De parlementaire enquêtecommissie is selectief in haar waarheidsvinding. De voordelen van de gaswinning in Groningen zijn niet aan bod gekomen, schrijven HCSS energie experts Jilles van den Beukel en Lucia van Geuns in een opiniestuk voor NRC.
Wie de verhoren van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen heeft gevolgd, zal onder de indruk zijn geweest van de getuigenissen van een aantal Groningers. De gaswinning heeft hen groot ongeluk gebracht.
Te lang sloten NAM én de overheid de ogen voor het technische basisprobleem: per geproduceerde miljard kuub gas nam de vrijkomende seismische energie geleidelijk aan toe. Het onvermogen van overheid en NAM om de problemen rond de gaswinning daarna tot een goed einde te brengen, ook toen hun ogen wel waren geopend, komt duidelijk naar voren.
In het rapport van de commissie worden de Groningers, en daarmee de nadelen van de gaswinning, centraal gesteld. Dat is de sterkte maar tegelijkertijd ook de zwakte van het rapport. Want het gaat hier niet alleen om Groningers.
Lange tijd gold voor de EU de ongeschreven afspraak dat de afhankelijkheid van Russisch gas niet boven de 30 procent mocht komen. Met het grotendeels sluiten van het Groningenveld nam het marktaandeel Russisch gas toe van 30 procent in 2012 tot boven de 40 procent in 2019. Het heeft Poetins vermogen om gas als wapen te gebruiken, en de gasprijs in 2022 tot extreme hoogte op te stuwen, vergroot. Gasunie en Mijnraad hebben meermaals hun zorgen geuit over de gevolgen voor de betaalbaarheid en leveringszekerheid van gas.
Het gas dat nu in de bodem achterblijft, zo’n 450 miljard kuub, zou bij de huidige gasprijs ruim 200 miljard euro kunnen opleveren. Ook een beperkte extra productie van 10 miljard kuub, tijdens de gascrisis van 2022, zou van grote waarde zijn geweest. De Nederlandse basisindustrie, gebaseerd op goedkoop Groningen-gas, dient zich nu op te maken voor een pijnlijker energietransitie dan wenselijk is.
Het binnen de EU vervangen van Groningen-gas door geïmporteerd gas, met een beduidend hogere wereldwijde uitstoot van broeikasgassen over de gehele keten, deed alle vooruitgang in de uitstoot van broeikasgassen in de Nederlandse elektriciteitsproductie volledig teniet.
Tot 2012 negeerde de overheid de nadelen van de gaswinning. Nu, tien jaar later, doet de enquêtecommissie het tegenovergestelde en negeert men de voordelen. Men kan de besluitvorming rond Groningen-gas echter niet op waarde beoordelen als men de ogen sluit voor die voordelen en de dilemma’s waarmee de regering werd geconfronteerd.
Klein risico accepteren
Met het verlagen van de gasproductie is het seismisch risico in Groningen, de kans op een aardbeving gedurende een bepaalde periode waarbij een zekere bodemversnelling wordt overschreden, zeer verminderd. . Dat risico is nu vergelijkbaar met dat in Wenen (zoals minister Wiebes ooit opmerkte) of in Limburg. Toch gaat men in Limburg niet grootschalig versterken; soms is het beter een klein risico te accepteren en het geld te besteden aan zinvoller doeleinden.
Omkering van de bewijslast was een welkome ontwikkeling. Maar het criterium dat hier gebruikt werd – een geringe, niet voelbare bodemversnelling door een beving die tot dertig jaar in het verleden mag liggen – leidde tot een explosie van schademeldingen. In 2012, na de grootste beving bij Huizinge, kwamen er ongeveer 2.000 schademeldingen binnen, in de nabijheid van Huizinge. De laatste jaren waren er, bij een afnemende vrijkomende seismische energie, bijna 50.000 meldingen per jaar die nauwelijks nog correlatie vertoonden met bevingen. Het zijn er 1.000 per week, veelal uit locaties als Haren en de stad Groningen, op een afstand van bevingen waar ze niet of nauwelijks meer worden gevoeld en waar de technische toerekenbaarheid van schades aan bevingen nihil is. Variaties in het grondwaterpeil, die overal in Nederland schades veroorzaken, zijn een plausibeler oorzaak voor veel van deze schades.
De overheid mist de slagvaardigheid om in Loppersum schades die wel gerelateerd zijn aan bevingen snel, ruimhartig en efficiënt op te lossen, maar mist ook de politieke moed om de mensen in Haren te vertellen dat hun schades niets met bevingen te maken hebben. Men kan de kanttekeningen van de NAM bij de huidige schadeafhandeling en versterking niet op waarde beoordelen als men hiervoor de ogen sluit.
Het wegvallen van de voordelen van het Groningen-gas, voor onze economie, de betaalbaarheid van gas en de financiën van ons land, betekende voor beleidsmakers een groot dilemma. Met het negeren van de voordelen van het gas uit Groningen doet de enquêtecommissie geen recht aan dat dilemma.
Een rationele kosten-baten analyse van Groningen-gas is niet mogelijk gebleken. Dat is zorgwekkend, want bij de opbouw van een nieuw energiesysteem, en de industriepolitiek die daarbij hoort, zullen wederom complexe afwegingen moeten worden gemaakt die een dergelijke analyse vereisen.
Zeker, de enquêtecommissie heeft aan waarheidsvinding gedaan. Maar men was wel selectief in de waarheid die men wilde vinden.
Bron: NRC, 24 maart 2023
Related Content
