgrens kwijtraakt, ook al zal dat niet formeel worden vastgelegd.

Dit leidt tot de prangende vraag wat met de rompstaat Oekraïne moet gebeuren. Zelenski vraagt om veiligheidsgaranties. Het Westen ontkomt er niet aan die te geven, maar dit plaatst regeringen wel voor een akelig dilemma: veiligheidsgaranties betekenen dat je de bereidheid moet hebben om met Rusland oorlog te voeren. Maar juist dat wil iedereen voorkomen, niemand zit niet te wachten op de nucleaire vernietiging van delen van dit continent.

Het is paradoxaal dat juist het verlies van Oekraïens grondgebied het lidmaatschap van Navo en EU dichterbij kan brengen. Door het Navo-lidmaatschap gaat nucleaire afschrikking, net als voor de Baltische staten, ook voor Oekraïne gelden. Kernwapens lijken daarmee de gemakkelijkste garantie tegen een agressieve Poetin die heel Oekraïne wil bezetten en Moldavië en Wit-Rusland wil annexeren. En dit zou wel eens goedkoper, haalbaarder en uiteindelijk minder risicovol kunnen zijn dan een Oekraïne dat de komende jaren moet worden gesteund en dat uiteindelijk onder de voet kan worden gelopen. Toetreding tot de EU kan bovendien de wederopbouw van het land vergemakkelijken.

Paradoxaal is ook dat door toetreding van Zweden, Finland en de rompstaat Oekraïne Poetins militaire succes feitelijk een geweldige nederlaag wordt. Want zijn oorlog moest juist de Navo-uitbreiding voorkomen.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.

Bron: Trouw, 17-juni-2022