Wat de uitkomst van de tweede ronde van de Franse verkiezingen aanstaande zondag ook zal zijn, de conclusie is nu al dat Frankrijk in een politieke crisis verzeild is geraakt die heel Europa raakt. De Europese motor, de Frans-Duitse as, stond al onder druk door opkomst van de radicaal-rechtse AfD die de positie van bondskanselier Scholz verzwakte, en door de moeizame relatie van Scholz met de Franse president Macron.
De opkomst van radicaal-rechts in heel Europa duidt op stagnatie en verval. Net als de verkiezingsuitslagen in landen als Nederland, Slowakije en destijds Polen. En net als het gedrag van de nieuwe EU-voorzitter Hongarije. Voeg daarbij het desastreuze optreden van president Biden tijdens zijn recente confrontatie met zijn tegenspeler Trump, en het is duidelijk dat niet alleen Europa, maar het hele Westen een probleem heeft.
Stagnatie en verval zijn het gevolg van een gebrek aan aanpassingsvermogen aan de nieuwe tijd. Dat blijkt uit de conservatieve ‘anti-agenda’ van radicaal-rechts: anti-immigratie, anti-EU, anti-lhbti+, anti-economische hervormingen en anti-klimaatbeleid. Die agenda levert een neerwaartse spiraal op en maakt duidelijk wie de verliezer is van de geopolitieke strijd die nu woedt.
Wie overeind wil blijven in een wereld waarin je welvaart wordt bedreigd door China en je veiligheid door Rusland, zal zich moeten beschermen door zich aan te passen. Maar in aanpassing voorziet geen enkele anti-agenda. Wel in protectionisme en het afwijzen van internationale samenwerking.
Maar je kunt de Europese Unie niet van binnenuit slopen als je weet dat jouw eigen land te klein is om je welvaart en veiligheid tegen het geopolitieke geweld van Poetin en Xi te beschermen.
Democratieën worstelen met de nieuwe realiteit
Tegelijkertijd is de opkomst van radicaal-rechts mede het gevolg van het geopolitieke geweld. Van Amerika tot Europa, overal zien we dat democratieën worstelen met de nieuwe realiteit. Overal zien we politici die gebruikmaken van onzekere tijden om aan de macht te komen, maar die geen constructieve agenda hebben. En overal zien we dat radicaal-rechtse stemmers geen idee hebben van de gevolgen van hun keuzes.
Zij kijken slechts naar de cadeautjes en holle beloften waarmee politici hen trachten te paaien. Omdat zij aanpassing verwerpen, dragen kiezers zelf bij aan de neerwaartse spiraal die het verdienvermogen van hun eigen land aantast.
Helaas hebben de middenpartijen geen aantrekkelijk verhaal. Ze komen vaak niet veel verder dan het overnemen van de argumenten van de flanken. Maar kiezers zijn niet gek en gaan liever voor het origineel zoals de Nederlandse PVV, de Duitse AfD of het Franse RN.
Waar blijft het mobiliserende, richtinggevende verhaal van de middenpartijen? Hoe gaan zij ons vertellen dat wij onze welvaart en veiligheid alleen kunnen behouden door de schouders eronder te zetten, internationaal samen te werken en zo nodig offers te brengen? En hoe verdedigen wij onze democratie?
Radicaal-rechtse partijen komen immers aan de macht door gebruik te maken van het democratische politieke systeem. Maar eenmaal aan de macht slopen ze dat. Zie Hongarije en Slowakije. Hun leiders tonen overmatige sympathie voor Rusland en China.
Niet de ‘gewone’ Europeaan of Amerikaan, maar Poetin en Xi zijn daarom de echte winnaars van onze verkiezingen.
Rob de Wijk, Trouw, 4 juli 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
