Nederland loopt aan tegen de grenzen van zijn morele buitenlandpolitiek van maakbaarheid, rechtvaardigheid en humaniteit. En niet alleen Nederland. Deze week ging het weer eens over de hoogte van de defensie-uitgaven. Op de kop af tien jaar geleden is na de annexatie van de Krim door Rusland tijdens de Navo-top in Wales afgesproken om deze uitgaven naar twee procent van het bbp te brengen. Maar veel lidstaten zitten er nog onder.
Zij die er wel in slagen, zijn hoofdzakelijk de landen die grenzen aan Rusland. Met uitzondering van het VK scoren alle landen in West-Europa laag. Landen die denken dat ze niet door Rusland worden bedreigd. Ze bezuinigden op defensie en vormden hun krijgsmachten om tot relatief licht bewapende eenheden voor vredes- en stabilisatieoperaties.
Die eenheden werden het instrument van die morele politiek waarmee overal ter wereld humanitaire operaties werden uitgevoerd. Helaas met weinig succes. Afghanistan, Irak, Libië en Srebrenica zijn synoniem geworden voor het falen van deze politiek.
Aanpassen aan nieuwe werkelijkheid
En nu ineens draait alles om de Russische dreiging die meer geld en een andere krijgsmacht eist.
Aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid van de rauwe machtspolitiek vereist een totaal andere blik en de erkenning dat veiligheid weer een issue is. De worsteling is overal zichtbaar. Zo hebben de eerste protesten tegen een mogelijk besluit om militaire vliegvelden weer in gebruik te nemen en meer met jachtvliegtuigen te gaan vliegen al plaatsgevonden.
Er wordt geworsteld met de morele juistheid van investeringen in de defensie-industrie. In Nederland verzandt die worsteling in nationale belangen, ingewikkelde procedures en verzet van burgers tegen de uitbreiding van een fabriek in hun achtertuin. De hoogste militair, generaal Onno Eichelsheim, riep banken, verzekeraars en pensioenfondsen op voor onze eigen veiligheid meer te investeren in de wapenindustrie. De reacties waren lauw.
Vredesorganisatie Pax zocht uit dat grootste Nederlandse pensioenfondsen in defensie-industrieën investeren die leveren aan landen waar de mensenrechten worden geschonden. Pax is tegen investeringen in Saudi-Arabië. Maar wat is er fout aan? Saudi-Arabië is cruciaal voor het vredesproces in het Midden-Oosten en dus ook voor onze veiligheid.
Bovendien kan een land dat eerst ‘goed’ is, vervolgens ‘fout’ zijn. Israël wordt internationaal terecht zwaar bekritiseerd voor de wijze waarop in Gaza wordt opgetreden. Omdat dit land met de F35 mogelijk het humanitair oorlogsrecht schendt, heeft de rechter inmiddels bepaald dat onderdelen van de F35 niet meer vanuit Nederland mogen worden geleverd.
Betrouwbare Navo-bondgenoot
Demissionair premier Rutte reageerde verbeten met de opmerking dat niet de rechter, maar de regering over buitenlandbeleid gaat. Eens.
In de internationale betrekkingen gaat het om belangen, niet om moraliteit. Een moreel juist oordeel van de rechter kan er zo toe leiden dat het Nederlandse belang van betrouwbare Navo-bondgenoot wordt ondermijnd. Dit heeft directe gevolgen voor onze invloed.
Dit soort verbanden ontbreken in het debat. Dat geldt ook voor het feit dat Nederland in oorlog komt met Rusland door deelname aan de Enhanced Forward Presence van de Navo in Litouwen, als Rusland deze Baltische staat aanvalt. Daarmee is Litouwen verbonden met de veiligheid van Nederland zelf. Maar dat besef is nauwelijks doorgedrongen.
Rob de Wijk, Trouw, 15 februari 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
