Het Chinese bedrijf achter TikTok, ByteDance, stapt naar de rechter om het decreet van president Trump aan te vechten. Via dat decreet zijn namelijk alle transacties vanuit de Verenigde Staten naar TikTok verboden. Volgens sommigen is dit de volgende stap in de tech-oorlog tussen beide landen. Datawetenschapper en Amerika-expert Paul Verhagen gaat erover in gesprek met BNR Nieuwsradio. 

Bedreiging voor nationale veiligheid?

Volgens datawetenschapper Paul Verhagen van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies kunnen er veel vraagtekens gezet worden bij die vermeende bedreiging voor de nationale veiligheid en gaat daar de rechtszaak dan ook over. 'We weten nog niet precies wat er in de filing staat, maar het ze vechten het aan. De vraag is: of het eerlijk is voor TikTok als bedrijf?'

Tijd winnen

TikTok zelf probeert volgens Verhagen tijd te winnen. 'Verkoop binnen 45 dagen, dat is slecht voor je marktwaarde, die rek in de tijdlijn is voor TikTok nuttig in de onderhandelingen met Oracle, Microsoft en Twitter.' Niet bekend is wat er in TikToks verweer staat, evenmin is bekend bij welke rechtbank het verweer ingediend wordt. Want ook dat is van belang: sommige rechtbanken staan te boek als conservatief, weer andere als juist progressief.

Luister of lees het gesprek op de website van BNR Nieuwsradio.

Het coronavirus drukt de wereld genadeloos met de neus op de feiten. Niet veel mensen hadden gedacht dat we zó kwetsbaar waren voor een natuurverschijnsel. Dat belooft niet veel goeds voor de toekomst, wanneer klimaatverandering ons eens te meer zou kunnen dwingen om onze levenswijze radicaal aan te passen. En de gevolgen van klimaatverandering, die kunnen zorgen voor instabiliteit en conflict. In deze aflevering zoomen we in op een gebied waar die dreiging groot is en groeit: De Asia-Pacific.

Luister hier naar de nieuwe aflevering van De Strateeg: Als Bangkok onder water loopt

Deze regio strekt zich uit van Nieuw-Zeeland, tot China, tot Thailand. De mogelijke gevolgen van klimaatverandering voor deze regio zijn enorm. Wat betekent het bijvoorbeeld voor de stabiliteit van de landen? Wat gebeurt er als het laaggelegen Bangkok onder water loopt en daardoor miljoenen mensen moeten migreren? En waarom zijn de dreigingen voor de Asia-Pacific ook van belang voor ons, hier in Nederland? Je hoort het allemaal in deze aflevering van De Strateeg.

Te gast:

-Laura Birkman, senior strategisch analyst bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies

-Tom Middendorp, oud-Commandant der Strijdkrachten en nu onder meer speciaal stragisch adviseur bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies.

Over deze podcast:

De Strateeg verschijnt eens in de twee weken. Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.

Host: Paul van Liempt | Redactie: Diederik de Groot

Tips, vragen of andere opmerkingen over De Strateeg? Stuur dan een mailtje naar diederik.de.groot@bnr.nl.

• Luister aflevering 1 hier terug: “Ethisch zijn, of blijven leven?”
• Luister aflevering 2 hier terug: “Oorlog in de toekomst, doet de mens nog mee?”
• Luister aflevering 3 hier terug: “Je gezondheid, of je rechten?”
• Luister aflevering 4 hier terug: “Een crisis in een crisis”.
• Luister aflevering 5 hier terug: "De coronacrisis in het groot"
• Luister aflevering 6 hier terug: “Killerrobots, feit of fictie”
• Luister aflevering 7 hier terug: "Een cyberramp: voorkomen in plaats van genezen"
• Luister aflevering 8 hier terug: "Mag Vladimir Poetin komen shoppen in Hengelo?"
• Luister aflevering 9 hier terug: "Een pandemie van desinformatie"
• Luister aflevering 10 hier terug: "Zorgt corona straks voor natte voeten"
• Luister aflevering 11 hier terug: "Beslist corona de strijd om wereldheerschappij?"
• Luister aflevering 12 hier terug: "Hoe cyberdreiging ons leven kan ontwrichten"
• Luister aflevering 13 hier terug: "De Zuid-Chinese Zee" niet goedschiks, dus kwaadschiks"

Nu de Europese Unie de verkiezingsuitslag in Wit-Rusland niet erkent, zijn de conclusies snel getrokken: het volk is voor democratie, snakt naar hervormingen en moet worden gesteund in zijn strijd tegen de pro-Russische dictator-president Loekasjenko. De Maidan herhaalt zich. In 2013 sloeg daar de vlam in de pan nadat de pro-Russische president van Oekraïne, Viktor Janoekovitsj, een associatieakkoord van de EU met Oekraïne weigerde te ondertekenen.

Al deze conclusies zijn fout. Bij de protesten in Wit-Rusland spelen de EU en Rusland niet of nauwelijks een rol. Men protesteert tegen gemanipuleerde verkiezingen en voor hervormingen. Wat voor hervormingen is voorlopig onduidelijk.

Belangrijker dan verkiezingsfraude is dat Loekasjenko Rusland tegen zich in het harnas heeft gejaagd. Hij heeft van zijn liefde voor Rusland nooit een geheim gemaakt. Vlak na zijn verkiezing tot president in 1994 stelde hij in het Russische parlement voor om een Unie van Slavische Staten te vormen. Die moest in 1999 tot een Unie van Rusland en Wit-Rusland leiden. Die Unie kwam er niet. Ook kwam er geen gezamenlijke vlag, volkslied en munt. Wel verdwenen grenscontroles.

Loekasjenko is anders gaan denken

Maar Loekasjenko is na de annexatie van de Krim in 2014 anders over Rusland gaan denken. Een Unie is tot daaraan toe, maar van een annexatie kan geen sprake zijn. Vanaf die tijd speelt de president meer in op nationalistische gevoelens en probeert hij het idee van een Unie op een zijspoor te rangeren. In maart 2019 is zelfs een concept tegen ondermijnende buitenlandse informatieoperaties aangenomen. Het ging hier niet om ‘Westerse krachten’, zijn favoriete tegenstander, maar om Rusland.

Het idee van een Unie werd vooral door Poetin levend gehouden. Op 21 juni had er een gezamenlijk actieplan moeten liggen om dat mogelijk te maken. Een Unie past naadloos in Poetins politiek van de afgelopen decennia. Hij tracht zijn invloed in delen van Europa te vergroten die hij tot de Russische invloedssfeer rekent. Hij heeft zich mateloos gestoord aan de uitbreiding de EU en de Navo. Dit heeft geleid tot aanvaringen met het Westen in Oekraïne, Georgië, de westelijke Balkan en Moldavië. 

Wit-Rusland is lid van het Oostelijk Partnerschap van de EU dat onderdeel is van het Europees Nabuurschapsbeleid. Hiermee wil de EU de relatie met voormalige Sovjetrepublieken verbeteren ‘die van strategisch belang zijn’. Ook dat vindt Poetin niet fijn. Dat hij wil voorkomen dat Wit-Rusland westwaarts afdrijft is voor mij zonneklaar.

Conflict in Wit-Rusland kan zomaar escaleren

De beschuldiging dat Rusland de verkiezingen zou hebben willen beïnvloeden met huurlingen van de firma Wagner is daarom plausibel. Wagner zou rotzooi moeten trappen zodat een pro-Russische kandidaat naar voren kon worden geschoven. Daarvoor zijn precedenten. De GROe, het hit-team van de Russische generale staf, trachtte in 2016 de verkiezingen in Montenegro te beïnvloeden om te voorkomen dat dit land lid van de Navo werd. Dat mislukte overigens jammerlijk. Ook nu trouwens. In Wit-Rusland werden 33 huurlingen gearresteerd.

Door Poetins streven oude invloedssferen te herstellen en de westerse sympathie voor hervormingsgezinde krachten zou het conflict in Wit-Rusland zomaar kunnen escaleren. Niet door gewelddadige burgers die de straat opgaan, maar door buitenlandse inmenging die de Wit-Russen dwingen partij voor oost of west te kiezen.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug. 

Wat zijn de gevolgen van Covid-19 voor de Europese veiligheid?  In een nieuwe notitie gaan HCSS onderzoekers Tim Sweijs, Femke Remmits, Hugo van Manen en Frank Bekkers in op de veiligheidsimplicaties van de pandemie voor Europa en geven zij aanbevelingen voor het Nederlands buitenland- en veiligheidsbeleid om deze het hoofd te bieden.

Hoe zal de coronacrisis de internationale machtsverhoudingen veranderen? Welk spoor trekt de virusuitbraak door bestaande bondgenootschappen? Welke lering kunnen we trekken uit de gevolgen van pandemieën uit het verleden? En wat zijn de belangrijkste te verwachten veiligheidsdynamieken voor de komende vijf jaar?

Covid-19 is in de eerste plaats een versneller van al langer zichtbare veiligheidstrends in en aan de randen van Europa op het gebied van democratie, goed bestuur en mensenrechten, sociale veiligheid, politieke stabiliteit, interstatelijke competitie en geopolitieke rivaliteit.

Het beteugelen van het virus vereist maatregelen zonder precedent en zal uiteindelijk grote sociale en politieke gevolgen hebben, ook voor Nederland. De coronacrisis kan in de toekomst leiden tot erosie van democratische normen en principes, het vergroten van de maatschappelijke polarisatie en het destabiliseren van kwetsbare landen aan de randen van het Europese continent. Bovendien gooit de pandemie olie op het vuur van interstatelijke competitie.

Hoe kan Nederland deze aanzienlijke gevolgen het hoofd bieden? Onze notitie benadrukt de volgende aandachtspunten voor het Nederlands buitenland- en veiligheidsbeleid:

• Nederland moet zich internationaal blijven inzetten voor democratische normen, goed bestuur en de bescherming van mensenrechten, speerpunten van het Nederlands beleid;
• Het voorkomen van verdere escalatie van maatschappelijke onrust en politieke instabiliteit in en aan de randen van Europa vergen Nederlandse inspanningen en inzet op het gebied van conflictpreventie, conflictstabilisatie en conflictindamming;
• Verminderde afhankelijkheid en grotere veerkracht van toeleveringsketens voor kwetsbare producten, zoals medische producten, uitrusting en diensten, zou hoog op de agenda moeten staan, zowel op nationaal als transnationaal niveau in EU verband;
• De mondiale weerbaarheid tegen een volgende pandemie zal versterkt moeten worden. Deze weerbaarheid stoelt op voldoende reactiecapaciteit van de zorg; op R&D-capaciteit om vaccins te ontwikkelen én te produceren; en op het verbeteren van internationale early warning capaciteiten.

Download de notitie hier.

Deze notitie is onderdeel van een serie waarin onderzoekers van Instituut Clingendael en het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) hun licht laten schijnen op de consequenties van deze pandemie. Eerder aan bod kwamen de geopolitieke gevolgen van de Coronacrisis, en wat dit betekent voor de Europese Unie (EU) en voor het multilaterale veiligheidsstelsel.

Disclaimer:

Het onderzoek naar en de productie van deze notitie is uitgevoerd binnen de PROGRESS kaderovereenkomst voor onderzoek. De verantwoordelijkheid voor de inhoud en meningen berust uitsluitend bij de auteurs en moet niet worden opgevat als een standpunt van de Nederlandse Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie.

Challenges related to the water situation in Iraq are numerous and complex. While the supply of water from the Euphrates and Tigris rivers is decreasing, water demand is rapidly increasing. Iraq’s water supply has fallen by 30% since the 1980’s as a result of lower levels of rainfall, the construction of dams, heavy water use by the oil industry and the impacts of war on vital water infrastructure. By 2025, overall water supply is predicted to decrease by up to 60%, compared to 2015. Water quality has also deteriorated, resulting in  health crises and widespread protests.

The water challenges in Iraq have an interprovincial dimension that has received little attention at the national and international level. Even though the relationship between water and stability is complex and dependent on context, it can be asserted that geographical, legal, economic and socio-political factors impact the likelihood of water-related conflict.

How should this urgent and complex crisis be addressed? In this working paper, Water, Peace and Security (WPS) experts Dorith Kool, Laura Birkman and Bianca Torossian analyze this pressing and under-researched crisis and outline the building blocks to effectively address water-related conflict in Iraq.

Download the working paper here.

Water, Peace and Security:

This working paper is an outcome of The Water, Peace and Security (WPS) partnership. The partnership was founded in 2018 to pioneer the development of innovative tools and services that help identify and address water-related security risks. These tools and services can link hydrological, social, economic, ecological and political factors to pinpoint changes in short-term water availability and their potential impacts on society. Based on this information, evidence-based actions can be taken to mitigate human security risks, which WPS facilitates through capacity development and dialogue support.

WPS is a collaboration between the Netherlands Ministry of Foreign Affairs and a consortium of six partners: IHE Delft (lead partner), World Resources Institute (WRI), Deltares, The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS), Wetlands International and International Alert.

De Amerikaanse verkiezingen komen steeds dichterbij. Amerika-expert Paul Verhagen spreekt met EenVandaag en BNR Nieuwsradio over de uitspraken van Michelle Obama en de discussie omtrent de US Postal Service.

Verhagen in EenVandaag: Obama’s trekken lijn in het zand

“Ze zijn heel voorzichtig geweest in echt overt kritiek geven aan Trump, meestal noemen ze hem niet bij naam. Ze deed het ook maar een keer in de speech zelf. Het wordt steeds duidelijker dat ze een lijn in het zand trekken, van: ‘dit kan niet en we gaan ook opnoemen dat dit niet kan’”, zo vertelt Verhagen.

Maar hoe komt het dat Michelle Obama zich nu zo uitspreekt? “Ze is bewust niet politiek en is daarmee een soort van influencer. Op dezelfde manier dat Beyonce bijvoorbeeld jonge mensen kan aanzetten om te stemmen, Taylor Swift doet dat ook, kan zij [Michelle Obama] dat doen op een manier die niet als een politieke strijd overkomt.”

Bekijk zelf het fragment van Paul Verhagen bij EenVandaag.

BNR Nieuwsradio over de US Postal Service

Eerder was Paul Verhagen ook te horen bij BNR Nieuwsradio De Finale. Hierin werd onder andere gesproken over de naderende Amerikaanse verkiezingen en de discussie omtrent de US Postal Service.

Luister de podcast op de website van BNR Nieuwsradio.

Overal ter wereld investeren legers miljarden in kunstmatige intelligentie (AI), overtuigd dat het onmisbaar is om toekomstige oorlogen te winnen. Maar hoe slim zijn die slimme wapens eigenlijk? De Correspondent sprak erover met o.a. Strategisch Analist Patrick Bolder van HCSS:

De nieuwste wapenwedloop gaat niet om bommen, maar om algoritmes (en hoe die te foppen)

De Europese Commissie en EU-lidstaten bezuinigen fors op defensie en de ontwikkeling van nieuwe militaire technologie, waaronder AI. In de race om AI heeft Europa eigenlijk al verloren.

En dat leidt tot een lastig dilemma, zegt Patrick Bolder, strategisch analist bij het The Hague Centre for Strategic Studies. ‘De AI-techniek is er en zal in meer of mindere mate worden toegepast. Dat draai je niet meer terug. Wanneer je die systemen niet zelf maakt, loop je het risico dat anderen ze tegen je gebruiken, of dat je afhankelijk bent van anderen om de technologie te kopen.’

Daarmee verlies je ook de controle op hoe de systemen werken, vervolgt hij. ‘De Amerikanen zullen vermoedelijk geen inzicht geven in hun algoritmes, want als ze dat uit handen geven, verdwijnt hun strategisch voordeel. Daardoor weet je ook niet welke data zijn gebruikt om de modellen te trainen en hoe dat mogelijk van invloed is op hoe beslissingen tot stand komen.’

Maar zelf investeren in iets waarvan je niet weet of het werkt is ook niet zonder risico, zegt hij. ‘Als je te snel zelf gaat ontwikkelen, ontstaan fouten. Dan creëer je een schijnveiligheid waar je niets aan hebt.’

Lees het hele artikel van Lennart Hofman op de website van De Correspondent.

---

Eerder sprak De Correspondent al met Bolder over oorlog in de ruimte, na aanleiding van een mysterieuze lancering door Rusland, waarvan Amerika zei dat het een anti-satellietwapen was.

De Russen ontkennen dat. Volgens hen ging het om een klein ruimtevaartuig dat een satelliet inspecteerde. Maar de onrust was genoeg reden voor beide grootmachten om eind juli bijeen te komen en voor het eerst in zeven jaar te praten over normen in de ruimte.

De onrust is een direct gevolg van veranderingen op aarde, vertelde Patrick Bolder, onderzoeker aan het The Hague Centre for Strategic Studies. 

Nu steeds meer verdragen voor ongewapende luchtverkenning verdwijnen of dreigen te verdwijnen (zoals Open Skies), zijn landen steeds meer afhankelijk van hun satellieten om te zien waar de ander mee bezig is. Maar dat betekent ook dat die satellieten nu zelf een doelwit worden. De Russen hebben met de ‘test’ laten zien dat ze dit kunnen.

Want uiteindelijk draait oorlog in de ruimte vooral om informatie, zegt Bolder. Simpel gezegd laat je met een anti-satellietwapen zien: ‘Ik maak jou blind en doof, zodat jij geen informatie hebt over wat ik aan het doen ben. En daarom heb ik een voordeel.’

Het belang van informatie geldt ook voor de militaire bruikbaarheid van AI, zegt hij: ‘Als ik meer informatie heb dan jij, of ik kan jouw informatie manipuleren, dan heb ik al gewonnen. Want als ik mijn besluitvorming beter en sneller kan doen, dan ben je nergens.’

Lees het hele artikel van Lennart Hofman op de website van De Correspondent.

Rusland zegt volgapparatuur te hebben ontdekt op de auto van een militair attaché in Nederland. Na de in 2018 verhinderde Russische hackaanval op de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) in Den Haag is Nederland extra op z'n hoede, maar is hier sprake van een slordige spion of diplomatieke spierballen uit Rusland? HCSS Expert Peter Wijninga sprak erover met NOS Nieuws. 

Diplomatiek onschendbaar

In de Koude Oorlog was spionage door militair attachés schering en inslag, zegt Peter Wijninga van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. "Maar wij deden het andersom net zo goed."

Militair attachés zijn verantwoordelijkheid voor het contact tussen de krijgsmachten van beide landen. Ook verzamelen ze informatie over het gastland die van belang kan zijn voor de strijdkrachten van het eigen land. Dat hoeft geen geheime informatie te zijn.

De attachés zijn onderdeel van het corps diplomatique en hebben daarom ook diplomatieke onschendbaarheid. Het is gebruikelijk militair attachés te hebben bij bondgenoten, maar ook bij landen waar niet per se veel militaire samenwerking mee is, zoals Rusland. Wijninga: "Die laatsten hebben normaal gesproken geen hele drukke functie."

Als het al waar is dat de Nederlandse inlichtingendiensten de Russische militair attaché met een elektronische tracker hebben gevolgd, dan moet die iets gedaan hebben om op te vallen, zegt Wijninga: "Van militair attachés wordt altijd wel op een bepaalde manier bijgehouden waar ze zijn. Vaak door ze gewoon een bezoekje te brengen."

Lees het hele artikel bij NOS Nieuws. 

Listen to the third of four Water for Peace podcasts for the World Bank’s Online Fragility Forum 2020, a series focused on the prevention of conflict related to water and wetlands. The focus of this episode is collaboration on water insecurity issues, with Danilo Türk, the lead political advisor of Geneva Water Hub.

The Water, Peace and Security (WPS) partnership is a collaboration among an expanding group of organizations supported by the Netherlands Ministry of Foreign Affairs. The Geneva Water Hub is a global and multidisciplinary center hosted at the University of Geneva.

Listen on SoundCloud.

Conflicten en spanning in Wit-Rusland en Libanon, een historisch akkoord tussen Israel en de VAE: voor Han ten Broeke is het tijd dat Europa eindelijk gezamenlijk geo-economisch, en geopolitiek, gaat optreden tegen de veiligheidsdreigingen aan onze buitengrenzen, zo bepleitte hij in diverse media, waaronder BNR, het AD en NU.nl.

Han ten Broeke bij BNR Nieuwradio over de implosie van Libanon

De explosie in de haven van Beiroet brengt de woede onder de Libanese bevolking tot het kookpunt. Libanon zucht al jaren onder een financiële crisis en bestuurlijke chaos. Deze ramp stort het land in een nog diepere politieke crisis. Ook Nederland wil financiële hulp bieden. Hoe zorg je dat dit geld goed terecht komt en is er nog een oplossing voor de huidige politieke onrust? Bernard Hammelburg praat erover met Han ten Broeke, directeur politieke zaken van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies.

Luister de complete podcast op de website van BNR nieuwsradio. 

Algemeen Dagblad: historisch akkoord tussen Israël en VAE

,,Die annexatie is een paar maanden terug wel aangekondigd door de Israëlische premier Netanyahu, maar er is nooit gevolg aan gegeven", zegt buitenlandexpert Han ten Broeke, directeur politieke zaken bij het The Hague Centre for Strategic Studies. ,,Hij testte met zijn teen even het water, maar heeft geen duik genomen. Dat hij het niet doorvoeren van die annexatie nu inzet als tegenprestatie, is goed onderhandeld. Zo’n annexatie zou overigens een eenzijdige en heilloze stap zijn.”

Toch is het akkoord tussen Israël en de VAE, waarbij de Amerikaanse regering stevig bemiddelde, wel degelijk ‘van grote betekenis’, aldus Ten Broeke. ,,Dat na Egypte en Jordanië een derde Arabisch land de banden met Israël normaliseert, is bijzonder goed nieuws. Dat kan de regio goed gebruiken. Ik hoop dat het de diplomatie terugbrengt.”

Of het akkoord ook historisch is, is een tweede. ,,Dat hangt ervan af of het er ook voor zorgt dat er weer een gesprek met de Palestijnen op gang komt. Er is meer nodig om beide partijen weer samen om tafel te krijgen. De afgelopen jaren zijn enorm veel wegen in die richting juist afgesloten. Na het akkoord van Oslo in 1994 was er ook de hoop dat er een vredesakkoord kwam. Nu zijn we daar verder van verwijderd dan ooit. Dus als daarin een keerpunt komt, dan wint het akkoord van vandaag enorm aan waarde.”

Lees het hele artikel bij AD.

Podcast NU.nl over fraude en geweld in Wit-Rusland

De ministers van Buitenlandse Zaken van de EU-lidstaten komen bij elkaar om te praten over mogelijke sancties tegen Wit-Rusland. Dit naar aanleiding van de omstreden verkiezingsuitslag en het geweld jegens demonstranten. Hoe sterk is de roep om sancties van de Europese Unie? Han ten Broeke bespreekt het in de ochtend podcast van NU.nl.

Luister de podcast bij NU.nl.

The Indian Dutch Cyber Security School is an online programme designed to educate participants on the field of cybersecurity, while facilitating the cooperation between the Municipality of The Hague, and the Indian states of Telangana and Karnataka. The programme consists of live lectures and assignments, called “challenges”, that cover aspects of cybersecurity including ethics, accountability, hardware security, incidents' response, data protection, norms and governance. This year’s Cyber Security School will focus on the topics of the Internet of Things and Critical Infrastructures.

The Indian Dutch Cyber Security School will run through the months of September, October and November. Due to the coronavirus pandemic, the courses will be conducted online through the platform of Blackboard. Interested parties can apply if they fulfill the following criteria:

• Be an Indian or Dutch student, studying in India or in The Netherlands;
• Be a Master's student or PhD candidate studying in the fields of technology, policy and/or law;
• Have a technical, policy, and/or legal background.

More information can be found on the website of the Indian Dutch Cyber Security School: https://www.thehagueindiasummerschool.org/

The Cyber Security School is also active on Twitter: https://twitter.com/IDCSS2020

Is Smeerenburg over 15 jaar niet alleen de naam van een magazijn in Den Helder, maar ook die van de vooruitgeschoven basis van 1 en 2 Marine Combat Group op Spitsbergen? En heeft de Koninklijke Marine naast een stationsschip in de West ook een stationsschip in de Noord, om de poolactiviteiten van Rusland en China te monitoren? Alle Hens vroeg het aan onderzoeker Frank Bekkers van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) en auteur van het rapport 'Geopolitics and Maritime Security'.

De zee rond de Noordpool is een interessant gebied voor veel landen. Er liggen onder het wateroppervlak enorme voorraden olie en gas. Daardoor kan die witte wereld eenvoudig een brandhaard worden. Waarom willen landen daar boren, terwijl olie elders in de wereld makkelijker uit de grond is te halen? Volgens Bekkers is de onverzadigbare honger naar energie van China de belangrijke reden. "China haalt, van Afrika tot het poolgebied, overal grondstoffen vandaan en kijkt dus ook naar het Arctisch Gebied. De voorraden daar zijn groot, evenals de nadelen. Het is er erg onherbergzaam. Olie en gas liggen ver van alles verwijderd. Alle infrastructuur moet (opnieuw) worden aangelegd. Daar staat weer tegenover dat olie en gas in de Arctische kustwateren relatief simpel zijn te winnen, omdat de zee er niet diep is.”

Langste kustlijn, grootste voorraden

Het Noordpoolgebied grenst aan 5 NAVO-lidstaten (de VS, Canada, Denemarken, IJsland, Noorwegen) en aan Rusland. China noemt zichzelf een near-Arctic state, maar heeft daar volgens Bekkers weinig te zoeken. "Bijna alle bewezen reserves liggen binnen de Exclusieve Economische Zones (EEZ, de zogenoemde 200 mijlszone) van die 6 landen. Rusland heeft de langste kustlijn en dus ook de grootste voorraden. Het wil dat gebied graag ontwikkelen en gebruikt daar Chinees kapitaal voor. Zo krijgt China invloed. Die werkwijze hanteren ze in Afrika, op de Balkan en elders. Rusland gaat daar overigens gedoseerd mee om. Er zijn diverse samenwerkingsprojecten, maar de Chinezen krijgen nooit de meerderheid. Die blijft in Russische handen."

Kans op Pooloorlog minimaal

In het HCSS-rapport Geopolitics and Maritime Security staat dat Rusland een aantal oude Sovjetbases moderniseert en ook nieuwe aanlegt. "Rusland wil Siberië met z'n rijke grondstoffen ontginnen en probeert daarom de infrastructuur op te zetten om de grondstoffen te kunnen delven en afvoeren. Daar draait de Russische economie op; het is een olie en gas-economie. Stort de energieprijs in of wordt Russisch gas massaal geboycot, dan raakt dat de Russische economie diep."

Bekkers verwacht overigens weinig problemen in het Noordpoolgebied. "Er wordt af en toe te dramatisch over het Arctisch Gebied gedaan. Er is nog steeds een behoorlijk goed functionerende Arctic Council, waarin alle betrokken landen zitten. In 2010 is nog een langlopend Arctisch grensconflict tussen Rusland en Noorwegen opgelost [1]. Wel zijn er meningsverschillen over de status van delen van de Arctische Zee. Maar er zit zoveel olie in onbetwist gebied, dat de kans dat dergelijke disputen tot een pooloorlog leiden, minimaal is. Tenzij iemand op zoek is naar een casus belli… Rusland stelt zich wel assertiever - lees agressiever -, op richting de NAVO, maar dat uit zich niet per sé in het Arctisch Gebied."

Volgens het HCSS-rapport moderniseert en bouwt Rusland een aantal bases. "Rusland probeert infrastructuur op te zetten om grondstoffen te kunnen delven en afvoeren."

Weer onbetrouwbaar

Bekkers verwacht voorlopig niet dat de route naar het Verre Oosten via de Noordpool Rusland veel voordeel en invloed verschaft. "De route van Rotterdam naar Yokohama of Shanghai is via het Suezkanaal een derde langer dan via de Noordpool. Als alle andere condities hetzelfde zijn, pak je de kortste route. Dat is volgens mij pas over tientallen jaren zover. Ten eerste heb je via de noord-oostpassage nog jaren te maken met ijs. 's Zomers is hij wel begaanbaar, maar 's winters vaak niet. Het weer is er erg onbetrouwbaar, het is een bar klimaat. We leven in een just-in-time-economie. Er moet gegarandeerd worden aangeleverd, anders zijn de voorraden op.”

Geen support, hoge premies

De noord-oostpassage is te weinig betrouwbaar. Ten tweede is – zoals gezegd – een deel van de route ondiep en ongeschikt voor de modernste grote schepen. Het grootste probleem is dat er langs een groot deel van de route geen goede support of search & rescue-capaciteit is. De havens waar je kunt binnenlopen liggen ver uit elkaar. Dat betekent weer hoge verzekeringspremies. Rusland beschouwt de route als een binnenlandse vaarroute met alle regels van dien. Je moet altijd hun toestemming hebben, gebruikmaken van hun loodsen en hun ijsbrekers. Dat kost allemaal geld."

Gat bewaken

Bekkers denkt niet dat de Koninklijke Marine zich door de ontwikkelingen tot 2035 op wezenlijk andere taken moet voorbereiden. Het duurt wat hem betreft nog vele jaren voordat een verbinding met Japan of China om de noord waardevol wordt. De vraag is volgens hem wat de Nederlandse belangen in het noorden zijn. "Over de grondstoffen ontstaat geen internationaal conflict. Het is interessanter dat de Russen meer ijsvrije havens in het poolgebied krijgen en makkelijk kunnen uitbreken naar de noordelijke Atlantische Oceaan. Als er ooit een oorlog komt met een maritieme component, dan moet het gat tussen IJsland, Groenland en het Verenigd Koninkrijk worden bewaakt."

Meer inzetten op bestrijding

Nederland speelde tijdens de Koude Oorlog een belangrijke rol bij het vrijhouden van de noordelijke trans-Atlantische vaarroutes en het voorkomen dat Russische onderzeeboten zouden uitbreken. "Dat is ook in het huidige geopolitieke klimaat weer een belangrijke taak. Als de spanning tussen Rusland en het Westen meer toeneemt, is er dreiging vanuit Moermansk. Om onderzeeboten tegen te houden, gebruikten we destijds langeafstandspatrouillevliegtuigen. Die hebben we niet meer. Het werk van de P3C-Orions is nu wellicht af te dekken met onbemande vliegtuigen en satellieten. Kies voor een groot marineschip, een moederschip, van waaruit onbemande systemen wegvliegen, wegvaren of duiken. Hou de vaarroutes naar Rotterdam open; dat is en blijft belangrijk. De marine moet wat mij betreft meer inzetten op onderzeebootbestrijding. We hebben nog maar 2 fregatten voor de onderzeebootbestrijding en dat is niet veel."

Nieuwe onderzeeboten

De huidige Nederlandse onderzeeboten zijn aan vervanging toe. Volgens Bekkers moeten de nieuwe subs aan onderzeebootbestrijding kunnen doen. "Oppervlakteschepen zijn in toenemende mate sitting ducks. Steeds meer partijen beschikken over nauwkeurige langeafstandswapens. Iedereen weet waar iedereen is, ook op volle zee. Dat geldt echter (nog) niet voor onderzeeboten. Die gaan onder water en verdwijnen. Onderzeeboten vormen in toenemende mate de offensieve slagkracht van de marine. Ze kunnen inlichtingen verzamelen en special forces aan land zetten en oppikken. Belangrijk is de afschrikwekkende werking die ervan uit gaat. Je weet nooit of er een onderzeeboot in de buurt is."

Concentreren

De kans dat marinierseenheden in de toekomst daadwerkelijk boven de Poolcirkel vechten, acht Bekkers niet groot. “Maar daar moet je wel iets voor doen, in de vorm van geloofwaardige afschrikking”, nuanceert hij. “Daaraan draagt Nederland met zijn amfibische capaciteit bij. Voor Nederland en West-Europa is het van groter belang dat de haven van Rotterdam bereikbaar is en blijft. Als Nederland die haven weet te beschermen én een deel van de Noord-Atlantische route, zodat Amerikaanse troepen kunnen worden aangevoerd, dan doen we het goed. Daarop moeten we ons vooral concentreren."

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Alle Hens, het digitale maandblad van de Koninklijke Marine.

Tekst: Bert van Elk | Foto’s: SGTBDAV Jasper Verolme

Washington, DC, August 12, 2020 – As ASEAN convenes the 13th Meeting of its Joint Task Force on Humanitarian Assistance and Disaster Relief, the Expert Group of the International Military Council on Climate and Security (IMCCS) released a new report urging leaders to make climate change a “security priority” in the Indo-Asia Pacific. The IMCCS is a group of senior military leaders, security experts, and security institutions across the globe – currently hailing from 38 countries in every hemisphere – dedicated to anticipating, analyzing, and addressing the security risks of a changing climate. 

The emergence and ongoing consequences of COVID-19 have exposed serious societal vulnerabilities, even in wealthy nations, and demonstrated that foreseeable crises can have severe social, economic, political and security consequences. Furthermore, the COVID-19 crisis is a wake-up call for using science as a basis for risk management. Likewise, climate science should be incorporated into security policy and planning to avoid worst outcomes. This is according to the new report by the Expert Group of the International Military Council on Climate and Security (IMCCS), titled “Climate and Security in the Indo-Asia Pacific.”

The report, which is part of the World Climate and Security Report 2020 Briefer Series, articulates six main points.

• Addressing the root causes of climate change should be a security priority for the region. Addressing the root causes of climate-related security threats, including by considering the full scope of implications of fossil fuel energy investments on national interests and national security, can support regional stability in a changing world. Significantly reducing greenhouse gas emissions in the region should therefore be a security priority for the region.
• Climate change should be higher on the regional security agenda. Though the Indo-Asia Pacific is one of the regions most vulnerable to climate impacts, the security dimensions of climate change are not high on the agenda in policy circles. It is the most disaster-prone part of the world; food and water security are vulnerable to climate impacts; its population and economic infrastructure are concentrated on the coasts and vulnerable to storms and sea level rise.
• Climate change is worsening underlying security tensions in the region. In a region where geostrategic competition, inter- and intra-state tensions and violent unrest have increased, the report finds that climate change-related stressors including changing river flows, migrating fish stocks, extreme weather and sea level rise could erode coping capacities, increase grievances, worsen underlying tensions and fragilities, overwhelm state capacities and degrade the security environment, if not managed effectively.
• Many security dynamics in the region are highly sensitive to climate change. Some of the region’s security dynamics are particularly sensitive to climate impacts, e.g. sea level rise and military buildup on contested features in the South China Sea; interstate tensions expressed through (and exacerbated by) transboundary water management disputes; confrontations over fishing driven by declining yields (due to overfishing and pollution as well as climate-driven ocean warming and acidification); and eroding livelihoods potentially driving more piracy and serious organized crime.
• Foreseeable security challenges related to climate change underly a regional Responsibility to Prepare and Prevent. Security communities in the Indo-Asia Pacific have a responsibility to prepare for and prevent these foreseeable security challenges, alongside development and diplomatic actors, the authors find.  This includes supporting climate resilience by strengthening military capacities for Humanitarian Assistance and Disaster Relief operations, and improving responses to climate threats by supporting long-range planning within government.
• Better coordination between security communities is critical for combating climate-related security threats. Better coordination and networking among the international security community working to address climate-related threats, such as through the International Military Council on Climate and Security, can facilitate information exchange and sharing lessons learned. This includes sharing the world-leading expertise of Indo-Asia Pacific militaries in responding to climate-driven disasters.

The IMCCS Secretary General, the Honorable Sherri Goodman, Senior Strategist at the Center for Climate and Security and former U.S. Deputy Undersecretary of Defense, stated:

“Climate change acts as a threat multiplier, increasing security threats across the Indo-Pacific region, from increasingly devastating storms and sea level rise, to migrating fish stocks compromising the region’s food security.  The region’s megacities are at particular risk, which will only intensify with high temperatures and warmer waters.  Now is the time for “climate-proofing” measures, from incorporating climate security risks into foreign and defense policies in the region, to strengthening capacities for Humanitarian Assistance and Disaster Relief.  Security organizations should work together with diplomatic, development and disaster response agencies to coordinate preparedness, planning and response.”

In highlighting the key findings of the report, General Tom Middendorp, Chair of the IMCCS and former Chief of Defence of the Netherlands, said:

“The COVID-19 crisis has showed us how vulnerable we are to changes in our environment. We can’t hide from them behind our national boundaries and we have to address them collectively. The crisis also taught us what happens if we let time slip through our fingers; the longer we wait to prepare and to respond, the more severe the consequences will be. To me, COVID-19 is a prelude of the disruptions we can expect from our changing climate. This unprecedented report clearly outlines how climate change is already affecting the security situation in the Indo-Asia Pacific region and what the future security risks are. It’s not often that we have such foresight of future security threats. We have a responsibility to be prepared, to build resilience and to not let time slip through our fingers.”

Senior Participant in the International Military Council on Climate and Security, Colonel Sapenafa K. Motufaga, Military and Police Adviser to the Permanent Mission of Fiji to the United Nations, noted:

"Fiji's Prime Minister has stated that the climate crisis means 'The fight for our very survival.' These threats to Pacific Islands and across Asia make climate change a critical issue for the international community to pay attention to."

Senior Participant in the International Military Council on Climate and Security, Vice Admiral Dennis McGinn, US Navy (Ret), also weighed in:

"Military and intelligence leaders have consistently warned that foreseeable threats like pandemics and climate change can cause major national security disruptions. Covid-19 shows why we should pay attention to these threats, manage risks based on the science and act decisively before situations spiral out of control. The security landscape in the Indo-Asia Pacific is getting more complicated, just as climate change impacts on this dynamic. Clearly, these dangers need to be minimized through smart investments in sustainability and sound policy decisions to preserve regional stability and enhanced prosperity."

Michel Rademaker, Executive Member of the IMCCS and Deputy Director for The Hague Centre for Strategic Studies, added: 

The Indo-Asia Pacific experiences some of the highest levels of exposure and vulnerability to climate change in the world, while also accommodating populations with the lowest capacity to respond and adapt. The IMCCS is working on a risk matrix that assesses the nexus between climate change and security. This can strengthen vulnerability assessments and support and inform relevant decision-makers by including accurate, up-to-date insights of the security impacts of climate change and supporting efforts to integrate climate change into defense planning and operations.

Laura Birkman, Climate Security Analyst, The Hague Centre for Strategic Studies, stated: 

Climate science provides us with deep knowledge about what we can expect in terms of extreme weather and other risk factors. What is missing is a better understanding of the threat nexus between climate change and security. The IMCCS provides tools and services that support more accurate and timely early warning systems, improved and sustainable defense planning, and smarter civil-military collaborations in humanitarian assistance and disaster relief. This IMCCS report provides a useful overview of the climate-driven security risks facing the Indo-Asia and Pacific regions and how these insights can be more effectively shared, bundled, and integrated into decision making processes.

Read the “Climate and Security in the Indo-Asia Pacific” report here. 

Read the online version of this press release here: Here 

Direct inquiries to:  Francesco Femia, ffemia@csrisks.org, Whatsapp: +1-571-263-5691

More resources:

• World Climate and Security Report 2020 by the Expert Group of the International Military Council on Climate Change
• The Responsibility to Prepare and Prevent: A Climate Security Governance Framework for the 21st Century by Caitlin Werrell and Francesco Femia, the Council on Strategic Risks

The character of war is changing, and the long-held U.S. superiority is under threat. New weapon systems require investment in modern defenses, but does absolute reliance on technology make our Alliance safer, or are we fooling ourselves and leaving open vulnerabilities? This snapshot by Patrick Bolder and Dorith Kool provides some insights and food for thought on future defense spending and the inherent strategic dilemmas it presents.

Investment in technology will be necessary to maintain security. The proliferation of artificial intelligence, robotics and autonomous and unmanned systems level the playing field between the U.S. and its adversaries. The rise of China, military modernization of Russia, nuclear developments in North Korea and Iran, and technologically empowered terrorist networks increasingly undermine U.S. power.

To counteract their adversaries’ technological edge, the U.S. has embarked on a Third Offset Strategy that pushes for more investment in state-of-the-art military technologies to bring U.S. dominance back. This will not be easy. The Third Offset Strategy must deal with a multi-threat and multi-actor security environment that is markedly more complex than the Cold War context.

Absolute reliance on military-technological advantage will not be a sustainable or effective strategy, however. While both China and Russia invest in new technology, they seem to understand the importance of investing in conventional and asymmetric capabilities and have somewhat strayed away from the technological hype.

Should we throw all our cards in high-end technology? Have the U.S. and its allies in NATO fallen for novel and savvy technologies too quickly?

Read the new snapshot by Strategic analysts Patrick Bolder and Dorith Kool here.

Listen to the second of four Water for Peace podcasts for the World Bank’s Online Fragility Forum 2020, a series focused on the prevention of conflict related to water and wetlands. The focus of this episode is the role of programming in dealing with these issues, with Karounga Keïta, the director of Wetlands International’s Sahel Office.

The Water, Peace and Security (WPS) partnership is a collaboration among an expanding group of organizations supported by the Netherlands Ministry of Foreign Affairs. The Geneva Water Hub is a global and multidisciplinary center hosted at the University of Geneva.

Listen on SoundCloud.