Column: Na de pandemie zou alles anders worden. Nee dus, het blijft bij wensdenken

Dat de coronabesmettingen juist door feestvierders zijn opgelopen, toont aan hoezeer mensen naar het oppakken van hun normale leven snakken. Al die voorspellingen dat het na de pandemie nooit meer zou worden zoals het was, bleken vooral op wensdenken te zijn gebaseerd. Dat merkte ik aan den lijve toen onlangs het internationale conferentiecircuit op gang kwam. Wie ik ook sprak, iedereen verbaasde zich over het feit dat de oude routines zo diep ingesleten waren.

Wandelgangen en koffieautomaten

De coronacrisis werd gezien als een hinderlijke onderbreking van een voortkabbelend bestaan die zo snel mogelijk vergeten moet worden. En iedereen klaagde dat die ontelbare videoconferenties weinig hadden opgeleverd, terwijl voorspeld was dat die de norm zouden worden. Ze bleken handig voor zakelijke besprekingen, maar nieuwe inzichten en creatieve ideeën leverden ze nauwelijks op. Daar heb je toch echt persoonlijk contact voor nodig. De digitale wereld kent geen wandelgangen en koffieautomaten, terwijl juist daar de meest interessante ontmoetingen plaatsvinden.

Ook andere voorspellingen kwamen niet uit. Direct na het uitbreken van de crisis werd voorspeld dat we voorraden kritische goederen gingen aanleggen. Het tekort aan mondkapjes en beademingsapparaten was daar debet aan. Maar het aanleggen van strategische voorraden is onmogelijk als je niet weet hoe de volgende crisis eruit gaat zien.

Wel accelereerde de discussie over ‘Europese strategische autonomie’. Op welke gebieden willen wij Europeanen onafhankelijk zijn? Op welke industrietakken moet worden ingezet en welke grondstoffen zijn zo schaars dat maatregelen moeten worden genomen om de levering ervan zeker te stellen? Maar het is de vraag of Europese regeringen nu echt in actie komen.

Sywert van Lienden doet denken aan oorlogswinstwoekeraars

De crisis bleek ook niet te verbroederen. Types als Sywert van Lienden smeerden overheden en ziekenhuizen hun spullen aan. Zogenaamd zonder winstoogmerk, maar in werkelijkheid werd er grof aan verdiend. Het deed mij denken aan de aloude oorlogswinstwoekeraars. Niets nieuws dus. De Chinezen pakten het handiger aan. De eerste zending hulpgoederen kostte niets, goed voor de beeldvorming. Daarna moest voor diezelfde leveringen fors worden betaald.

Ook zouden de mondiale bevoorradingsketens en de internationale handel door de crisis gaan afnemen. Maar dat is ook niets nieuws. De wereldhandel neemt al jaren af. De belangrijkste reden is dat China inmiddels welvarend is, waardoor het niet langer een lage-lonenland is. Dus wordt productie naar andere landen verplaatst, inclusief Europa en Amerika. De crisis heeft dit proces hooguit versneld, mede omdat China tijdens de crisis is blijven doorgroeien en de rest van de wereld niet of nauwelijks.

Economische steunpakketten

Ik denk dat de ruimhartige economische steunpakketten in de hele Westerse wereld verklaren waarom de crisis uiteindelijk niet tot grote veranderingen leidt. Zonder die pakketten zou de werkloosheid zijn geëxplodeerd en daarmee het aantal suïcides. De beurs zou zijn ingestort en de huizenprijzen zouden dalen.

Hoewel de economische klap groot was, bleef ontwrichting uit. Natuurlijk zijn er zzp’ers en uitbaters in de horeca getroffen, maar uiteindelijk is de schade zo gering dat dit geen grote, fundamentele veranderingen afdwingt. Mogelijk gaan we wat meer thuiswerken, maar daar blijft het dan ook bij.

Na de pandemie zou alles anders worden. Nee dus, het blijft bij wensdenken | Trouw

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.