Helga Salemon: Kritische Russen komen vaker onder verdachte omstandigheden om het leven

Opnieuw zijn er twee prominente Russen op mysterieuze wijze overleden. ‘Dit is uitzonderlijk’, stelt HCSS Ruslanddeskundige Helga Salemon in Trouw en Het Parool.

Afgelopen zaterdag overleed Pavel Antov, een Russische oligarch, na een val van de derde verdieping van een hotel in India. De dood van Antov, die zijn fortuin vergaarde met worstfabrieken, is de laatste in een reeks mysterieuze sterfgevallen van Russische oligarchen sinds de invasie van Oekraïne. Een aantal van hen uitte openlijk kritiek op deze oorlog.

Ook Antov werd beschuldigd van kritiek op de strijd in Oekraïne. In juni stond op zijn Whatsapp-account een bericht waarin hij een Russisch raketbombardement op Oekraïne omschreef als terrorisme. Later verklaarde hij dat het een misverstand was en dat hij Ruslands ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne steunde.

Twee dagen voor Antovs dood stierf Vladimir Boedanov, reisgenoot en vriend van de worstenmiljonair, in hetzelfde Indiase hotel aan een hartaanval. Bewijs dat de twee door Russische agenten om het leven zijn gebracht is er niet. De Indiase politie verricht nog onderzoek naar hun overlijden, maar ziet vooralsnog geen aanwijzingen voor moord.

De lijst met zelfdodingen en ongelukken van prominente Russen blijft groeien. Minstens twaalf oligarchen, van wie velen een belangrijke functie in de olie en gassector vervulden, zijn op geheimzinnige wijze om het leven gekomen, meldt CNN.

Uitzonderlijk

Andere bronnen hebben het zelfs over meer dan twintig sterfgevallen dit jaar, zoals de Wikipedia-pagina 2022 Russian Businessmen Mystery Deaths. “Dat er zoveel prominente Russen overlijden is uitzonderlijk”, zegt Ruslanddeskundige Helga Salemon van Den Haag Centrum voor Strategische Studies. “Het is een gek jaar door de oorlog.”

Ook deze Ruslanddeskundige weet niet of deze mensen al dan niet door derden om het leven zijn gebracht. Salemon kan zich inbeelden dat sommige oligarchen sinds het uitbreken van de oorlog het idee hebben dat hun leven voorbij is: “Veel van hen hebben een tweede huis in Europa, ook studeren hun kinderen daar. Door de oorlog stortte dat mooie leven in elkaar, ineens konden ze hier niet meer blijven.”

Openlijke kritiek

Dat is anders voor zakenmannen die zijn overleden, nadat zij kritiek hadden geuit op het Russische beleid, denkt Salemon: “Als iemand eerst kritisch was, dan is dat zeker verdacht”. Zo riep het bedrijf Lukoil, Ruslands grootste particuliere bedrijf en na Gazprom de tweede energieproducent, in maart op tot een ‘zo snel mogelijke beëindiging van het gewapende conflict’. In de maanden die volgden stierven twee bestuursleden, de ene door een val uit een ziekenhuisraam, de ander aan een hartstilstand.

Kritische Russen komen vaker onder verdachte omstandigheden om het leven, weet Salemon. Tijdens de coronapandemie vielen enkele artsen op mysterieuze wijze uit een ziekenhuisraam, nadat zij in een video kritiek hadden geuit op het Russische coronabeleid. Tussen 2014 en 2017 zouden zeker 38 prominente Russen het slachtoffer zijn geworden van onopgeloste moorden of verdachte sterfgevallen, stellen journalisten van USA Today.

Waarschuwing

Als bij de twee sterfgevallen in India opzet in het spel was, dan kan het bedoeld zijn als een waarschuwing voor andere oligarchen, zegt Salemon. Sinds de oorlog zijn veel mensen uit Rusland gevlucht. Het regime van president Poetin ziet met lede ogen aan hoe de elite het land verlaat. Mogelijk wil het bewind aan deze groep een signaal afgeven, denkt Salemon: “Jullie mogen het land niet uit, anders loopt het slecht met jullie af”.

Zoals in het verleden vaker het geval was, voorziet Salemon dat onderzoeksjournalisten een belangrijke rol gaan vervullen om de waarheid over de met vraagtekens omgeven sterfgevallen boven tafel te krijgen: “Ik denk dat er nog heel veel over geschreven gaat worden”.

Bron: Yara van Buuren, Trouw, 28 december 2022