Wat is er aan de hand met de olieprijzen, en wat betekent dat voor uw autovakantie? Een onverwachte oorlog kan tot een opstoot van de dieselprijs leiden, zegt energiespecialist Jilles van den Beukel. ‘Maar gelukkig zitten landen als Iran en Saudi-Arabië niet te wachten op een escalatie van het conflict in het Midden-Oosten.’
Bron: De Morgen, 6 juli 2024
De olieprijs stuitert al maanden alle richtingen uit. Eerder dit jaar, na de Iraanse bombardementen op Israël, schoot de koers even boven de 90 dollar per vat Brent-olie uit, vandaag ligt die prijs alweer wat lager. Wat is er aan de hand, en hoe merken we dat straks aan de pomp, wanneer we massaal met de auto op reis vertrekken?
Volgens Jilles van den Beukel, energiespecialist van het The Hague Centre for Strategic Studies, is de huidige situatie allerminst ongebruikelijk. “De olieprijs is eigenlijk altijd behoorlijk volatiel”, zegt Van den Beukel. “Kleine veranderingen in vraag en aanbod of geopolitieke ontwikkelingen uiten zich meteen in een fluctuatie van de olieprijs. De Brent-olie schommelt dit jaar gemiddeld rond de 80 tot 85 dollar per vat, maar een echte trendbreuk, zoals we die bijvoorbeeld in 2022 zagen, toen de angst groot was dat door de oorlog in Oekraïne de aanvoer van Russische olie zou wegvallen, zien we vandaag niet. De grote rampscenario’s blijven uit.
“De laatste weken zagen we wel een stijging van 77 naar 87 dollar per vat. Daar zijn heel wat verklaringen voor te vinden. Er zijn de dalende olievoorraden in de Verenigde Staten, en de OPEC (organisatie van olie-exporterende landen, red.) die haar tijd neemt bij het uitfaseren van de productiebeperkingen. Ook orkaan Beryl geeft de olieprijzen een tik omhoog, net als de zorgen over het conflict tussen Israël en Hezbollah. Tot slot is er de grote hitte waaronder het Midden-Oosten al enige tijd kreunt: die zorgt voor een grotere vraag naar energie voor airco-toestellen. In Saudi-Arabië draaien die gedeeltelijk op stroom uit olie.”
Heeft ook de zomerperiode een impact op de olieprijs? Meer mensen stappen dan op het vliegtuig of maken veel kilometers met de wagen.
“Echt groot is die seizoensinvloed eigenlijk niet. Het zijn vooral gebeurtenissen of ontwikkelingen die niet op voorhand in te calculeren zijn, die een grote weerslag hebben op de olieprijs, zoals het conflict in het Midden-Oosten. Daar zagen we eerder dit jaar al hoe de bombardementen van Iran in Israël de olieprijs sterk naar boven duwde.
“Ook na 7 oktober van vorig jaar, toen de onrust in Gaza ontstond, zagen we een substantiële stijging van de olieprijs. Die uitschieters vielen echter snel weer terug naar de bekende gemiddelden. De prijsstijgingen hielden dus nooit echt lang aan.”
In het verleden waren grote conflictsituaties in het Midden-Oosten al vaker aanleiding tot een echte olieschok, waarbij de prijs voor een vat de kaap van 100 dollar overschreed. Dergelijke situaties doen zich momenteel niet voor. Hoe komt dat?
“Doordat een grote escalatie van de spanningen in het Midden-Oosten uitblijft. De markt schat de kans op een grootschalige verbreding van het conflict, waarbij de Straat van Hormoez bijvoorbeeld zou worden afgesloten, of waarbij Saudische olie-installaties worden aangevallen, vrij laag in. Er wordt geredeneerd dat grote betrokken partijen zoals Saudi-Arabië, Iran, Israël en de VS helemaal geen zin hebben in een conflict dat uit de hand loopt. Ze hebben andere dingen aan hun hoofd.
“Negen maanden na de inval van Israel in Gaza zijn er natuurlijk nog steeds risico’s. Iran zou bij het conflict betrokken kunnen raken, of er zou een serieuze strijd tussen Israël en Hezbollah kunnen losbarsten. Die scenario’s kun je niet uitsluiten, en zouden ongetwijfeld impact hebben op de olieprijs. Maar de kans wordt op dit moment dus niet als erg groot beschouwd. Iran heeft al genoeg problemen in het binnenland: een deel van de bevolking is best ontevreden, de tweede ronde van de presidentsverkiezingen is onderweg… Daar zitten ze met andere woorden niet te wachten op grote escalaties.
“In de VS is ook het verkiezingsjaar aangebroken, en traditioneel wil een president in een verkiezingsjaar geen al te hoge olieprijzen. Amerikaanse kiezers zijn sowieso gevoelig voor de prijzen aan de pomp. Het verhaal aan Republikeinse zijde is nu al dat president Biden de olie-industrie tegenwerkt, en dat de prijzen daarom omhooggaan. Dat is een verhaal dat bij een aanzienlijke groep kiezers aanslaat. Daar hebben ze er dus ook alle baat bij om een grootschalige escalatie in het Midden-Oosten te voorkomen.”
Orkaan Beryl stuwde de prijs van olie naar het hoogste peil in twee maanden. Hoe komt dat?
“De orkaan kan impact hebben als de offshore-olieproductie in de Golf van Mexico wordt geraakt. Dan zijn de cruciale vragen: hoelang gaat dat duren? Hoe makkelijk is het daarna om de zaken weer op te starten, en hoeveel schade moet er hersteld worden? Dat weten we nu nog niet. Maar om de echte impact van dergelijke weerfenomenen te bekijken, moeten we eigenlijk naar het hele orkaanseizoen kijken. In een jaar met veel orkanen kan de impact op de olieproductie substantieel zijn.
“Maar de belangrijkste reden voor de prijsstijgingen van de voorbije tijd was toch de OPEC-meeting begin juni. Daar werd aangekondigd dat een deel van de productiebeperkingen (OPEC-landen produceren al jarenlang tegen een verminderde capaciteit om de olieprijs hoog te houden, red.) geleidelijk uitgefaseerd zou worden. Daar schrok de markt van. Hoe snel zou dat dan gaan gebeuren? Begin juni is de olieprijs daarop naar een laag niveau weggezakt. Toen daarna snel duidelijk werd dat het toch vooral om ambities op de lange termijn ging, schoot de olieprijs weer omhoog.”
Als consument voelen we die hoge olieprijs vooral aan de pomp. De prijzen van diesel en benzine zijn al lang hoog. Mogen we ooit nog prijzen verwachten die een stuk lager liggen?
“De vraag is maar welke prijzen je als referentie neemt. We hebben tussen 2015 en 2018 een periode meegemaakt waarin de brandstofprijzen structureel een stuk lager lagen dan vandaag. Maar naar die lage niveaus van veertig tot zestig dollar per vat Brent-olie zie ik ons niet meteen terugkeren.
“In tegenstelling tot wat velen denken, wordt er door westerse oliebedrijven vandaag veel minder geïnvesteerd dan tien jaar geleden. Ook zij zijn bezorgd dat hun investeringen snel hun waarde verliezen, en voelen de druk vanuit de samenleving. Dat speelt dus zeker mee in de brandstofprijzen die vandaag hoger liggen. Net als het minder snel kunnen groeien van de productie van schalieolie in de Verenigde Staten. Dat zorgt ervoor dat OPEC de olieprijs momenteel vrij comfortabel rond de 80 tot 85 euro kan houden.”
Wat kunnen we de komende maanden van de brandstofprijzen verwachten?
“Een voortzetting van de scenario’s die we nu al zien, met prijzen tussen de 75 en 95 dollar per vat, lijkt mij het meest waarschijnlijk. Als autobestuurder zou ik er dus niet te veel op hopen dat de prijzen van diesel of benzine in de komende maanden sterk zullen dalen. Daarvoor zou er al slaande ruzie binnen de OPEC tussen Saudi-Arabië en Rusland moeten losbarsten. Alleen hebben die op dit moment dus echt wel andere dingen aan hun hoofd.
“Op lange termijn zitten we met een ander verhaal. We kunnen niet uitsluiten dat de olieprijs ooit weer behoorlijk zakt, als de OPEC besluit om aan marktaandeel te winnen of als de energietransitie in een stroomversnelling raakt en de vraag naar olie daardoor daalt. Maar dat lijkt vooralsnog niet erg waarschijnlijk. De vraag naar olie stijgt wél elk jaar minder snel, en misschien bereiken we tegen het einde van dit decennium zelfs een plateau. Het gaat voor alle duidelijkheid niet om een trend die volstaat om ons ook maar enigszins binnen anderhalve graad klimaatopwarming te houden. Mocht de energietransitie ooit écht in een stroomversnelling raken, heeft dat zonder twijfel impact op de olieprijs.”
Kan wie deze zomer met de auto op reis vertrekt toch nog besparen op brandstofkosten?
“De hele basale dingen kunnen een verschil maken. Rijd om te beginnen niet te hard, en zorg ervoor dat je banden goed op spanning staan. In Frankrijk kan het een goed idee zijn om bij een grote hypermarché te tanken, of in Duitsland bij een Autohof. Maar betaal zeker niet de hoofdprijs bij het tankstation aan de snelweg zelf. Het loont vaak de moeite om even van de snelweg te rijden en in de buurt een kleiner tankstation te zoeken, waar de prijzen lager liggen. Dat kun je in heel Europa wel als tip meenemen.”
De gasprijzen vielen de afgelopen winter dan weer sterk terug. Het contrast met 2022 kon haast niet groter zijn, toen was de paniek en chaos totaal. Hoe valt dat te verklaren?
“Europa heeft het wegvallen van Russisch pijpleidinggas in 2022 intussen opgevangen door grote hoeveelheden lng, vloeibaar gas, uit andere landen te importeren. Onze importcapaciteit van lng is ook erg groot, en dat is een goede zaak. Tien of vijftien jaar geleden werd er weleens lacherig gedaan over onze lng-terminals, want die draaiden maar op een zeer beperkt deel van hun capaciteit. Maar uiteindelijk zijn die toch een goede verzekering gebleken, toen Rusland in 2022 de gaskraan dichtdraaide. Daardoor zag je de prijs afgelopen winter van ongeveer 50 euro naar 35 euro per megawattuur terugzakken.
“Er speelden ons de voorbije winter ook een aantal factoren in de kaart. Het was een milde winter, de gasopslagplaatsen waren goed bijgevuld, en in Azië schakelden ze deels terug op kolen, waardoor er meer lng vrijkwam voor Europa. Er was ook een vraagvermindering, met name in de energie-intensieve industrie.
“De keerzijde van de medaille is dat Europa voorlopig enorm afhankelijk is van lng. We kunnen echt niet zonder. De gasprijs is daardoor ook vandaag nog relatief hoog vergeleken met de periode tussen 2015 en 2020. Maar er is goed nieuws: tussen 2025 en 2027 komt er heel wat nieuwe lng-capaciteit in de VS en Qatar op de markt. Die zal de prijzen waarschijnlijk verder doen zakken. We gaan nog één risicovolle winter tegemoet, maar daarna zie ik dus wel verlichting van de prijzen. Al lijkt het me onwaarschijnlijk dat we nog terugkeren naar de niveaus zoals we die kenden tussen 2015 of 2020.”
Sluit je vandaag dan beter een vast of een variabel contract af?
“Daar valt moeilijk een algemeen antwoord op te geven. Wil je als consument vooral zekerheid, en ben je bereid daar mogelijk iets meer voor te betalen? Sluit dan een vast contract af. Kun je al die variaties makkelijk aan, en wil je een iets grotere kans op de laagste prijs, dan kun je overwegen om een variabel contract te nemen. Het is een persoonlijke afweging die iedereen vooral even zelf moet maken.”
Blijven ook de gasprijzen vandaag gevoelig voor geopolitieke spanningen? Als Oekraïne een Russische energiecentrale aanvalt, vertaalt dat zich wellicht meteen in oplopende prijzen?
“Vooral olie zou dan een aantrekkelijk doelwit zijn, veel meer dan gas. De aanvallen die er al waren op energiecentrales of olieterminals, brachten tot nu niet bijster veel schade toe. Er viel weleens een gedeelte van een terminal voor enkele weken uit, maar de schade blijft door de band genomen beperkt. Het is ondertussen duidelijk dat er achter de schermen bepaalde grenzen zijn die beide partijen niet willen overschrijden in het conflict, omdat ze weten dat er anders escalatie dreigt. De EU, en met name de VS, leveren bijvoorbeeld ook geen langeafstandsraketten aan Oekraïne waarmee de bevoorrading van de Krim een halt zou kunnen worden toegeroepen.
“De grote kwetsbaarheid van Europa op dit moment is gelegen in de gasleidingen uit Noorwegen. Ongeveer 30 procent van het Europese gas komt uit Noorwegen via een erg beperkt aantal leidingen bij ons terecht. Laten we wel wezen: als de Nord Stream-leidingen (gaspijpleidingen van Rusland naar Duitsland, die in september 2022 werden gesaboteerd en onherstelbaar beschadigd) konden worden opgeblazen, is het ook mogelijk om die Noorse leidingen lam te leggen. Het feit dat dat niet gebeurt, wijst misschien toch op een soort onuitgesproken no-go achter de schermen.”
Bron: De Morgen, 6 juli 2024
Experts
Related Content
