De Russische aankondiging om tactische kernwapens te gaan stationeren in Belarus, is vooral bedoeld als herinnering aan het Westen dat Rusland een kernmacht is. Dat zegt senior strategisch analist Paul van Hooft van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) tegen RTL Nieuws.
“Het is een manier om te zorgen we aan de Russische kernwapens blijven denken”, zegt hij. “Kernwapens zijn toch het meest intimiderende wapen dat over is.” Ook het opschorten – maar niet opheffen – van het nucleaire verdrag met de VS was volgens hem een voorbeeld van de Russische president Poetin die de westerse bondgenoten eraan wil herinneren dat zijn land nog altijd de mogelijkheid heeft kernwapens in te zetten.
“Het is een manier om te zorgen we aan de Russische kernwapens blijven denken”
Paul van Hooft
Poetin kondigde gisteren aan dat er Russische tactische kernwapens vanaf deze zomer in Belarus zullen worden geplaatst. Ze blijven wel onder Russische controle staan. Feitelijk verandert daardoor nauwelijks iets aan het dreigingsbeeld, zegt Van Hooft. “Er zijn allerlei wapens in Rusland die Europa kunnen raken. Er verandert wat dat betreft niet veel. De wapens kunnen hetzelfde vanuit Belarus als vanuit Rusland.”
Paul van Hooft in Het Parool en AD
Ook het Parool vroeg Van Hooft om commentaar: Het Amerikaanse ministerie van Defensie zegt ‘de situatie in de gaten te houden’ maar ziet geen reden de nucleaire strategie van de VS aan te passen. Volgens Paul van Hooft, senior strategisch analist bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) zegt die Amerikaanse reactie veel over hoe Poetins laatste zet op het geopolitieke schaakbord wordt opgevat. “De reactie is heel kalm, zoals elke keer. Zo van we laten ons niet intimideren na een zoveelste intimidatiepoging uit Moskou.”
Want er zijn het voorbije jaar al veel intimiderende zetten gedaan door Vladimir Poetin. Al direct nadat Russische troepen vorig jaar de aanval op Oekraïne hadden ingezet, dreigde de Russische president met nucleaire stappen als hij zou worden tegengewerkt door het Westen. De maanden erna volgden diverse – al dan niet grof verpakte – dreigementen met kernraketten van Poetin zelf, of van anderen uit zijn entourage met voorop de Russische oud-president Dmitri Medvedev.
“Belarus wordt door die opslag van Russische kernwapens toch dieper de oorlog ingezogen”
Paul van Hooft
Van Hooft: “Mensen die alles geloven wat Poetin zegt, zullen dat laatste misschien een goed argument vinden, want er zijn Amerikaanse kernwapens opgeslagen op Amerikaanse bases in Europa. Maar de context is natuurlijk niet dezelfde. Die Amerikaanse wapens kwamen hier in de Koude Oorlog op verzoek van de Europese landen, omdat die zich wilden kunnen verdedigen tegen een eventuele Russische aanval. Want Rusland ligt in Europa en Amerika is ver weg aan de andere kant van de oceaan.”
“Europa kreeg een Amerikaanse nucleaire paraplu en ook medezeggenschap over de doelen in de Nuclear Planning Group (NPG) van de Navo. Ik denkt niet dat Belarus veel van de Russische strategie kan vinden. Ik vermoed zelfs dat dit slecht zal vallen in dat land, waar toch al veel oppositie is tegen president Loekasjenko. Want door die opslag van Russische kernwapens wordt het land toch dieper de oorlog ingezogen.”
Volgens Van Hooft is Vladimir Poetin voorzichtig om niet over rode lijnen te gaan. ,,Hij weet ook dat de Amerikanen en de NAVO nog tal van opties achter de hand hebben om hard terug te slaan,” zegt hij in het AD.
Opmerkelijk in dit hele verhaal is ook de recente ontmoeting van Poetin met de Chinese leider Xi. Beiden kwamen met een verklaring – die volgens ingewijden het stempel van Xi droeg – waarin het plaatsen van kernwapens buiten het eigen grondgebied juist werd afgekeurd. Xi is nog niet weg uit Moskou of Poetin sluit een akkoord met Belarus voor plaatsing van diezelfde wapens. Van Hooft: ,,Misschien hebben ze er vorige week exclusief over gesproken maar het kan ook zo zijn dat Poetin Xi weer heeft verrast. Ik kan me niet voorstellen dat ze hier in Peking erg blij mee zijn.”
Patrick Bolder bij BNR Nieuwsradio
“Dit is de enige manier waarop Poetin nog druk op het Westen kan uitoefenen,” legde HCSS defensie expert Patrick Bolder vervolgens uit bij BNR Nieuwsradio.
Bolder merkt op dat er kleine barstjes in het westerse blok zitten – hij noemt dan met name de Hongaarse premier Orbán – en dat Poetin daar ‘zijn breekijzer’ in zet om Europa uit elkaar te spelen. In dat licht moet de plaatsing van nucleaire wapens gezien worden. ‘Het enige waar wij nog bang van worden, tenminste dat denkt hij, is dat nucleaire dreigen.’
“Het enige waar wij nog bang van worden, tenminste dat denkt Poetin, is dat nucleaire dreigen.”
Patrick Bolder
Ook vorige week toen het Internationaal Strafhof Poetin schuldig verklaarde aan oorlogsmisdaden, en aanklaagde, dreigde Medvedev met het sturen van hypersonische raketten naar het International Criminal Court. Toen Berlijn dreigde Poetin te arresteren bij aankomst in Duitsland, noemde Medvedev Berlijn een nucleair doel. De nucleaire gijzeling van Belarus, zoals Kiev het noemt, past in dat patroon van dreigementen.
Volgens Bolder heeft president Loekasjenko van Belarus weinig keus dan zich die plaatsing te laten welgevallen. ‘Loekasjenko is het loopjongetje van Poetin geworden. Hij verricht wel lippendienst, maar hij weet het net zo te spelen dat zijn eigen troepen niet de oorlog in worden gezogen.’ Bolder denkt dat Loekasjenko een slap koord bewandelt nadat hij in 2020 de verkiezingen met 97 procent van de stemmen ‘won’ en vervolgens te maken kreeg met een volksopstand.
Die opstand kon hij alleen maar neerslaan met hulp van Russische troepen, sindsdien loopt hij aan de leiband van het Kremlin. ‘Hij weet dat zijn positie wankel is. Als hij te veel naar Poetin leunt, dan krijgt hij problemen in binnenhuis. En als hij te veel naar de geluiden luistert in eigen huis, dan moet hij aftreden en dan is hij ook niks meer.’
Frederik Mertens bij Omroep West
Eerder deze week stelde HCSS analist Frederik Mertens bij Omroep West de Hagenaars al gerust over de uitspraken van de Russische oud-president Medvedev, die op het sociale medium Telegram de strafhofrechters van het ICC gewaarschuwd ‘voorzichtig naar de lucht te kijken’. ‘Het is goed denkbaar dat een hypersonische raket vanaf een Russisch schip op de Noordzee wordt ingezet voor een strategisch bombardement op de rechtbank in Den Haag’, schrijft Medvedev, die van 2008 tot 2012 president was van Rusland.
‘Dit is heet geblaas van de toren’, typeert strategisch analist Frederik Mertens van HCSS de uitspraken van Medvedev. ‘Ik woon vlakbij het ICC en ik ga echt niet verhuizen’, vervolgt hij. ‘Natuurlijk zijn de Russen boos omdat hun president zo duidelijk wordt aangemerkt als een oorlogsmisdadiger. Maar een aanval met een raket op NAVO grondgebied, dat is niet aan de orde. Van Medvedev is dit veel geschreeuw en weinig wol’.
“Heet geblaas van de toren, dit is voor de interne bühne.”
Frederik Mertens
De uitspraken van de oud-president hebben wel een functie, maar ze zijn niet bedoeld voor de Hagenaars. ‘Dit is voor de interne bühne’, zegt Frederik Mertens. ‘Net als van die radicale uitspraken in van die Russische talkshows. Medvedev roept steeds woestere dingen, zodat Poetin dat zelf niet hoeft te zeggen’, zegt Mertens.
Dat Den Haag op deze manier genoemd wordt in de retoriek tijdens een internationaal conflict, hoort een beetje bij de ambities om de internationale stad van recht en vrede te zijn. ‘Dit is daar de donkere zijde van’, legt Frederik Mertens van HCSS uit. ‘Wanneer je hier de organisaties hebt voor recht en vrede, dan moeten de boeven ook langskomen.’ Daarbij denkt hij bijvoorbeeld ook aan spionnen, zoals de Russen die in 2018 informatie wilden stelen bij het OPCW, de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens. Ook in Den Haag.
Maar de vraag of het fietspad over de Van Alkemadelaan, langs het ICC, richting Scheveningen voorlopig beter gemeden kan worden, lacht hij weg. ‘Je hoeft niet om te fietsen’, beaamt Mertens.
Paul van Hooft in het Algemeen Dagblad
In het Algemeen Dagblad concludeert HCSS strategisch analist Paul van Hooft: ,,Poetin speelt het tot nu toe steeds op het randje. Om het in pokertermen uit te drukken: hij speelt extreem agressief, roekeloos zelfs. Maar als tegenstander weet je niet meer wanneer hij bluft en wanneer niet. Daardoor dwingt hij je extreem voorzichtig te zijn in je reactie.’’
Peter Wijninga bij WNL’s Goedemorgen Nederland
Ook defensie-expert bij het Haags Centrum voor Strategische Studies, Peter Wijninga, vindt de retoriek weinig zorgwekkend. “Militair gezien stelt het niet zoveel voor,” zei hij bij WNL Vandaag.
“We kijken eigenlijk naar een symbolische daad”, zegt Wijninga in Goedemorgen Nederland. Er komen geen tactische kernwapens bij, ze worden alleen verplaatst.” De dreiging neemt niet toe. “Het is een loos gebaar. Het is wel bedoeld om naar het Westen weer het waarschuwende vingertje op te heffen.”
“Het is een loos gebaar, bedoeld om naar het Westen weer het waarschuwende vingertje op te heffen.”
Peter Wijninga
Er zijn meerdere redenen waarom Poetin deze verhuizing op dit moment aankondigt. “Hij wil natuurlijk graag de nucleaire kaart blijven uitspelen naar het Westen”, zegt Wijninga. Tactische kernwapens zijn specifiek ontwikkeld om op het slagveld te gebruiken en veel kleiner dan een klassieke atoombom. Desalniettemin kunnen ze veel meer ravage aanrichten dan conventionele wapens.
“Daarnaast wil hij naar zijn eigen achterban laten zien dat hij stevig reageert op de ‘dreiging’ vanuit het Westen”, gaat de defensie-expert verder. “En ten derde maakt dit deel uit van een langdurig proces om van Belarus een soort zalfstaat van Rusland te maken, daar behoort ook het onder controle van de Belarussische strijdkrachten bij.”
Related Content
