Dat de Russische president Vladimir Poetin enkele dagen na het vertrek van zijn Chinese ambtgenoot Xi Jinping dreigt kernwapens te stationeren in buurland Belarus, duidt erop dat de gesprekken tussen Rusland en China weinig hebben opgeleverd. ‘Poetin heeft gewoon tegen Xi gezegd: bekijk het maar, ik ga gewoon door tot ik de overwinning op zak heb’, zegt hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk.
Het heeft er alle schijn van dat de top tussen Xi Jinping en Vladimir Poetin weinig bevredigende resultaten heeft opgeleverd voor beide partijen. Sterker nog, het begin er op te lijken dat China en Rusland op essentiële punten, zoals de inzet van kernwapens, sterk van mening verschillen. Zo laat Beijing bij monde van woordvoerder Mao Ning expliciet weten tegen de Russische inzet van kernwapens te zijn. ‘Dus je kan niet anders nu zeggen dat Xi niet erg blij is met wat hier gebeurt’, zegt oud-parlementariër en podcastmaker Arend Jan Boekstijn.
En dat is dan ook een verklaring voor het mislukken van de diplomatieke kant van het bezoek van Xi, denkt De Wijk. ‘Je gaat toch niet als Xi is uitgezwaaid direct aankondigen dat er kernwapens worden geplaatst in Belarus?’
‘Je gaat toch niet als Xi is uitgezwaaid direct aankondigen dat er kernwapens worden geplaatst in Belarus?’
Rob de Wijk
Oekraïne-moeheid
China wilde zich, mede met het 12-puntenplan van Xi, positioneren als vredesstichter. En volgens Boekestijn en De Wijk heeft Poetin, gezien de buitengewoon magere resultaten aan het front, alle reden om dat aanbod met beide handen aan te grijpen. Dat hij dit niet heeft gedaan, is dan ook merkwaardig, aan de andere kant lijkt hij er volgens Boekestijn op te rekenen dat het Westen ‘Oekraïne-moe’ wordt en ‘dat de steun van het Westen op termijn gaat afnemen’.
Het plaatsen van kernwapens in buurland Belarus is een klap in Xi’s gezicht, denken Boekestijn en De Wijk. ‘China is nu al boos. Eigenlijk is Poetin heel onverstandig bezig. Hij heeft zo ontzettend die Chinese steun nodig, en dan gaat hij gewoon die man schofferen. Hij trekt zijn eigen plan.’
Kaliningrad
Poetins geschuif met kernraketten leidt er ook toe dat het Westen volhardt in zijn steun aan Oekraïne. Desondanks kan plaatsing van kernwapens in Belarus een gevaarlijke escalatie tot gevolg hebben. Terwijl dat eigenlijk niet nodig is: in de Russische exclave Kaliningrad, die geheel omgeven is door NAVO-grondgebied, staan immers al Iskander-raketten die een nucleaire kop kunnen dragen en die een bereik van 400 á 500 kilometer hebben.
‘Je kan de meeste doelwitten in Europa vanuit Kaliningrad bereiken’, zegt De Wijk. Volgens de hoogleraar doet Poetin het om Europa bang te maken, om Oekraïne te chanteren én om Belarus verder in zijn greep te krijgen. Wat volgens Boekestijn weer als gevolg kan hebben dat de positie van de Belarussische president Loekasjenko nog instabieler wordt: ‘Het zal de oppositie alleen maar sterken in hun wensen. Het kan zomaar uit elkaar vallen.’
‘Je weet dus niet wat er gebeurt als zo’n Iskander op je afvliegt. Zit er nou een kernwapen of een conventioneel wapen op?’
Rob de Wijk
Volgens De Wijk is de plaatsing daarom riskant omdat Iskander zogezegd ‘dual capable’ zijn – de raket kan zowel confessionele als nucleaire wapens dragen. ‘Je weet dus niet wat er gebeurt als zo’n Iskander op je afvliegt. Zit er nou een kernwapen of een conventioneel wapen op? Dat is echt een heel groot probleem, dat is bloedlink. En dat kan enorme consequenties hebben voor de crisisstabiliteit.’
