‘Met terugwerkende kracht zullen toekomstige historici mogelijk zeggen dat de Russische agressie tegen Oekraïne de start van de Derde Wereldoorlog was’, stelde vorige week een deelnemer aan een bijeenkomst in het eerbiedwaardige Engelse Wilton Park. ‘Wilton Park’ brengt regeringen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en wetenschappers bijeen om oplossingen te zoeken voor wereldwijde complexe uitdagingen.
Dat het uit de hand loopt is zeker. In september trok de Amerikaanse veiligheidsadviseur Sullivan de opmerkelijke conclusie dat met de levering aan Oekraïne van de gevreesde langeafstandsraket ATACM, voor Poetin geen rode lijn wordt overschreden. Inmiddels zijn de eerste Russische doelen getroffen, en reageerde Poetin furieus. Tegelijkertijd blijkt dat behalve de telecomkabel en een gaspijpleiding van Finland naar Estland, ook een nabijgelegen kabel van Zweden naar het Baltische land door sabotage is getroffen. Dat zou de voorbode kunnen zijn van escalatie waarbij Poetin de strijd naar de Navo brengt. Of dit echt zo is, moeten we afwachten.
Biden niet in de positie om Midden-Oosten te verenigen
In het Midden-Oosten dreigt zeker escalatie. De Iraanse minister van buitenlandse zaken ziet de kans op een oorlog over meerdere fronten tegen Israël met de dag groter worden. In de Arabische wereld kunnen de VS geen goed meer doen vanwege uitspraken dat Israël onvoorwaardelijk wordt gesteund. Door zo sterk partij te kiezen, wapens te leveren en een oogje dicht te doen als het gaat om mogelijke oorlogsmisdaden, heeft president Biden nauwelijks een positie om het Midden-Oosten nader tot elkaar te brengen.
Daardoor kan ook het door Amerika aangejaagde prille toenaderingsproces van veel landen tot Israël ontsporen. De Saudische kroonprins Mohammed bin Salman veroordeelde Israël, terwijl hij net toenadering zocht. De massademonstraties na de vernietiging van het ziekenhuis in Gaza-stad kan regionale leiders ertoe dwingen de toenadering tot Israël stop te zetten.
Beangstigend is dat de Gaza-oorlog de scheuring tussen de grootmachten verdiept die door de oorlog in Oekraïne al zichtbaar werd.
China en Rusland spinnen garen bij Westerse onmacht
Terwijl Amerika twee vliegdekschepen naar de Middellandse Zee stuurde en Biden naar Israël vloog, vloog de Russische president naar China voor een conferentie met 130 landen die aangesloten zijn bij het Chinese Belt and Road-initiatief. Poetin en Xi veroordelen Hamas niet en grijpen deze oorlog aan om Amerika te isoleren en al die 130 landen aan hun kant te krijgen. Door de oorlog in Oekraïne heeft Poetin zich tot Iran gewend en is de Israëlische premier Netanyahu zijn ‘goede vriend’ uit Rusland kwijt. Poetin zelf heeft belang bij escalatie. Die jaagt de olieprijzen op. Dat is goed voor de bekostiging van zijn oorlog en slecht voor het Westen, dat zo steeds meer de hoek in wordt gejaagd. Voor Xi en Poetin zijn de gebeurtenissen mooie stappen in de richting van hun gedroomde nieuwe wereldorde.
Het Westen ontbeert elke strategie. De VS en de EU kiezen partij in conflicten waar geen goed antwoord op is. In Oekraïne raakt de munitie op en ontbreekt een plan om dit conflict met politieke middelen op te lossen. In het conflict tussen Israël en Hamas krijgt Biden weinig voor elkaar, en speelt de EU nauwelijks een rol.
Die Westerse onmacht is precies wat China en Rusland nodig hebben. Zij zien ook dat voor Amerika twee crises te veel zijn. Een derde, rond Taiwan, is rampzalig. En zo koersen we af op een mondiale confrontatie waarvan ik hoop dat uiteindelijk de rede zal zegevieren.
Rob de Wijk, Trouw, 19 oktober 2023
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
