Twee oorlogen, de ene nog uitzichtlozer dan de andere, vragen de aandacht van de wereld. De Oekraïense president Zelensky bewoog hemel en aarde om het Amerikaanse Congres ervan te overtuigen de steun voor zijn land gaande te houden. De Amerikaanse defensieminister Austin was daarover helder: zonder dat wint Poetin.
Israël is assertiever. Secretaris-generaal Guterres van de Verenigde Naties moest een lesje worden geleerd omdat hij aandacht voor het lijden van de Gazanen had gevraagd. Vervolgens spelt de Israëlische VN-ambassadeur Gilad zichzelf een Jodenster op. Die gaat er pas af als de Veiligheidsraad Hamas onomwonden veroordeelt.
Tegelijkertijd tracht president Biden de steun aan Israël en Oekraïne aan elkaar te koppelen om te voorkomen dat Oekraïne zonder komt te zitten. Dat is nodig, omdat deze oorlog bij het Amerikaanse publiek snel uit beeld dreigt te raken en de Republikeinen steeds grotere aarzelingen hebben om die steun aan Kyiv voort te zetten.
Als de conflicten escaleren, dreigen oorlogen met kernwapenmogendheden in de hoofdrol
Voor Biden is militaire steun aan beide landen een bittere noodzaak. Als Israël of Oekraïne verliest, dan worden de kaarten in het Midden-Oosten en Europa hertekend. En als de conflicten escaleren, dreigen regionale oorlogen met kernwapenmogendheden in de hoofdrol. Bovendien wordt in beide gevallen de positie van Amerika in de Indo-Pacific verzwakt. Daardoor kan China zijn militaire avonturen in de Zuid-Chinese Zee of tegen Taiwan opvoeren.
Ook bij ons vermindert de belangstelling voor Oekraïne. Dat is verklaarbaar. Israël roept vanwege de historische beladenheid van dat land nu eenmaal meer emoties op dan Oekraïne. Maar zowel in Europa als in het Midden-Oosten staat nu zoveel op het spel dat niemand het zich kan permitteren om aan een van beide oorlogen minder prioriteit te geven.
Voor ons Europeanen zijn de directe gevolgen van een regionale oorlog in het Midden-Oosten vooral economisch. De Wereldbank beschreef een apocalyptisch scenario waarin de markten ontregeld raken en de olieprijzen met 75 procent kunnen stijgen. Daarmee krijgen we een herhaling van de energiecrisis die we net te boven zijn gekomen. Dat de inflatie dan onder controle kan komen, lijkt een illusie.
Baltische landen vrezen de volgende slachtoffers te zijn
De gevolgen van een Russisch succes zijn nog ingrijpender. Austin heeft gelijk als hij zegt dat zonder westerse steun Poetin sterker wordt en hij uiteindelijk kan doen wat hij wil. De Baltische landen, ook ooit onderdeel van het Russische rijk, worden bij die gedachte uiterst zenuwachtig. Zij vrezen de volgende slachtoffers van Poetin te zijn. Daarmee escaleert de strijd in Oekraïne naar de Navo en zijn we een stap verwijderd van de inzet van kernwapens.
De vraag wat er gebeurt als Oekraïne verliest, wordt in de hoofdsteden echter angstvallig vermeden. Maar de onzekerheid over de Amerikaanse steun dwingt ons daarover na te denken. Gaan wij die wapens leveren als Amerika wegvalt? Daarvoor ontbreekt voorlopig de industriële capaciteit. Hoe ernstig het daarmee is gesteld blijkt uit de problemen om in de EU binnen een jaar een miljoen 155mm granaten te produceren ter compensatie van aan Oekraïne geleverde munitie.
Oorlogen zijn een feit, maar ik merk te weinig urgentie om de industriële capaciteit versneld op te voeren. Soms vraag ik mij af of wij Europeanen, in tegenstelling tot de Amerikaan Austin, überhaupt doordrongen zijn van de ernst van de situatie.
Rob de Wijk, Trouw, 3 november 2023
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
