Column: Wilders en Baudet verstoren bewust de aanpak van deze crisis

Terwijl ik in Frankrijk mijn formuliertje invul waarin ik op straffe van een boete moet aangeven waarom ik het dorp in ga, luister ik met ingehouden woede naar het debat in de Tweede Kamer over de aanpak van de crisis, schrijft Rob de Wijk in zijn wekelijkse column voor Trouw. De meeste politici proberen paniek te vermijden en stralen eenheid uit. Maar Wilders en Baudet doen precies het tegenovergestelde.

Wilders roept op hoge toon dat er geëxperimenteerd wordt met mensen en beweert dat zijn complete ‘lockdown’ mensenlevens redt. Indirect beschuldigt hij Rutte van de moord op 40.000 tot 80.000 mensen. Baudet tapt uit hetzelfde vaatje. Maar als doctor straalt hij uit dat hij de feiten beheerst en gaat in debat over statistieken en strategieën. En passant serveert hij ook de EU af als een krachteloos instituut.

Beiden framen het woord ‘groepsimmuniteit’ als een bewuste poging van Rutte om de hele bevolking gecontroleerd ziek te laten worden. Het maakt inmiddels niet meer uit wat RIVM-baas Van Dissel daar tegenin brengt. Ze zijn niet geïnteresseerd in feiten, maar in hun eigen verhaal. Dat is gebaseerd op hun standaardoplossingen voor elk probleem: grenzen dicht en uit de EU. De populistische vrienden van Wilders en Baudet in Hongarije en Polen hebben inderdaad de grenzen gesloten. Het gevolg is kilometerslange files met vrachtwagens en de dreiging van lege winkels.

Stuitend is dat dit soort politici slechts geïnteresseerd is in het politieke gewin dat de crisis kan opleveren. Nu op hoge toon pleiten voor meer maatregelen die er onvermijdelijk gaan komen, maar waarvoor de tijd kennelijk nog niet rijp is, maakt het mogelijk om overmorgen te roepen dat dit allang had moeten gebeuren, dat die maatregelen er dankzij hen zijn gekomen en dat Rutte niet deugt.

Polderend de crisis in

Het is een doorzichtige en afkeurenswaardige manier van politiek bedrijven. Het wakkert paniek aan en ondermijnt de autoriteit van het kabinet. Kamerleden hebben nu een bijzondere verantwoordelijkheid. Zij moeten aan leiderschap legitimiteit geven. Zij moeten zich achter de leider scharen ook al delen zij zijn politieke mening of zijn aanpak niet.

Hoe averechts bemoeienis van de Kamer kan uitwerken bleek tijdens de operatie in Kunduz, Afghanistan. Al polderend de oorlog in, bleek een recept voor een ramp. De missie in Kunduz mislukte vooral omdat de Kamer dwingende, maar irreële eisen oplegde ten aanzien van de wijze waarop militairen hun werk moesten doen.

Met de bestrijding van een pandemie is dat niet veel anders. Soms wordt de politieke druk te groot. Rutte sloot scholen, terwijl deskundigen dat medisch niet noodzakelijk vonden.

Dat is gevaarlijk omdat crisisbeheersing eenheid en sterk leiderschap vereist. Uit honderden evaluaties van recente crises blijkt dat een eensluidende aanpak of strategie nodig is, met heldere interne communicatie- en commandolijnen van de top naar de uitvoerders, en duidelijke crisiscommunicatie naar de bevolking. Dit zijn erkende sleutelfactoren voor succes. Maar Wilders en Baudet verstoren die bewust.

Kan Rutte dan geen fouten maken? Dat zal de evaluatie moeten uitwijzen die ooit zal verschijnen. Misschien was de Nederlandse aanpak uitstekend, misschien was die rampzalig. We weten het niet. Wat ik wel weet is dat het nu geen tijd voor politieke spelletjes is.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.