In 2003 serveerde de toenmalige Amerikaanse defensieminister Donald Rumsfeld de Europese landen, die de invasie in Irak niet steunden af als het ’oude Europa’. De toekomst werd in zijn ogen niet langer bepaald door dwarsliggers als Frankrijk en Duitsland, maar door landen als Polen en de Baltische Staten, die zich aan de Russische invloed hadden onttrokken.
De Georgische aanval op Zuid-Ossetië en de Russische overreactie daarop, maakten duidelijk dat de oude Europese reflex van het creëren van machtsbalansen nog steeds springlevend is. Ik weet zeker dat Poetin de afgelopen jaren in de coulissen wachtte op een aanleiding om toe te slaan.
Vanaf het moment dat Zuid-Ossetië zich in het begin van de jaren negentig afscheidde, hebben Georgië en Rusland elkaar over en weer geprovoceerd. President Saakasjvili’s inval was voor de Russen een godsgeschenk om hun herwonnen kracht te tonen. Ze willen de uitbreiding van de westerse invloedssfeer een halt toeroepen en een einde maken aan schofferingen, zoals de Duitse eenwording, de uitbreiding van de Navo, de oorlog om Kosovo en de daarop volgende onafhankelijkheid en de plaatsing van een Amerikaans raketschild in Polen en Tsjechië. Eindelijk kon Rusland iets doen waarop het Westen geen antwoord had. En als het Westen zou antwoorden, kon Rusland de olie en gastoevoer stoppen. Einde Europese welvaart.
De leiding in het Kremlin voert nu een klassieke machtspolitiek, gedreven door Russisch belang en gericht op een nieuw machtsevenwicht met het Westen. Saakasjvili heeft iets gedaan wat normaal alleen leiders van grootmachten voor elkaar krijgen, namelijk het opnieuw tekenen van de strategische kaart.
De gevolgen zijn dramatisch en luiden een nieuw tijdperk in, waarin het relatieve machtsverval van het Westen steeds duidelijker wordt. Relatief, omdat het Westen niet zwakker wordt, maar landen als Rusland, China, India en Brazilië steeds sterker.
De kern van het probleem is dat Amerikanen, Navo en Europese Unie de machtsmiddelen ontberen om Rusland een halt toe te roepen. Westerse troepen zijn ingezet in Irak, Afghanistan, en Zuid-Korea en geen westers land kan een militaire vuist tegen Rusland maken. Datzelfde Westen is afhankelijk van energie van buiten Europa en Amerika, zodat sancties tegen Rusland een averechts effect hebben.
De machteloosheid van het Westen vergroot de speelruimte voor slecht willenden. Noord-Korea dreigde vorige week met het opschorten van de ontmanteling van zijn nucleaire complex van Yongbyon. Iran voert zijn obstructie tegen het Westen op en versnelt zijn programma’s die uiteindelijk een kernwapen kunnen opleveren. Syrië zoekt toenadering tot Rusland om zijn positie in het Midden-Oosten te versterken, waardoor ook Hezbollah verder in de richting van Rusland kan opschuiven. Dat bedreigt Israël.
Intussen blijft de situatie rond Georgië escaleren. Medvedev noemt Saakasjvili een politiek lijk en ziet hem niet meer als president. Poetin eist veroordeling van het Georgische optreden. Ook protesteert hij steeds luider tegen Amerikaanse oorlogsschepen in de Zwarte Zee. De Amerikaanse vicepresident Dick Cheney bezoekt de regio en zegt een miljard dollar toe voor hulp aan Georgië, wat verder polariseert. En even verderop stort de pro-westerse regering van Oekraïne in, waardoor Rusland ook daar zijn invloed kan vergroten.
De situatie raakt onbeheersbaar met onvoorspelbare gevolgen. Alleen de Europese Unie lijkt nog bij zijn positieven. Maar die wordt door Russen en Amerikanen als ’te soft’ gezien en ontbeert elk middel om Rusland en Amerika te beïnvloeden.
Welkom in het oude Europa.
Trouw
