Research
De HCSS Publieksmonitor Maatschappelijke Stabiliteit is opgezet om systematisch te meten hoe Nederlanders maatschappelijke stabiliteit ervaren. In deze eerste editie, de Zomerpeiling 2025, peilt HCSS onder een representatieve groep burgers de waargenomen systeemdruk op onze samenleving. De bevindingen geven een genuanceerd, soms zorgelijk, maar ook veerkrachtig beeld van hoe burgers Nederland in deze turbulente tijd beleven.
Hoewel de gemiddelde beoordeling van de maatschappelijke stabiliteit uitkomt op een 6,2 — Nederland is dus geen land in crisis — laat de verdiepende analyse een wankel en wisselvallig beeld zien. De publieke opinie wijst op structurele spanningen op vier dimensies van stabiliteit: externe druk, intern ongenoegen, subversieve krachten en weerbaarheid & veerkracht.
- Externe druk wordt breed gevoeld. Burgers maken zich vooral zorgen over internationale instabiliteit, migratie, oorlog in Europa en economische onzekerheid. Daarbij vallen hybride dreigingen als desinformatie en cyberaanvallen op: deze worden inmiddels als even zorgwekkend gezien als traditionele, fysieke dreigingen. Hoewel abstract van aard, worden deze vormen van systeemdruk duidelijk als urgent herkend.
- Intern ongenoegen blijkt een belangrijke bron van onrust. Thema’s als polarisatie, sociaaleconomische ongelijkheid, (on)veiligheidsgevoelens en wantrouwen richting overheid leven breed. Opvallend is dat bijna 90% van de ondervraagden vindt dat de regering problemen voor zich uitschuift, terwijl bijna de helft aangeeft weinig invloed te ervaren op beleid. Jongeren wijzen vaker op toekomstgebrek; ouderen benadrukken sociale afbrokkeling.
- Ook subversieve krachten worden breed herkend. Acht op de tien respondenten maakt zich zorgen over actoren die doelbewust ontwrichting nastreven — zoals extremistische groeperingen of georganiseerde misdaad. Hoewel rechtsextremisme het vaakst wordt genoemd, worden ook bredere vormen van anti-institutioneel gedrag als bedreiging gezien. Jihadisme wordt opvallend genoeg als minder dreigend ervaren dan andere vormen van extremisme, ondanks objectieve dreigingsbeelden.
- Op het vlak van weerbaarheid en veerkracht is het beeld gemengd. Burgers hebben relatief weinig vertrouwen in het bestuurlijke vermogen van de overheid om effectief met crises om te gaan, maar er is wel vertrouwen in de samenleving zelf. Mensen geven aan te kunnen rekenen op hun omgeving, op zelfredzaamheid en op informele hulpnetwerken. Tegelijkertijd wordt institutionele fragmentatie (zoals polarisatie en bestuurlijke verdeeldheid) als een structurele zwakte gezien.
De Zomerpeiling laat zien dat maatschappelijke stabiliteit in Nederland niet vanzelfsprekend is. Toch biedt het ook aanknopingspunten voor versterking: via sociale cohesie, transparante informatievoorziening en aandacht voor onderstromen van onvrede. Door systematisch te meten wat burgers zien, vrezen én vertrouwen, levert deze monitor waardevolle inzichten voor beleidsmakers, veiligheidspartners en bestuurders die de democratische rechtsorde willen versterken.
Lees de eerste analyses van de Zomerpeiling 2025, leer in de Scoping Paper meer over het concept en de toepassing van dit nieuwe instrument en bekijk de explainer video hieronder:
De publieksmonitor is een onderzoekslijn binnen HCSS in opdracht van de strategieafdeling van de Nederlandse politie. De analyses in deze eerste Zomerpeiling zijn afgerond in juni 2025. Gebeurtenissen of ontwikkelingen die plaatsvonden in de periode tussen afronding en publicatie zijn niet van invloed geweest op de bevindingen.
- Auteurs: Gerben Bakker, Jesse Kommandeur
- Met medewerking van: Emma Bokel, Thijs van Aken
- Met dank aan: Jeroen van Lindert (KiesKompas) en Willem Blanken (KiesKompas)
In een tijd van toenemende geopolitieke spanningen, maatschappelijke onrust en zorgen over de weerbaarheid van democratische instituties, is het van strategisch belang om structureel inzicht te krijgen in hoe burgers maatschappelijke stabiliteit ervaren. De nieuwe HCSS Publieksmonitor Maatschappelijke Stabiliteit biedt dit inzicht door op structurele wijze te meten hoe Nederlanders systeemdruk en veerkracht binnen hun samenleving percipiëren.
Met dit nieuwe instrument wil HCSS bijdragen aan het versterken van democratische weerbaarheid en het maatschappelijk contract in een veranderende wereld. Door de stem van de burger structureel mee te nemen in analyses, wordt het mogelijk om proactiever en effectiever te anticiperen op maatschappelijke ontwikkelingen.
Related Content
