Al in augustus 2022 zou generaal-majoor Salami, commandant van de Iraanse Revolutionaire Garde, een gedetailleerd plan hebben gepresenteerd voor de vernietiging van Israël. Volgens dat plan zouden Hezbollah en de Palestijnse milities door middel van operaties op de grond Israël moeten aanvallen waardoor het land uiteindelijk zou instorten. De wijze waarop Hamas de aanval op 7 oktober uitvoerde, doet sterk denken aan uitvoering van dit plan.
Iran ontkende achter de aanval te zitten, maar inmiddels lijkt het wel de regie over te nemen. Volgens persbureau Reuters zouden de Iraanse leiders bondgenoot Hezbollah in Libanon toestemming hebben gegeven voor beperkte operaties in Israël. Ghaani, een andere generaal van de Iraanse Revolutionaire Garde, zou inmiddels in Syrië zijn aangekomen om de pro-Iraanse strijdgroepen te coördineren. Die strijdgroepen, zoals Kata’ib Sayyid al-Shuhada, de Badr-organisatie en Kata’ib Hezbollah zijn vaak van Irakese oorsprong, maar opereren ook in Syrië.
De uitdaging is enorm
Al eerder heeft Ghaani aan de Syrische president Assad duidelijk gemaakt dat zijn land als uitvalsbasis zal worden gebruikt als een oorlog over meerdere fronten noodzakelijk is. En dan is er het pro-Iraanse Hezbollah in Libanon dat een krijgsmacht heeft die eerder bij een land dan bij een terroristische organisatie past.
Voor Israël is de uitdaging enorm. Voor Amerika ook. Het is geen wonder dat minister van buitenlandse zaken Blinken in Washington de situatie bespreekt met zijn Chinese collega Wang Yi. Oorlog moet worden voorkomen, maar Iran pookt de spanningen bewust op.
Cruciaal in de internationale verhoudingen is dat Iran ook tracht de door de Amerikanen gestimuleerde normalisering van de relatie tussen Arabische landen en Israël te laten ontsporen. In 2020 werden de zogeheten Abrahams akkoorden ondertekend met de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Israël en het had er alle schijn van dat ook Saudi-Arabië zou aansturen op normalisatie.
Wat te doen met Iran?
Zo bezien lopen de doelstellingen van Hamas en Iran parallel. Hamas’ aanval op Israël is een schreeuw om aandacht. Door de normalisatie tussen Arabische landen en Israël leek de Palestijnse zaak in het slop te raken. Iran zelf raakt door de normalisatie verder geïsoleerd. Ik zie deze oorlog dan ook vooral als een poging van Iran om elke toenadering tot Israël te frustreren. Of Iran achter de operatie van Hamas zat is al lang niet meer relevant.
Hoe moet met Iran worden omgegaan? Inmiddels is de voorzichtige toenadering tussen Amerika en Iran in één klap beëindigd. Toegang van Iran tot 6 miljard dollar aan bevroren tegoeden als onderdeel van een gevangenenruil is nu door de Amerikanen ongedaan gemaakt. Dit is slechts een eerste stap. Als Iran de spanningen bewust verder oppookt moeten de VS de ayatollahs duidelijk maken wat de gevolgen zijn. Hoe, is de volgende vraag.
Militair reageren is ondenkbaar omdat dit de hele regio doet exploderen en de Amerikaanse positie ten opzichte van Rusland en China verzwakt. Een mogelijke stap is het stopzetten van de olie-export door met sancties te dreigen tegen landen die Iraanse olie afnemen, zoals China. Hopelijk zal China dan zijn goede relaties met Iran gebruiken om de ayatollahs tot matiging te manen. Of dat lukt is onzeker, maar voor China is dit een kans de vredesstichter te worden die het zegt te willen zijn.
Rob de Wijk, Trouw, 19 oktober 2023
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
