Na twee jaar oorlog nemen ‘optimisten’ de ‘realisten’ niet langer de maat. Want het gaat niet goed met Oekraïne. Het offensief dat driekwart jaar geleden begon, heeft de grote verwachtingen niet waargemaakt. Politiek ligt in Oekraïne het oproepen van nog eens 500.000 rekruten gevoelig. Degenen die wilden vechten zijn al naar het front gegaan. Te veel van hen zijn niet, of gewond, teruggekomen. Veel jongeren kiezen nu voor het leven in plaats voor een gewisse dood.
Aan het front heeft Poetin het initiatief naar zich toegetrokken. De sancties hebben hem nauwelijks geraakt. Het Russische defensiebudget is verhoogd naar 7 procent van het bbp. De productie van de defensie-industrie overtreft de verwachtingen van veel westerse waarnemers.
In het debat over de situatie heeft optimisme plaats gemaakt voor een meer realistische kijk. Na het uitbreken van de oorlog was de toon optimistisch. De oorlog werd als een voetbalwedstrijd verslagen. Bij ieder succes van Oekraïne werd gejuicht. Neutrale, realistische analyses waren niet populair.
Heerlijke talkshowgasten
‘Zwartkijkers’ werden door sommige commentatoren een ‘gebrek aan intellectuele discipline’ en ‘weinig kennis van en zicht op Oost-Europa’ verweten. Oekraïne zou in dertig jaar onafhankelijkheid zo veranderd zijn dat het land niet zou kunnen verliezen. Anderen vonden realisten ‘heerlijke talkshowgasten’ die ongelijk hebben.
Dat bleef zo tot eind 2022 toen Oekraïne de Russen niet alleen uit de omgeving van Kiev had verdreven, maar ook uit Cherson in het oosten en Charkov in het zuiden. Maar begin 2023 sloeg de stemming om. Er ontstond een patstelling. Poetin riep steeds luider dat hij in oorlog met het Westen is. Daarmee kantelde het debat en ging het steeds meer over de gevolgen voor de veiligheid van de rest van Europa zelf.
Als gevolg van de stagnerende wapenleveranties en Russisch succes slaat nu de stemming verder om en wordt Poetin als een bedreiging voor het hele continent gezien. Volgens een recente peiling van de European Council of Foreign Relations denkt ongeveer 10 procent van de Europeanen dat Oekraïne Rusland kan verslaan.
IJzeren Gordijn
Zeker is dat we afstevenen op een nieuwe Koude Oorlog, inclusief een IJzeren Gordijn. Die zal door de uitbreiding van de Navo met Finland van het hoge noorden tot het uiterste zuiden van Europa gaan lopen. Wie nu naar de Baltische Staten reist, ziet dat het IJzeren Gordijn daar letterlijk vorm krijgt in de vorm van hekken en fortificaties.
Tegelijkertijd doet zich de bizarre situatie voor dat het gevaar voor de Europese veiligheid nu groter is dan ooit, maar dat het Westen steeds meer moeite heeft Oekraïne te steunen.
Europa stuurt wel geld, maar te weinig wapens. In Amerika is ex-president Trump bezig de traditionele rol van Amerika als hoeder van de veiligheid van bondgenoten te ontmantelen en wapenleveranties voor Oekraïne te blokkeren. Door deze onthutsende kortzichtigheid begrijpen nu ook de grootste optimisten dat Oekraïne kan falen.
Als dat gebeurt, zal een zeer hoge prijs moeten worden betaald als Poetin zijn agressie vervolgens botviert op een of meer Baltische Staten. Omdat dit scenario inmiddels niet meer als doemdenken wordt afgedaan is het ook verstandig te erkennen wat deze oorlog is: het mogelijke begin van een decennialange confrontatie met Rusland.
Rob de Wijk, Trouw, 22 februari 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
