De grootste oefening sinds de Koude Oorlog is sinds begin dit jaar aan de gang: Steadfast Defender. Want na decennia staat de verdediging van het Navo-gebied weer centraal in Europa. Hoe effectief het bondgenootschap zich kan verdedigen is de vraag. Het ontbreekt aan alles: van wapens tot munitie. De ervaring met het verplaatsen en vechten met grote eenheden van marine, land- en luchtmacht die onder meer vanuit de VS worden aangevoerd, is goeddeels verdwenen.
Tijdens de Koude Oorlog was de hele infrastructuur hierop voorbereid. Bruggen waren ingericht voor zwaar transport, de spoorwegen hadden voldoende wagons en het was duidelijk waar die eenheden moesten vechten. Nu moeten nieuwe afspraken met particuliere vervoerders worden gemaakt. Waar eenheden worden ingezet en hoe, is afhankelijk van defensieplannen die deels nog in ontwikkeling zijn.
Tijdens de Koude Oorlog was de regio langs de oostgrens verdeeld in ‘vakken’ die werden toegewezen aan de landen die daar de verdediging moesten organiseren. Nu is de situatie anders. De Baltische Staten, Poetins belangrijkste doelwit, liggen geïsoleerd van de rest van Europa. Over land zijn ze bereikbaar via de smalle Suwalki-corridor tussen de Russische exclave Kaliningrad en de Russische vazalstaat Belarus. Nu Finland en binnenkort ook Zweden lid van het bondgenootschap zijn, kan de versterking van de Baltische Staten ook via deze landen over zee plaatsvinden.
Grote ommezwaai
In de buurt van de poolcirkel wordt onder meer rekening gehouden met de Russische marine die vanuit het Kola-schiereiland de aanvoerroutes uit de VS kan bedreigen. Ook het zuiden van Europa, zoals Roemenië, wordt versterkt.
De uitdagingen voor de topcommandanten zijn enorm, hoorde ik Navo-opperbevelhebber Cavoli deze week in Polen zeggen. Het belangrijkste signaal dat uitgaat van de oefening, is volgens hem van politieke aard. Poetin moet het niet in zijn hoofd halen een aanval op een van de Navo-landen uit te voeren.
Precies om die reden kwam de Europese Unie deze week met haar strategie voor de defensie-industrie. De grote ommezwaai is dat de EU zich nu bemoeit met spullen die voor de defensie van Europa nodig zijn. Die moeten zo veel mogelijk hier worden gefabriceerd. Zeker na de mega-overwinning van presidentskandidaat Trump deze week tijdens Super Tuesday, is het logisch dat Europa meer aan zichzelf denkt. Maar dit komt wel rijkelijk laat.
Bedwantsen in Parijs
Bovendien gaat het allang niet meer alleen over grote legers die tegenover elkaar staan. Hybride oorlogvoering is nu al in volle gang. Je hoeft alleen maar op X te kijken om te zien dat de hoeveelheid nepnieuws en propaganda ongehoord is en haar effect op de meelopers van Poetin niet mist. Het doel is verdeeldheid in Europa door onrust te zaaien. Daarbij worden zelfs bedwantsen ingezet. Want nu blijkt dat de hysterie daarover in Parijs door Rusland werd aangewakkerd.
Daarnaast wordt rekening gehouden met sabotageacties, bijvoorbeeld van onze windmolens op zee en communicatiekabels die bijvoorbeeld over de zeebodem van Europa naar Amerika lopen. De Noordzee, dus Nederland, is dan het belangrijkste doelwit. Steadfast Defender maakt duidelijk dat we aan een einde van een tijdperk zijn gekomen. De Koude Oorlog duurde ruwweg dertig jaar. Het post-Koude Oorlog tijdperk ook.
Nu volgt een nieuwe periode van confrontatie. Niemand die er blij mee is.
Rob de Wijk, Trouw, 7 maart 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
