Met zijn oorlog heeft Poetin Europa en de VS versterkt

Het Russische leger lijdt verliezen en zal zich door de economische sancties niet snel kunnen herstellen, schrijft Paul van Hooft.

Hoe de oorlog in Oekraïne ook eindigt, over vijf à tien jaar zal een verzwakt Rusland een sterker Europa tegenover zich hebben. China zal zich geconfronteerd zien met een Amerika dat alle aandacht heeft voor Azië. Met zijn kansloze oorlog heeft Poetin de Russische positie in Europa en de wereld meer schade gedaan dan de uitbreiding van de NAVO kon doen. Het zal een kantelpunt zijn binnen de Europese geschiedenis, met gevolgen voor de wereldpolitiek in de komende decennia.

Elke dag dat de oorlog duurt, lijdt Rusland grote verliezen. Schattingen van het dodental aan Russische zijde zijn lager dan die van Oekraïne, maar de VS schatten het op ruim 7.000 militairen. Elke dag verliest Rusland meer voertuigen, tanks en vliegtuigen. En verschiet het dure precisiemunitie. Zelfs met een kostbare ‘overwinning’ gaat Rusland een waarschijnlijk nog kostbaardere bezetting van Oekraïne tegemoet. Het heeft daarvoor niet genoeg militairen. Met zijn oorlog in Oekraïne heeft Poetin zowel de reputatie van de krijgsmacht vergooid als, ironisch genoeg, door zijn roekeloosheid Europa overtuigd dat Rusland een gevaar is.

Het is onwaarschijnlijk dat Rusland de krijgsmacht de komende jaren zal kunnen herstellen. Volgens de laatste schattingen zal de Russische economie dit jaar met 7 tot 15 procent krimpen, mede door de sancties. Maar de sancties raken niet alleen de oligarchen. Samen met het instorten van de roebel zorgen de sancties ervoor dat Rusland moeilijk hoogstaande technologie kan invoeren, zoals chips voor processors, en zelfs basisonderdelen voor machines. Dat heeft niet alleen gevolgen voor binnenlandse commerciële productie, maar ook voor de Russische oorlogsindustrie. Wat niet onder sancties valt, wordt heel duur om in te voeren. Energieprijzen zijn hoog, maar de roebel heeft veel aan waarde verloren.

Precisiewapens

Hoogstaande technologie kan niet geforceerd worden zoals de Sovjet-planeconomie dit deed in het midden van de twintigste eeuw. Moderne militaire systemen zoals precisiewapens vereisen de combinatie van afzonderlijke complexe technologieën. Elk daarvan vervangen is nagenoeg onmogelijk voor Rusland. Het vertrek van veel hoogopgeleide Russen helpt ook niet. Als de Russische nationale bank binnenkort mogelijk zijn verplichtingen niet meer kan nakomen, zal het vervangen van import voor eigen productie moeilijker worden. China zal dit tekort niet snel, of in ieder geval niet goedkoop, kunnen of willen compenseren.

Europa daarentegen zal waarschijnlijk veel sterker uit de oorlog tevoorschijn komen. De EU heeft zich in staat getoond tot verrassend snel en daadkrachtig handelen. De omvang van de sancties, de bereidheid om wapens aan Oekraïne te leveren, en om eindelijk iets te doen aan haar afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen zijn bijna duizelingwekkend.

De afgelopen drie decennia was het grote probleem voor Europese defensie dat niemand het eens was waar de prioriteiten moesten liggen – vredesbewaring? Antiterrorisme? De Stille Oceaan? – of zelfs of er eigenlijk nog gevaren bestonden. Rusland heeft die onduidelijkheid weggevaagd en Europa die duidelijkheid gegeven. Bij geen land is die haarspeldbocht in het denken duidelijker dan in Duitsland.

Europese slagkracht

De Europese militaire slagkracht zal drastisch toenemen. Dat zal vooral liggen aan Duitsland, vanwege de grootte van de Duitse economie – mits bondskanselier Scholz zijn belofte om 2 procent van het bbp te besteden aan defensie-uitgaven waarmaakt. Frankrijk is al de meest capabele Europese militaire macht in de EU, maar schroeft uitgaven verder op, net zoals Polen en buiten de EU het Verenigd Koninkrijk. Maar ook landen die relatief weinig uitgaven gezien hun welvaart – Nederland, Denemarken, Zweden – hebben aangekondigd dat te doen. Dat zal een stuwende werking hebben die de inefficiëntie van de grote verscheidenheid aan wapensystemen van de Europese krijgsmachten compenseert.

De aardverschuiving in Europa zal ook daarbuiten grote gevolgen hebben. De VS hebben de afgelopen jaren aangegeven, onder meer in de National Defense Strategy in 2018, dat ze niet gelijktijdig in zowel Europa als Azië kunnen vechten. Tegelijkertijd is het duidelijk dat ze China als de echte dreiging voor Amerikaanse invloed in de wereld beschouwen. Ironisch genoeg is het daarom waarschijnlijk dat de Oekraïne-oorlog de trans-Atlantische relatie op korte termijn nieuw leven inblaast, maar dat op de middellange termijn, wanneer Europa sterker is en Rusland zwakker, ervoor zorgt dat de Amerikaanse draai richting Azië doorzet.

Chronische verzwakking

Veel hangt af van de duur en intensiteit van de oorlog zelf en van de sancties. Het vooruitzicht op een grootschalige en chronische verzwakking van Rusland, zeker als Europa minder fossiele brandstoffen afneemt, zal Poetin wellicht sneller naar een akkoord leiden. Het kan ook leiden tot verdere escalatie. In de toekomst zal Rusland waarschijnlijk nog zwaarder leunen op de laatste troefkaart: kernwapens. De Britse en Franse kernwapenarsenalen hebben niet de flexibiliteit van die van de Amerikanen of de Russen. Nucleair zal Europa afhankelijk blijven van de VS, hoewel investeringen in langeafstandswapens deze gedeeltelijk kunnen ondervangen.

De oude status quo is verdwenen. Poetin heeft waarschijnlijk niet alleen de Russische positie definitief verzwakt, maar ook de VS de ruimte gegeven om zich op China te concentreren. Dit zal Xi Poetin niet in dank afnemen.

Bron: NRC

Foto Bron: European Parliament, EU