De strijd in Oekraïne is er volgens de Amerikaanse president Biden een tussen democratieën en autocratieën. Door er een ideologische strijd van te maken, wordt het een strijd tussen goed en kwaad en moet de wereld tegen Rusland worden gemobiliseerd. Want wie wil er niet aan de goede kant staan? Amerikaanse presidenten hebben hier een handje van. Ronald Reagan noemde de Sovjet-Unie ‘het rijk van het kwaad’ en George W. Bush sprak over ‘de as van het kwaad’ waarmee hij landen als Iran en Noord-Korea bedoelde.
Het succes van Bidens retoriek is tot nu toe beperkt. Want de sancties worden door ongeveer veertig landen gesteund. Dat is inclusief Singapore; een land dat naar het autoritaire neigt.
De Russen doen overigens hetzelfde. Minister van buitenlandse zaken Lavrov kwam op 11 april met de visie dat deze oorlog bedoeld was om een einde te maken aan het Amerikaanse imperialisme. Met een overwinning in Oekraïne zouden de Amerikanen een nieuwe stap zetten in hun streven naar werelddominantie. Dit echode de opmerking van Poetin tijdens de veiligheidsconferentie van München van 2007 waarin hij opriep een einde te maken aan de Amerikaanse hegemonie en te streven naar een multipolaire wereld waarin niemand de baas is.
Deze ideologisering verklaart waarom in de kwestie-Oekraïne in het oosten en het westen het grootste deel van de bevolking achter hun leider staat, of die nu Poetin of Biden heet. Het probleem is dat deze ideologisering van het conflict het zicht op de werkelijkheid vertroebelt. Dat is te merken op de sociale media waar je verketterd wordt als je erop wijst dat Oekraïne inmiddels vrijwel het hele oosten kwijt is.
Over winnen gesproken. Als dit een strijd tegen autocratieën is, dan staan de democratieën nu al op achterstand. Volgens de Democratie-index van The Economist zijn er nog maar 22 volledige democratieën. Noorwegen, IJsland en Zweden voeren de lijst aan. Vervolgens zijn er 53 onvolledige democratieën waar waarden als pluralisme en persvrijheid worden aangetast. In Europa behoren Hongarije en Polen hiertoe. Ook de VS hoort tot deze categorie. Logisch, als je naar het gepolariseerde en disfunctionele Amerikaanse politieke systeem kijkt met een Republikeinse partij waar velen best wel iets in Vladimir Poetin zien. Dit alleen al maakt Bidens claim twijfelachtig.
Oekraïne scoort overigens in een lagere categorie, namelijk die van de ‘hybride regimes’ die democratische en autocratische trekken hebben. Onder de echt autoritaire regimes vallen Rusland, China en landen als Saoedi-Arabië en Venezuela. Tot die laatste twee wendde Biden zich om toekomstige energietekorten op te vangen mocht Rusland de olie- of gaskraan dichtdraaien.
Dit geeft aan dat het in de internationale betrekkingen om macht en belangen draait, niet om ideologie. Het onderscheid tussen democratie en autocratie is daarom niet alleen onwerkbaar, maar zelfs contraproductief. Waarom zou ‘autocraat’ Xi zich door zijn ideologische vijand, de ‘democraat’ Biden, laten overhalen om diens sancties te steunen?
Noem de Westerse betrokkenheid bij deze oorlog wat het echt is: een strijd tegen een dictator die het internationale recht vertrapt, zonder concrete aanleiding een land binnenvalt en oorlogsmisdaden begaat. Ook autocraten hechten aan hun soevereiniteit. Om Poetin onder druk te zetten heb je hun steun nu hard nodig.
