Het einde van de oorlog in Oekraïne is, na bijna een jaar, nog lang niet in zicht. Dat terwijl president Poetin ooit nog beweerde binnen een paar dagen klaar te zijn. Hoe staat hij nu in de strijd? “Poetin is niet een man om een stapje terug te doen.”
Volgens Rusland-deskundige Helga Salemon, verbonden aan het Haags Centrum voor Strategische Studies, is een jaar oorlog ook voor Poetin een belangrijk moment. De verwachting is dat hij morgen een speech zal houden: “Daar zal hij toch proberen met een verhaal te komen dat Rusland als overwinnaar neerzet,” zegt Salemon bij EenVandaag op NPO Radio 1.
‘Succes aankondigen lukt maar niet’
“Hij had dat succes al lang groots willen aankondigen, maar dat lukt maar niet. Nu zal hij morgen toch iets moeten doen”, zegt Salemon.
Al een jaar lang observeert ze de tactiek van Poetin in de oorlog. Ze ziet duidelijk dat hoe langer de strijd duurt, hoe meer de Russische president radicaliseert. “Er waren het afgelopen jaar eigenlijk drie fases. De eerste was dat Poetin de Oekraïense regering snel omver wilde werpen, maar dat ging helemaal mis.”
Bevrijdingsoperatie
“Daarop kwamen er vreselijke sancties uit het buitenland, waar hij zich misschien ook op heeft misrekend”, zegt Salemon.
“Als tweede noemde hij de oorlog een bevrijdingsoperatie van de Donbas, van de etnische Russen in Oekraïne. Dat lukte hem ook niet: ze zijn daar nu nog steeds meter voor meter aan het strijden.”
Verlosser van Rusland
In september zag Salemon de grootste omslag, toen Poetin een toespraak hield over de annexatie van vier gebieden in Oekraïne. “Toen kwam hij met een bizar verhaal over het Westen, dat iedereen hier vier ouders zou hebben en er allerlei geslachten zouden zijn. Hij eindigde toen met dat het Westen duivels was.”
“Ineens was het thema ‘desatanisatie’, je kunt het je bijna niet voorstellen. Poetin presenteert zich sindsdien als de verlosser van Rusland.”
Een rode lijn overschreden
Volgens Salemon heeft Poetin zich, zeker met dat laatste verhaal, in een hoek gedreven. “Het Westen wil ons vernietigen: dat is het verhaal. Hoe kun je daar nog op terugkomen? Dat is bijna onmogelijk. Poetin is niet een man om een stapje terug te doen. Hij heeft een rode lijn overschreden door de hele wereld de oorlog te verklaren.”
“Hij heeft nu zijn lot verbonden aan een overwinning in Oekraïne. Het is een pokerspeler die te hoog heeft ingezet en zichzelf moet blijven overbieden. Totdat het een keer misgaat.”
Grauwsluier over de bevolking
Hoe wordt er in Rusland naar dit verhaal gekeken? “Niemand weet wat de Russen echt denken”, zegt Salemon. “Sommigen geloven het en mensen die kritisch zijn, zijn het land uit gevlucht of zitten gevangen.”
“Er hangt een soort grauwsluier in Rusland, hoor ik ook van vrienden. De meete mensen zijn niet blij, de sancties beginnen te bijten. Veel mensen papegaaien toch ook het Kremlin maar na, omdat ze niets anders zien, of omdat ze bang zijn.”
Verkiezingen in aantocht
Veel van Poetins keuzes op het moment worden ook bepaald door de aankomende verkiezingen in Rusland. Salemon verwacht dat hij daar ook in zijn speech naar zal verwijzen. “Iedere keer wil hij aan de campagne beginnen, want alles draait om die verkiezingen. Hij zal proberen zijn draagvlak te handhaven en een overwinning te presenteren die er niet is.”
En al zijn de verkiezingen niet eerlijk in Rusland, toch moet Poetin volgens Salemon wel degelijk moeite doen om het volk achter zich te krijgen. “Er zijn nooit vrije verkiezingen geweest onder Poetin. De vraag is vooral hoeveel procent er vervalst zal moeten worden. En als dat 100 procent wordt, dan wordt het zelfs voor Poetin moeilijk om zich staande te houden.”
