Schaarste aan geld, energie, grondstoffen en voedsel dreigt de grootste uitdaging voor de wereld te worden. Geld is door de kredietcrisis schaars geworden. Banken verstrekken minder leningen waardoor de economische groei vertraagt. Speculanten wenden zich af van de financiële markten en investeren steeds meer in grondstoffen, energie en voedsel. Dat leidt tot hogere prijzen; prijzen die toch al omhoog werden gestuwd door de steeds groter wordende vraag, vooral uit Azië.
Voedsel is het nieuwste punt in het schaarstedossier. Klimaatverandering, slechte oogsten en ook hier een stijgende vraag drijven de prijzen op. Om minder afhankelijk te worden van olie, mengen de Amerikanen benzine met biobrandstof gemaakt uit Mexicaanse maïs waardoor de prijs van de tortilla zo hoog is dat de eerste voedselrellen zich in dat land al hebben voorgedaan. De Europese Unie kent een bijmengplicht.
In 2020 moet benzine voor 10 procent uit biobrandstof bestaan. Gezien de voedselrellen die zich nu al in landen als Haïti en Burkino Faso voordoen lijkt deze plicht in toenemende mate onethisch. Uiteindelijk gaat het om de vraag of de Hummer in Amsterdam gestart kan worden of dat iemand in Burkino Faso in leven mag blijven.
Biobrandstoffen gaan niet alleen klimaatverandering tegen, ze maken het Westen ook minder afhankelijk van andere landen. Er lijkt een onheilige alliantie te ontstaan van halve en hele dictaturen die olie en gas aan het Westen leveren. Rusland gebruikt zijn gasreserves nu al om een nieuwe machtspolitiek te voeren. Vanuit het perspectief van de Europese veiligheid zijn vraagtekens te zetten bij de bilaterale deals van de Russen met de individuele lidstaten van de Europese Unie. Het onvermogen van de Unie om gezamenlijk met Rusland te onderhandelen stelt het Kremlin in staat een politiek van verdeel en heers te voeren waardoor de Unie als geheel verzwakt.
Kortzichtige anti-Europeanen juichen dit toe, maar deskundigen wijzen erop dat afhankelijkheid leidt tot politieke kwetsbaarheid,waardoor andere landen onze welvaart kunnen manipuleren. Dat is even wennen voor de Europese landen die door hun machtspositie eeuwenlang dominant in de wereld zijn geweest. Daarbij komt dat energieleveranciers in de toekomst mogelijk niet meer kunnen exporteren omdat hun voorraden opraken of olie en gas voor hun eigen economische ontwikkeling nodig hebben. Dit geldt nu al voor Mexico.
Grondstoffenleveranciers, die nog een appeltje met het ’arrogante Westen’ te schillen hebben, lijken hun nieuwe macht dus in politieke invloed om te zetten. Zie ook Hugo Chavez, de president van Venezuela die de Amerikanen eigenlijk geen olie wil leveren. Waarom zouden de energieleveranciers aan het Westen blijven leveren, als ze dat ook aan China kunnen doen, dat geen lastige vragen stelt over mensenrechten en democratie? Dit soort sentimenten zijn overal ter wereld waarneembaar. In veel landen ergeren leiders zich groen en geel aan Amerika en Europa. In Afrika zijn ze de koloniale periode niet vergeten; in Azië hebben veel leiders van moslimlanden weinig op met het christelijke Westen.
Schaarste verdringt Osama bin Laden als dreiging nummer 1. Schaarste geeft nieuwe macht aan landen die grondstoffen leveren en leidt tot conflicten. En vluchtelingen die naar Europa uitwijken. Schaarste als bedreiging voor de nationale veiligheid moet boven aan de politieke agenda komen. We moeten minder afhankelijk worden. Ik vraag mij overigens af of dat lukt in een land dat sterk naar binnen gericht is. De luiken verder dichtdoen is geen optie, want de wereld verandert snel: afhankelijkheid van niet-democratische leveranciers is een feit en die vluchtelingen komen er uiteindelijk ook wel.
Trouw
