Het wordt tijd om de verplichte diensttijd weer in te voeren, vindt Wopke Hoekstra, minister van Buitenlandse Zaken . ,,De situatie is zorgwekkend genoeg om de discussie nu te voeren,” zegt HCSS defensie expert Peter Wijninga in het Algemeen Dagblad.
Als er één moment is om de discussie over de dienstplicht weer aan te zwengelen, is dat nu Poetin aan de poorten van West-Europa staat te rammelen. Toch lijkt het politieke draagvlak nog steeds niet groot. Wijninga: ,,Er wordt heel makkelijk gezegd: niet doen. Maar je merkt wel dat het een discussiepunt aan het worden is. Ik denk ook dat je het er juist wel over moet hebben. Het zou jammer zijn als de discussie die Hoekstra heeft aangezwengeld, nu weer uitdooft.”
Dienstplicht en opkomstplicht
De dienstplicht bestaat nog steeds: iedere Nederlander – sinds 2020 ook vrouwen – tussen de 17 en de 45 jaar oud is dienstplichtig. Elk jaar krijgen jongeren die in dat jaar 17 worden een brief waarin staat dat ze dienstplichtig zijn. Dat betekent dat ze tot hun 45ste kunnen worden opgeroepen om hun dienstplicht te vervullen.
Per 1 mei 1997 werd, onder meer door het einde van de Koude Oorlog, de opkomstplicht voor dienstplichtigen afgeschaft. Dat betekent dat ze nog wel dienstplichtig zijn, maar zich niet meer bij een kazerne hoeven te melden om militair opgeleid en getraind te worden.
Veiligheidssituatie
Dat wil zeggen, zolang de veiligheidssituatie dat niet vereist. En daar zit ’m nou net de kneep, volgens Wijninga, zelf een door de wol geverfde oud-militair die regelmatig aanschuift bij talkshows om duiding te geven aan de oorlog in Oekraïne. Hij vraagt zich af of de politiek de urgentie wel goed door heeft. ,,Er wordt gedacht dat als Oekraïne wint, we er zijn. Maar dat is nog maar zeer de vraag. Want wat doet Rusland dan? Richt het zijn pijlen op een ander land, of zint het misschien wel op revanche?”
Nederland heeft op dit moment een krijgsmacht met zo’n 41.000 beroepsmilitairen en ruim 3000 reservisten die militair ingezet kunnen worden. ,,Daarmee kun je optreden in een acute situatie. Maar het is niet genoeg als het een langdurige oorlogssituatie zou worden.”
Allerlei scenario’s
Hoeveel militairen je dan wel zou moeten hebben is niet een-twee-drie te zeggen, aldus de defensiespecialist. ,,Eind jaren tachtig hadden we een leger van honderdduizend man. Daarbovenop was er nog het reservistenbestand, degenen die hun dienstplicht hadden doorlopen en opgeroepen konden worden. Om te weten wat je nodig zou hebben in geval van crisis moet je allerlei scenario’s schetsen. Wat zou er kunnen gebeuren. Op basis daarvan kun je bepalen hoeveel mensen je nodig hebt.”
Stel dat de opkomstplicht weer zou worden ingevoerd, dan nog staat er niet zomaar een heel leger paraat. ,,Het betekent een grote voorbereiding. Je moet mensen opleiden. Dan duurt een maand of drie, vier. Dan kunnen ze zich redden in basisfuncties. En dan moet je ook nog allerlei opleiders en ook opleidingsmiddelen beschikbaar maken. Dat duurt allemaal lang.”
Het is fascinerend om te zien hoe alle maatschappelijke groeperingen in militaire dienst bij elkaar komen
Peter Wijninga, HCSS defensiespecialist
Bijvangst
De diensttijd weer verplicht maken levert volgens Wijninga nog een ander voordeel op, bijvangst noemt hij het. ,,Ik heb veel gewerkt met dienstplichtige militairen en vond het fascinerend om te zien hoe alle maatschappelijke groeperingen in militaire dienst bij elkaar kwamen. Je ziet een vermenging van sociale lagen en vriendschappen die tussen die verschillende lagen ontstaan. Dat zou heel gezond zijn.”
Minister Hoekstra schetste ook de mogelijkheid dat dienstplichtigen niet in het leger gaan, maar gedurende hun diensttijd gaan werken bij bijvoorbeeld een andere overheidsinstantie, of in de zorg. Wijninga ‘staat niet afwijzend’ tegenover een dergelijke invulling. ,,Er zijn overal tekorten, zoals in de zorg en in het onderwijs. Het zou helemaal niet verkeerd zijn als mensen in die sectoren hun dienstplicht zouden vervullen en daarna misschien ook wel in die sector werkzaam blijven.”
Vrijwillig dienjaar
Defensie begint in september van dit jaar met het vrijwillig dienjaar. 125 zogenoemde dienjaarmilitairen krijgen een korte opleiding en worden daarna als militair ingezet op bestaande functies. Iedereen in de leeftijd van 18 tot 55 jaar kan zich aanmelden voor een vrijwillig dienjaar.
Ook kennen we sinds 2017 de maatschappelijke diensttijd (MDT), voor jongeren tussen 14 en 27 jaar. Jongeren kunnen zich op vrijwillige basis inzetten voor anderen. Het uitvoeren van een MDT-project is altijd vrijwillig en niet-militair.
