Europese staten moeten investeren in conventionele afschrikking, betoogt HCSS analist Paul van Hooft in NRC. Door gaten in de escalatieladder te dichten, kan verdere nucleairisatie van Europese veiligheid door de VS en Rusland worden afgeremd.
China test nieuwe ruimtewapens. Rusland ontwikkelt hypersone wapens en antisatellietwapens. De Verenigde Staten zetten tactische kernwapens op onderzeeërs, zoals in 2018 aangekondigd door de Trump-regering. De rol van kernwapens in internationale politiek groeit weer. Europa kan daar niet van wegkijken. Hoe paradoxaal het ook klinkt, Europa moet zich conventioneel bewapenen, om nucleaire escalatie onwaarschijnlijker te maken..
Europa kampt met een fundamenteel probleem. Het heeft nu de NAVO nodig, die sinds haar oprichting draait om nucleaire afschrikking – geleverd door de VS. Zoals Ko Colijn eerder in NRC schreef: Amerikaanse kernwapens zijn „de goudstaven in de kluis van onze veiligheid”.
Zonder de VS was en is de NAVO daarom niet geloofwaardig. Maar omdat de VS aan de andere kant van de Atlantische Oceaan liggen, is het ook niet geloofwaardig dat het zijn eigen veiligheid zou opofferen voor Europa. Om dit eeuwige probleem op te lossen, waren tijdens de Koude Oorlog grote aantallen Amerikaanse troepen in Europa gelegerd. Het idee was dat als de VS honderdduizenden soldaten zou verliezen, het zich minder snel zou terugtrekken. Hoe het in de praktijk zou werken was onzeker. Belangrijk was ook de variatie in het Amerikaanse nucleaire arsenaal, om meer keuzes te hebben tussen nietsdoen en algehele vernietiging. De Britse en Franse kernwapenarsenalen waren kleiner en met minder variatie.
Maar we zijn niet meer in de Koude Oorlog. Ondanks de reële dreiging die van Rusland uitgaat, is het land bij lange na niet wat de Sovjet-Unie was. Waarom investeren de VS dan nog steeds in meer soorten kernwapens en modernisering? Het antwoord ligt in oostelijke richting. Uit Amerikaanse beleidsdocumenten, militaire investeringen, en gesprekken met beleidsmakers komt één boodschap duidelijk naar voren: China staat in het middelpunt van het Amerikaanse strategisch denken. En Europa niet. Ondanks Bidens beloften de bondgenootschappen van de VS in ere te herstellen, werd die trend geïllustreerd met de Amerikaanse schoffering van Frankrijk bij de onderzeeërdeal met Australië.
De VS houden hun bondgenootschappelijke verplichtingen, over de hele wereld, maar de middelen zijn steeds beperkter. Daar komt bij dat de Amerikaanse politiek zwaar gepolariseerd is, en het onzeker is wie na Biden president zal zijn.
Treden op de escalatieladder
Amerikaanse experts zien gaten in de nucleaire ‘escalatieladder’ in Europa. Dat concept stamt uit Koude Oorlog. Het idee is dat er steeds kleine stappen in dreiging met en het gebruik van geweld te nemen zijn, voordat er gedreigd moet worden met grootschalige vergelding. Rusland heeft een omvangrijk nucleair arsenaal dat het kan inzetten voor chantage. En dat doet het ook, omdat het land de wereld weinig te bieden heeft op kernwapens, olie en gas na. De Amerikanen lijken met hun modernisering van hun nucleaire arsenaal ook in te zetten op kernwapens om de Europese veiligheid te garanderen
Wat kunnen Europeanen hier tegenover stellen? Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben beperkte arsenalen. Nieuwe Europese kernwapenstaten zouden zeer destabiliserend zijn. Tijdens de opbouw van nieuwe kernwapenprogramma’s zou Rusland preventief kunnen aanvallen. Een EU-kernwapen is voorlopig politiek ondenkbaar en onwerkbaar gezien de neutrale Europese landen (zoals Oostenrijk) en de onduidelijkheid over beslissingsbevoegdheid.
Een betere optie is dat Europese staten investeren in conventionele, korte- en middellange afstandswapens, om zelf Rusland af te schrikken. Afschrikking draait namelijk om het vermogen pijn bij de vijand te kunnen vergroten en om het verhogen van de kosten van eventuele agressie ten opzichte van wat het oplevert. Kernwapens zijn daar ‘goed’ in, maar dat vermogen is niet exclusief.
Geavanceerde conventionele wapens
Toenemende precisie in het vinden en raken van doelen zorgt ervoor dat geavanceerde conventionele wapens militaire doelen op grote afstanden kunnen vernietigen. Deze categorie wapens omvat ongeveer alles van lange-afstandsartillerie tot tactische ballistische raketten en kruisraketten. Europese landen hebben deze categorie de afgelopen decennia verwaarloosd. Maar het VK en Frankrijk ontwikkelen nu meer opties op het gebied van precisiewapens. Ook een aantal projecten in het Europese Defensiefonds en de Permanente gestructureerde samenwerking op het gebied van defensie en veiligheid van de EU ontwikkelen die.
Door meer gecombineerde investeringen in deze wapens, alsmede in radars, ook in de ruimte, kan Europa zichzelf verdedigen, als de VS, afgeleid door ontwikkelingen in Azië of in Amerika zelf, een gat laat vallen. Daarnaast zou Europa de afschrikking kunnen versterken door een grotere aanwezigheid van West-Europese krijgsmachten in Oost-Europa, om de solidariteit met de Europese staten aan de oostgrens te onderstrepen. Tenslotte zou het opbouwen van dit soort conventionele arsenalen Rusland terug naar de onderhandelingstafel kunnen duwen voor een nieuw Intermediate-Range Nuclear Forces-verdrag.
Met meer conventionele wapens kunnen kernwapens minder centraal komen te staan voor de Europese veiligheid. Het zou niet alleen het trans-Atlantische bondgenootschap versterken, maar ook de Europese slagkracht, of we dit nu strategische autonomie noemen of niet.
Bron: NRC
Experts
Related Content
