Energiebeloften te over op de klimaattop in Dubai. Landen beloven honderden miljarden in de energietransitie te steken. Onderzoeker Jilles van den Beukel checkt voor kenniscentrum HCSS al zeven jaar feiten achter zulke vergezichten. De oproep tot een snel verbod op alle olie en gas zal onze economie schaden, stelt hij in een interview met De Telegraaf. „Je energie wordt nog jaren duur.”
Hij leerde vroeg de olie- en gaswereld van binnenuit kennen. Van gedetailleerde kaarten met kilometers aardlagen tot het chemisch laboratorium en boorplatforms. Maar ’er zijn meer zonne-, wind-, kernenergie, waterstof en CO2-opslag nodig’ bepleit hij nu ook op zijn X-account @JillesAppelscha, de verwijzing naar zijn noordelijke habitat.
Van den Beukel noemde zich een ’fossiele jongen’: zijn overgrootvader had een kolenhandel in Monster, zijn grootvader werkte op een kolengestookte elektriciteitscentrale en zijn vader werkte in de raffinaderijen en chemie van Pernis. Jilles kon als eerste gaan studeren. Als liefhebber van geschiedenis overwoog hij kort het vak leraar, maar koos via natuurkunde en promotieonderzoek voor de energiewereld.
Van den Beukel: “Een totaal nieuw energiesysteem bouwen met zon, wind, waterstof, kernenergie is onbekend terrein”
Zijn gedetailleerde studies – meestal met HCCS-onderzoeker Lucia van Geuns – waren in de energiecrisis inspiratiebron voor het kabinet. Maar hij is kritisch over sluiting van het Groningse veld. „Op basis van harde feiten, de import van gas en de voorraden is het goed nu vast te leggen om het Groningse gasveld niet al in 2024 te sluiten en langer open te houden”, benadrukt de fervente wandelaar in een grote zaal van het HCSS in Den Haag, nabij het Binnenhof. „Terugkijkend vind ik overigens dat het kabinet en vooral Jetten (demissionair minister Klimaat en Energie, red.) het in de crisis goed hebben gedaan. De kritiek van PvdA/GroenLinks-leider Frans Timmermans dat het kabinet duizend dagen niets heeft uitgericht, is feitelijk onjuist: er is een heleboel gedaan.”
Maar voldoende?
„Nederland loopt nu tegen harde grenzen aan. Neem het energienet, dat vol zit. Wil je dat snel uitbreiden vanwege het klimaatakkoord om iedereen aan de elektrische auto’s te kunnen krijgen en je hele maatschappij te laten overgaan van gas en olie naar bijna volledig elektrisch: dat vraagt dat we ons enorm aanpassen. Je weet alleen nog niet hoe: een totaal nieuw energiesysteem met zon, wind, waterstof, kernenergie maken is onbekend terrein. We moeten ons sterk aanpassen, ik weet niet of iedereen dat beseft. Anderzijds, we zijn een rijk land met veel kennis om nieuwe technieken te ontwikkelen. Ik ben daarover wel optimistisch.”
Waaruit put u hoop?
„Bestuurders in de olie- en gasindustrie zien absoluut ook dat het snel moet. Wij spreken ze, we zien hun investeringen. Shell is de grootste duurzame investeerder in Nederland. Natuurlijk wil Saoedi-Arabië zijn olie in de laatste jaren zo duur mogelijk aan ons verkopen. We ontwikkelen groenere alternatieven. Ook een groot deel van de milieubeweging ziet nu wel dat je de komende twintig jaar fossiele brandstoffen nodig hebt om onze economie te laten draaien.”
De les van de energiecrisis is dat dit burgers kapitalen kostte.
„Ja, energie zal voorlopig duurder blijven. Je moet mensen dus beschermen. De overgang naar 2050 om CO2-uitstoot te verlagen – van gasverbruik naar zon en wind – zal onvermijdelijk soms onevenwichtig verlopen, niet zoals wij het decennia kennen. Groei van zonne-energie gaat bijvoorbeeld sneller en levert nu en straks nog veel meer goedkope energie op. Windenergie minder. Bouw gewoon veel, dan wordt het snel goedkoper. Maar je zult moeten accepteren dat het niet allemaal honderd procent goed gaat.”
Activisten van Extinction Rebellion eisen dat Nederland al in 2025 netto geen fossiele brandstoffen verbruikt.
„Ik snap heus waarom ze dit wíllen, maar dát kan gewoon niet. Dan maak je de economie stuk. Kijk alsjeblieft naar de feiten: 83% van onze energie in Nederland wordt nog uit fossiele bronnen gehaald en geïmporteerd. Daar staat nog geen gelijkwaardige vervanging tegenover. Olie en gas hebben we nog jaren nodig, terwijl Nederland tegelijkertijd – en liefst heel snel – overgaat op zon- en windenergie.”
Een kabinet met PVV krijgt nu de voorkeur. Wilders wil stoppen met alle subsidies voor stikstofaanpak en het klimaat.
„Ik wil zien wat daar in een coalitie van overblijft. Zo’n standpunt zorgt al wel voor onzekerheid, dat wil je in een periode van energietransitie niet. Maar het klimaat is voor Wilders denk ik niet het belangrijkste punt. De partij wil wél meer kerncentrales, dat gebeurt al. Groningen moet dicht, en dat gebeurt de facto volgend jaar ook. Onhaalbaar vind ik het plan om ons gas niet meer naar Europese landen te exporteren – er is één Europese gasmarkt.”
Zon- en windenergie zijn steeds goedkoper. Waarom blijft energie duur?
„Nou, kosten van zon- en windsystemen dalen. Maar je hebt ook nieuwe kabels, waterstofsystemen en batterijen nodig. Dat telt op. De prijzen voor olie en gas, die je de komende jaren nodig hebt, zullen waarschijnlijk niet laag blijven doordat bedrijven voorzichtig worden om in nieuwe boringen te investeren. Fossiele brandstoffen hebben een slechte naam in de politiek. Minister Vijlbrief versnelde dit jaar de gaswinning op de Noordzee. Dat is wel laat. Je hebt meer buffer nodig.”
Van den Beukel: ’De gaswereld gaat niet meer terug naar normaal.’
Maar de gasbergingen zitten nagenoeg vol.
„Als er ooit iets gebeurt, zoals een aanslag of storing aan de voor Nederland belangrijke gaspijpleiding uit Noorwegen, dan hebben wij echt een probleem. Dan is het niet zo duur om zulke gaswinning op de Noordzee naast de bergingen achter de hand te hebben. We zijn te afhankelijk van het buitenland.”
Weer stijgt de energierekening. De overheid adviseert een vast contract te nemen. U?
„Ik heb standaard een variabel contract. Omdat energieprijzen uiteindelijk heel moeilijk te voorspellen zijn. Maar ik heb ook de luxe dat ik met sterk variërende energieprijzen wel kan leven.”
Na de gascrisis, leveren exporteurs heel veel vloeibare lng. Dat drukt de prijs toch?
„Tot rond 2026 is er nog krapte in aanbod. Dat betekent, zeker met een koude winter, voorlopig nog relatief hoge prijzen. Onze hoge Europese gasprijs zorgde voor een verdubbeling van de import van vloeibaar gas. We leunen voor gas voor 40% op import-lng. Dat zien aanbieders, dat stuwt prijzen. Het helpt dat er minder vraag is, maar om redenen die niemand wil: fabrieken zetten afgelopen jaar installaties uit of sloten de deur. Bedrijven die veel energie verbruiken verliezen momenteel door de hoge gasprijs de concurrentie met de VS en het Midden-Oosten waar het gas veel goedkoper is.”
U bent ’slapend lid’ van de kernenergiefanclub.
„Ja, ik ben een fan, maar kernenergie uitbreiden was jarenlang geen optie in Nederland. Nu willen partijen meerdere kerncentrales erbij. Meerdere kleine kerncentrales kunnen straks misschien helpen. Hun voordeel is dat die standaard stabiele energie geven, ook als windmolens en zonnepanelen weinig leveren. Over de veiligheid maak ik me minder zorgen. Je bent met kernenergie veel minder kwetsbaar.”
We gebruiken nu Russisch uranium en verwerken het daar.
„Er is wereldwijd voldoende uranium, de bestaande uranium is te vervangen. Al duurt dat even. Voor uranium of de verwerking zijn we juist niet kwetsbaar. Het wezenlijke probleem van kernenergie zijn de relatief hoge kosten.”
Van den Beukel: ’Grens 1,5 graad gepasseerd station’
Shell kondigde aan langer olie op te pompen. Meer CO2-uitstoot betekent dat het klimaatdoel van opwarming tot hooguit 1,5 graden strandt. Hoon was Shell’s deel. „Elk jaar wordt volgens sommige scenario’s de start van een snelle daling van de vraag naar olie en gas gemeld. Elk jaar weer zie je dat dit ondanks verduurzaming niet gebeurt.” Chevron-ceo Mike Wirth hekelde recent de scenariodenkers. „Je kunt scenario’s bouwen, maar we leven in de echte wereld. Wij moeten investeren om aan de vraag van de echte wereld te voldoen.” Opwarming tot 1,5 graden is vrijwel zeker een gepasseerd station, zegt Van den Beukel. „Maar ook opwarming tot 1,8 graden past nog binnen het klimaatakkoord. Het is zinvol olie- en gasproductie in stand te houden zolang de snelle daling van het verbruik er nog niet is.”
Jilles van den Beukel (65) is nu zeven jaar analist bij het onafhankelijke The Hague Center for Strategic Studies (HCSS), waar hij onderzoek doet naar de hele olie- en gasindustrie en de energietransitie. Hij doet vijf jaar onderzoek aan de Universiteit van Utrecht, promoveert eind jaren 80 als geofysicus en werkt vervolgens 25 jaar bij Shell in Nederland, de VS en Gabon. Als geowetenschapper was Van den Beukel verantwoordelijk voor ondergrondse studies naar olie- en gasvelden, zoals waar offshore in de Noordzee en in Denemarken geboord kon worden.
Bron: De Telegraaf, 10 december 2023
Experts
Related Content
