In een paar dagen tijd is gas de helft duurder geworden. De voornaamste oorzaak: nog minder Russisch gas voor West-Europa, als reactie op nieuwe sancties van de Europese Unie tegen Rusland.
Kan het verhaal van de Russische gasleverancier Gazprom kloppen: dat het allemaal door een kapotte compressor komt? Dat de toevoer van gas door de belangrijkste pijpleiding voor West-Europa daarom flink zal afnemen? Een probleem dat volgens de Russen overigens gevolg is van de westerse sancties, aangezien de desbetreffende compressor van het Duitse merk Siemens is? “Dit verhaal is voor de bühne”, zegt energiedeskundige Jilles van den Beukel van het The Hague Centre For Strategic Studies. “Dit is een vergelding van de Russische president Poetin. Rusland weet dat de prijs van gas hierdoor stijgt. En hoge gasprijzen doen Europa pijn.”
Zestig procent minder gas zal Gazprom straks door North Stream 1 sturen, de ‘gasaorta’ tussen Rusland en Duitsland. Die pijplijn is van groot belang voor de Duitse economie, maar ook voor heel West-Europa. Aanleiding is – vermoedelijk – het zesde sanctiepakket van de EU eerder deze maand, die de lidstaten de inkoop verbiedt van Russische olie. “Dus zet Rusland zijn sterkste wapen tegen de EU in: het afknijpen van het gas.” De gevolgen van het verhaal over de kapotte Siemens-compressor en het gebrek aan Russisch gas zijn direct voelbaar: in drie dagen tijd steeg de gasprijs met meer dan de helft.
Je kan het gepingpong tussen Europese sancties en minder gas vanuit Rusland het beste zien als een vorm van oorlog voeren, zegt Van den Beukel. “De eerste sancties waren laaghangend fruit, zoals het bevriezen van Russische bankrekeningen. Die deden Europa weinig pijn.” Nu wordt Europa steeds meer gedwongen sancties in te stellen die niet alleen Rusland raken, maar ook het Westen zelf.
Op korte termijn heeft Rusland weinig last van de oliesancties. De afzet is wel lager, maar door de hoge olieprijs verdient het land nog goed, bijvoorbeeld door de verkoop van olie aan Aziatische landen. Van den Beukel: “Maar als die olieprijs daalt, bijvoorbeeld over één of twee jaar, kan Rusland door deze sancties serieus in de problemen komen.”
Ook Nederland kampt met gevolgen
Het verder afknijpen van North Stream 1 en de oplopende gasprijzen hebben ook gevolgen voor Nederland. Naast een hogere energierekening voor mensen met een flexibel contract, komt er ook minder gas binnen voor de opslag. “Je krijgt na de oliesancties het reële scenario dat de gaskraan vanuit Rusland straks helemaal dichtgaat, misschien nog voor de winter.” Daardoor is het de vraag of Nederland de gasvoorraad voor die tijd voldoende heeft aangevuld. “De overheid heeft tot nu toe goede maatregelen getroffen. Sneller de gasvoorraad vullen, de capaciteit voor aanvoer van vloeibaar gas vergroten.” De vraag is alleen of dat voldoende is.
Volgens energiespecialist Lucia van Geuns, eveneens van HCSS, dreigt er langzaam een noodsituatie te ontstaan met een acuut tekort aan gas. Er zijn een aantal maatregelen die de overheid volgens haar dan kan nemen. “Overschakelen van gas naar kolen. Het afschakelen van intensieve industrie, zoals de staalproductie. Of, echt als laatste toevlucht, bijproduceren in Groningen.” De overheid moet volgens Van Geuns transparanter zijn over de stappen die ze in zo’n noodsituatie gaat zetten.
Overschakelen op kolen gaat ten koste van het klimaat
Volgens Van den Beukel moet Nederland nu al terugvallen op kolencentrales, die op dit moment slechts op 35 procent van hun capaciteit mogen draaien. Kolencentrales inzetten is vanuit milieu- en klimaatoogpunt omstreden, omdat ze meer CO2 uitstoten. Maar volgens Van den Beukel snijdt dat argument geen hout in een crisissituatie. Door de recente lage uitstoot van broeikasgassen, vooral vanwege de milde winter, is er volgens hem ruimte voor de extra uitstoot van kolencentrales.
En als je kijkt naar de wereldwijde broeikasuitstoot is het mogelijk zelfs gunstiger om kolencentrales in te zetten. Volgens Van den Beukel zorgt de huidige beperking op kolen ervoor dat Nederland nu massaal vloeibaar gas moet importeren, onder meer uit Azië. “Daardoor schakelen Aziatische landen zelf van gas naar kolen.” Het zou beter kunnen zijn om die kolen in Nederland te stoken. “Nederlandse kolencentrales zijn schoner dan die in Azië, en stoten minder CO2 per eenheid energie uit.”
Kan het verhaal van de kapotte Siemens-compressor dan echt niet kloppen?
Hoe zeker is het dat het afknijpen van gas politiek gemotiveerd is, en niet een technische oorzaak heeft? Volgens Van den Beukel had een jaar geleden nog iets in de verklaring kunnen zitten. “Maar dit soort gebeurtenissen is de afgelopen tijd zo vaak gebeurd, dat dit duidelijk politiek is.” Rusland zou het gas namelijk ook via andere pijpleidingen naar Duitsland kunnen sturen. “En in een normale wereld zou je bij zoiets belangrijks ook zeggen dat ze wel drie of vier reservecompressors hebben liggen.”
Het compressorverhaal past volgens de energiedeskundige in een trend die al ver voor de oorlog in Oekraïne begon. “Sinds de zomer van 2021 levert Rusland steeds minder gas aan Europa. Gazprom vulde opslagen in Europa niet meer, op het eigen verkoopplatform bood Gazprom niets meer aan voor de kortetermijnverkoop.” Olie- en gasanalisten zijn het er volgens Van den Beukel vrij unaniem over eens dat Rusland toen al begonnen is om Europa gastechnisch klem te zetten, voor een oorlog die nog moest beginnen.
Bron: Trouw, 16-juni-2022
Foto bron: NIS ad
Related Content
