Het aantal analyses dat voorspelt dat de wereld door de coronacrisis dramatisch zal veranderen is niet meer te tellen. Het merendeel kondigt het einde van de globalisering aan en stelt dat we meer in eigen land moeten produceren.
Vaak wordt verwezen naar 1914 toen door de Eerste Wereldoorlog een einde kwam aan een periode van ongekende globalisering. Nationalisme en protectionisme werden versterkt door de goedkope graanimporten uit Amerika. Die veroorzaakten eind negentiende eeuw een agrarische crisis. Volgens sommige historici was uit de hand gelopen globalisering een belangrijke reden waarom het in 1914 helemaal fout ging.
‘Oneerlijke handelsverdragen’
De afgelopen jaren zwol de oppositie tegen de globalisering wederom aan. Maar door de afnemende handel stagneert de globalisering al jaren. Trump draagt daar actief aan bij. Hij houdt niet van globalisering. Hij moet weinig hebben van ‘oneerlijke handelsverdragen’, en instituten zoals de Wereldhandelsorganisatie die ‘tegen Amerika zijn’. Trump gaat uit van ‘America First’ en startte een handelsoorlog tegen China.
Zijn jongste slachtoffer is de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die op de hand van China zou zijn en te laat de noodklok heeft geluid. Eerst was China verantwoordelijk voor de chaos in Amerika en nu dus de WHO. Dat Trump door het stopzetten van de financiering aan deze VN-organisatie onder andere de poliobestrijding op het spel zet, boeit hem niet.
Betekent minder globalisering dat we dus productie moeten terughalen naar Europa, het liefst naar Nederland? Hier nu mondkapjes maken is prima en geeft blijk van goed improvisatievermogen. Maar wat moeten we dan echt hier gaan produceren? Wat zijn bijvoorbeeld essentiële producten? Computers? Mobieltjes? Auto’s? Wapens? Voedsel? Medicijnen? Als we voor die laatste categorie minder afhankelijk van China en India waren geweest, zou de gezondheidszorg nu nog duurder zijn. Echte onafhankelijkheid eist dat we hele productieketens, van grondstof tot eindproduct, naar Nederland halen. Als we niet aan grondstoffen kunnen komen, dan heeft dat dus weinig zin.
Bovendien zijn de productieketens van ingewikkelde producten zo complex dat geen land alles kan fabriceren. Volkswagen heeft in de hele wereld 40.000 toeleveranciers en als je ook de toeleveranciers van de toeleveranciers meetelt, dan komt het aantal mogelijk boven de miljoen. Kortom, autarkie is onmogelijk. Zelfs voor voedsel. Eén misoogst en de bevolking sterft.
‘Koop Franse waar’
In Frankrijk heeft iemand geprobeerd om zo lang mogelijk alleen puur Franse producten te kopen. Helaas bestond elk apparaat uit geïmporteerde componenten. Afgezien van wat voedsel bleek de slogan ‘koop Franse waar’ onuitvoerbaar.
Kortom, geïndustrialiseerde, hoogontwikkelde samenlevingen zijn helemaal ingebed in mondiale productieketens. Mondialisering is geen keuze, maar een feit.
Bovendien lijkt China volgens het IMF het beste uit de coronacrisis te komen. Laat dat nu net het land zijn dat op het punt stond de technologierace van 5G, Internet of Things, robotisering en kunstmatige intelligentie te winnen en zijn industrie een enorme boost te geven.
Dat China met de schrik vrijkomt – zoals het IMF verwacht –, versterkt de trend die al tijdens de financiële crisis van tien jaar geleden zichtbaar was: China komt op en het Westen vervalt. Het gevolg daarvan is dat we nog afhankelijker van China worden.
Hoezo, einde globalisering?
Deze column verscheen op 17 april 2020 in Trouw.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
