Nederland moet de energietransitie versnellen, schrijven energiedeskundigen Lucia van Geuns en Jilles van den Beukel. Met deze ‘vlucht vooruit’ kan Nederland de kwetsbaarheid met betrekking tot fossiele brandstoffen voor zijn. Én over 15 jaar een voorsprong hebben in termen van kennis en infrastructuur. ‘De komende tien tot vijftien jaar zullen moeilijk zijn, maar er zijn kansen als de relatie tussen industrie en overheid wordt hersteld,’ zegt Van Geuns in gesprek met Paul van Liempt in BNR’s Big Five.
Het rapport, dat maandag verschijnt en dat is geschreven in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Duurzame Energie, Gasunie, de Nederlandse chemie-industrie en VNO-NCW, verkent in hoeverre Nederland met een versnelling van de energietransitie minder kwetsbaar en minder afhankelijk kan worden van fossiele brandstoffen. Een belangrijke voorwaarde is volgens Van Geuns het herstel van de relatie tussen industrie en overheid, een relatie die lange tijd heel moeizaam is geweest.
Duidelijkheid
Duidelijkheid vanuit de overheid naar de industrie is volgens Van Geuns, verbonden aan het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, cruciaal. Welke industrie willen we wel in Nederland en welke niet? Ze wijst erop hoe goed gepositioneerd de Nederlandse economie is qua bestaande infrastructuur en havens, maar benadrukt dat deze grotendeels op fossiel zijn ingericht. Belangrijke vragen zijn dan: Hoe gaan we die overgang maken naar een duurzaam energiesysteem en wordt de industrie duidelijk gemaakt wat van haar wordt verwacht? ‘Wat willen we houden en wat willen we toch op de langere termijn af gaan stoten?’ Wanneer ook de industrie weet waar ze aan toe is, kan ze gericht en op langere termijn gaan investeren en desinvesteren.
Hinkstapsprong met waterstof
Dat zo’n transitie gefaseerd kan verlopen, illustreert Van Geuns aan de hand van de ‘waterstof-hinkstapsprong’. Uiteindelijk wil iedereen met groene waterstof werken, maar blauwe waterstof kan ‘een hele goede tussenfase’ zijn, waarin Nederland een voorsprong neemt die gecasht kan worden op het moment dat Europese economieën overgaan op groene waterstof: ‘Dat we de infrastructuur en eigenlijk ook al de markt hebben.’
Verdomhoek
Van Geuns pleit er dan ook voor om zaken als het afvangen en opslaan van CO2 en blauwe waterstof niet in het verdomhoekje te stoppen, maar erin te investeren. En dat vergt samenwerking tussen industrie en overheid, de laatste kan vooral een faciliterende rol spelen, bijvoorbeeld inzake het verlenen van vergunning. Het vergt volgens Van Geuns ook mentale concessies van bijvoorbeeld de milieubeweging. ‘Laten we hopen dat met name ook ngo’s hierin toch wel zien dat dit een versnelling geeft in de energietransitie en dat naar de rechter stappen veelal vertragend werkt. Dat moeten ze ook leren begrijpen.’
Moeizaam
Van Geuns erkent dat de eerste tien à vijftien jaar moeizaam zullen zijn, maar gelooft dat Nederland op de langere termijn daarmee competitief kan zijn in de rest van de wereld. ‘Het woord pragmatisme is daarin heel erg belangrijk. Dat is dat betekent dat we (…) soms ook gewoon dingen moeten doorduwen. Je kan overal heel lang over praten, maar op een gegeven moment moeten dingen ook gewoon gebeuren.’ Dat is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan, het vergt moed van politici om dingen te durven doorduwen.
Van Geuns voorziet een moeilijke tijd, iets dat alles te maken heeft met de energietransitie in combinatie met geopolitieke ontwikkelingen. En hoewel de gasprijzen zich gestabiliseerd hebben op een niveau van vóór de energiecrisis van 2021, is onze afhankelijkheid van gas, zowel in Nederland als in Europa, nog steeds heel groot. En dan gaat het om zowel lng als om Noors gas. Van Geuns wijst op leveringszekerheid en betaalbaarheid als de belangrijkste parameters op dat dossier, parameters die sterk beïnvloed worden door de geopolitieke situatie.
Leveringszekerheid en betaalbaarheid
De analiste benadrukt hoe eenvoudig een toeleveringsroute als de Rode Zee door de Houthi’s kan worden afgeknepen, en hoe moeilijk daarop voor valt te sorteren. ‘Deze geopolitieke omstandigheden zijn natuurlijk nooit exact te voorspellen.’ Wat ze daarentegen wel durft te voorspellen is dat de komende 10 à 15 jaar de leveringszekerheid en betaalbaarheid voor Nederland en Europa op de tocht kunnen komen te staan. Daarin heeft Europa een achterstand op de VS en China die die onzekerheden wel kunnen ondervangen.
De Verenigde Staten hebben die importafhankelijkheid tot nul gereduceerd omdat ze zelf gas en olie produceren en kernenergie hebben, China heeft ook een grote voorraad fossiel en kan altijd terugvallen op Rusland, al ligt de infrastructuur er (nog) niet om vanuit dat buurland gas te betrekken.
Troefkaart Beijing
China is volgens Van Geuns een belangrijke ‘geopolitieke troefkaart’, zowel op het gebied van gas als op dat van materialen. ‘Het is heel moeilijk in te schatten hoeveel gas China in de toekomst gaat gebruiken’, zegt Van Geuns die erop wijst dat wanneer China besluit om lng te gaan importeren uit het Midden-Oosten, het land een directe concurrent wordt van Europa. Wat de prijs zal opdrijven, ook in Nederland. ‘China gaat die competitie winnen.’
Echter, China kan ook over zijn ‘gasschaduw’ heen stappen en direct de transitie maken van kolen naar grootschalig duurzaam, betoogt Van Geuns. Volgens de deskundige beschikt Beijing namelijk over de materialen om die stap te maken. ‘Waar zij een echt een hele grote troefkaart hebben, is aan de materialenkant. Ze hebben eigenlijk al tien, vijftien jaar met hun Belt and Road Initiative bijna alle kritieke grondstof in handen.’ Sterker nog, de Chinezen beschikken niet alleen over de kritieke materialen aan de zogeheten upstreamkant, maar langs de gehele waardeketen; van raffinage en verwerking tot en met de fabricage van halfproducten.
Versnellen
‘Wij in Europa hebben dat allemaal niet. Wij zijn import afhankelijk voor onze leveringszekerheid en betaalbaarheid.’ Volgens Van Geuns moeten we juist daarom een versnelling inzetten met betrekking tot de energietransitie. ‘Dan bedienen we eigenlijk het trilemma: de duurzaamheid, de betaalbaarheid en de leveringszekerheid.’
Bron: BNR Nieuwsradio, 5 mei 2024 / Bron: BNR Nieuwsradio, 5 mei 2024
Cover image source: earth.nullschool.net
Related Content
