Vlak voor de Olympische Winterspelen van 2022 in China presenteerden Xi en Poetin een document waarin ze elkaar plechtig beloofden om samen een einde te maken aan de Amerikaanse dominantie. Hun verklaring kan niet los worden gezien van Poetins agressie tegen Oekraïne. Dat bleek ook deze week, toen de Russische president op nieuwjaarsdag tijdens een bezoek aan een militair ziekenhuis beweerde dat niet Oekraïne, maar het Westen de vijand is. Dat zou een einde willen maken aan de Russische staat door die in vijf delen op te breken. Oekraïne zou daarvoor als springplank worden gebruikt.
Dit soort onzinnige retoriek toont aan dat Poetin in oorlog met het Westen is, ook al heeft het Westen dat zelf nog niet door. Xi’s steun aan Rusland laat zien dat de Chinese president hetzelfde doel heeft.
Veelzeggend is ook zijn steun aan Iran, dat via strijdgroepen in Gaza, Libanon, Syrië, Irak en Jemen zijn strijd tegen het Westen faciliteert. De Amerikanen zelf proberen een regionale oorlog koste wat het kost te voorkomen, maar feitelijk is Iran die oorlog al begonnen.
Vrees voor escalatie
Het scheepvaartverkeer in de Rode Zee is door aanhoudende aanvallen van Houthi’s al ontregeld, maar de Amerikanen aarzelen of ze de lanceerplaatsen voor raketten en drones in Jemen moeten bombarderen. Als ze dat doen, kan de situatie daar compleet uit de hand lopen en kan Saudi-Arabië bij het conflict betrokken raken. In Irak en Syrië worden Amerikaanse troepen bestookt. De verdediging tegen die aanvallen wordt vervolgens geframed als Amerikaanse agressie.
En deze week leidden de dood van Hamasleider Saleh al-Arouri in Beiroet door een Israëlische drone-aanval en de bomaanslag tijdens de herdenking van de Iraanse generaal Soleimani wederom tot vrees voor verdere escalatie.
Het zou mij niet verbazen als het Israëlische kabinet geen boodschap heeft aan Bidens pogingen een regionale oorlog te voorkomen. Het belang van Israël staat voorop. Dus wordt niet teruggeschakeld in Gaza en als daar de klus is geklaard kan Israël bijvoorbeeld Hezbollah in Libanon aanpakken. Ook al kost dat Amerikaanse steun.
Drie crises tegelijkertijd
Feit is dat Amerika zowel in Europa als in het Midden-Oosten in het defensief wordt gedwongen. Twee crises tegelijkertijd is lastig, drie helemaal. Dit biedt kansen voor Xi.
Als de VS in Europa en het Midden-Oosten daadwerkelijk militair verzwakken, dan kan dat voor Xi het signaal zijn om tegen Taiwan in actie te komen. Vorige week gebruikte hij daarvoor hetzelfde argument als Poetin over Oekraïne: de hereniging met het eiland is ‘historisch onontkoombaar’. Hij sorteerde daarmee voor op de verkiezingen van 13 januari, die bepalend zijn voor de relatie met het ‘moederland’. Pakken die verkiezingen slecht voor Xi uit, dan ligt het voor de hand dat annexatie een stap dichterbij komt.
Met een escalerend conflict in het Midden-Oosten, geen zicht op een einde van de Oekraïne-oorlog en Chinese agressie tegen Taiwan komen de drie kernwapenmogendheden China, Rusland en Amerika met elkaar in conflict. Dat is dramatisch.
Hopelijk zien toekomstige historici het document van Xi en Poetin niet als de start van de Derde Wereldoorlog. Zeker is wel dat 2024 het jaar wordt waarin het voor de westerse wereld erop of onder is.
Rob de Wijk, Trouw, 4 januari 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
