De val van de muur in Berlijn luidde een geopolitieke vakantie van 30 jaar in, waarin Europa achteroverleunend, haar vredesdividend maximaal verorberde. Die pauze is voorbij. De competitie tussen staten en machtsblokken is helemaal terug en de Defensiebudgetten stijgen wereldwijd. Vóór 1989 was de wereld bipolair en kon een koude oorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie door het vrije westen worden gewonnen door een combinatie van geloofwaardige afschrikking en wederzijdse ontwapening. Nu verscheuren Moskou en Washington het belangrijkste ontwapeningsverdrag dat Europa kernwapenvrij hield. De reden is dat ze China willen kunnen afschrikken dat aan geen enkel verdrag gebonden is en een duizelingwekkend aantal middellange- en lange afstandsraketten heeft ontwikkeld.

En zo werd het INF-Verdrag, de hoeksteen in het vakantiehuis van onze continentale veiligheid, opgezegd door onze grootste bondgenoot en onze vijand van weleer. Europa staat erbij en kijkt ernaar. Maar dat was ook al zo toen Reagan en Gorbatsjov het INF-Verdrag tekenden dat ons continent vrijwaarde van middellange- nucleaire afstandsraketten. Ze sloten het Verdrag in 1987 óver ons en zónder ons, maar ook vóór ons. Van de vredesbeweging tot de voorstanders van plaatsing van kruisraketten, iedereen slaakte een zucht van verlichting. Helaas moeten we onze adem weer inhouden, want de NAVO is verdeeld en de Amerikanen trekken zich terug. De Amerikaanse president Trump heeft serieuze twijfel gezaaid over de houdbaarheid van art.5 van de NAVO, waarin de solidariteit van het bondgenootschap centraal staat. De geloofwaardigheid van de NAVO hangt nu eenmaal direct samen met uitgangspunt dat NAVO-soldaten kunnen sterven vanwege een aanval op elkaars steden, of dat nu Tallinn, Tilburg of Tallahassee betreft. Maar met het verscheuren va het INF-Verdrag is nu ook de nucleaire paraplu van de Amerikanen boven onze hoofden weggetrokken op het moment dat alle geopolitieke barometers storm voorspellen. De plaatsing van Iskander-raketten door Rusland in hun enclave in Kaliningrad, die grote delen van Europa bereiken en de Baltische staten bedreigen is slechts één donderwolk. Zowel de Balten als de Polen eisen tegenmaatregelen van de NAVO of dreigen die anders zelf te nemen.

En Nederland….ach, in Nederland openen we een discussie over de kernwapentaak van de F35. Volgens sommige politici zou het immers niet meer nodig zijn dat Nederland haar NAVO-taak uitvoert, zijnde om bij een conflict een nucleaire bom onder de vleugels te schroeven van de opvolger van de F16. Er lijkt weinig geleerd te zijn van de lessen die Nederland en ons continent juist vrijwaarden van die vreselijke vernietigingswapens. Maar het wordt nog erger. Net als begin jaren ’80, toen Nederland als enige NAVO-land dreigde geen kruisraketten te plaatsen, is nu weer het idee dat we met een eigenstandige positie de wereld en de NAVO kunnen veranderen. Het omgekeerde is het geval. Indien Nederland haar kernwapentaak weigert uit te voeren staan de Polen en de Balten klaar deze over te nemen, met een grotere bereidheid deze in te zetten en een geheel andere opvatting over ontwapening dan Nederland. Ons land zal elk recht van spreken verliezen in het ontwapeningsdebat en we verlagen zelfs de nucleaire drempel waarbij deze verschrikkelijke wapens worden ingezet. Vanmiddag zullen de Nederlandse Tweede Kamerleden debatteren over kernwapens, maar nog meer dan in de jaren ‘80 lijken de internationale verhoudingen daarbij uit het oog te zijn verloren.

Net zoals de Adviesraad voor Internationale Veiligheid (AIV) bij monde van oud-NAVO secretaris generaal Jaap de Hoop Scheffer al concludeerde, is het risico van nieuwe kernbewapening in Europa helaas toegenomen en zal het afzien van de Nederlandse nucleaire taak onder de F35 dat gevaar alleen maar vergroten. Ook de regering-Rutte stemde in met de AIV-conclusies. Maar in de Tweede Kamer worden die conclusies door sommigen genegeerd. Daarom toch nog eens terugkijken en de reden waarom die kernbommen noodzakelijk zijn en ze juist in het bommenruim van een Nederlandse F35 de kans vergroten om nooit te worden ingezet.

In de wapenwedloop concurreerden de grootmachten USSR en de VS, of Warschaupact en NAVO, elkaar om meer en meer kernbommen en met steeds grotere kernladingen. Daarmee ontstond een dermate grote dreiging van algehele wederzijdse vernietiging dat de afschrikking effectief was en het nooit tot inzet van deze wapens heeft geleid. Nu zijn we dertig jaar verder en is er een nieuwe wapenwedloop gaande tussen vooral Rusland, China en de VS. Geopolitieke spanningen lopen op en de techniek heeft forse stappen gemaakt. In de VS is de focus vooral gelegd op strijd tegen terrorisme en is het strategisch nadenken over kernwapens op de achtergrond geraakt. In Europa zijn we op militair-strategisch gebied vooral met onszelf bezig geweest, als individuele lidstaten. In China en Rusland echter is wel steeds aandacht gebleven voor geopolitieke strategie en interstatelijke competitie. Nieuwe wapens met veel meer precisie, hogere snelheden en een veel groter bereik zijn ontwikkeld, waardoor zowel de VS als Rusland baat kregen bij het opzeggen van het INF-Verdrag, waaraan China niet gebonden is terwijl het wél een duizelingwekkende aantallen rakketten bouwt. Maar terwijl de grote nucleaire machten vooral oog hebben voor China, kunnen de Russische raketten nog altijd ons continent bereiken.

De verschillende types Iskander-raketten komen allemaal in verschrikkelijke uitvoeringen en maken, met hun bereik van ruim boven de 500 km, verschillende West-Europese steden een potentieel doelwit. In de nucleaire doctrines van de NAVO zouden de Amerikanen pas steden moeten opofferen als een conflict niet tot Europa beperkt kan blijven. Deze dramatische logica van de mutual-assured-destruction (MAD) mag dan niet de onze zijn, maar is wel een strategische werkelijkheid. Als wij weigeren kleine tactische kernwapens via de F35 in te zetten, raken we onze geloofwaardigheid bij de Amerikanen kwijt. Als wij niet zelf bereid zijn de escalatie-drempel te verhogen, worden we continu onder schot gehouden door Russische raketten die heel snel van kernkoppen kunnen worden voorzien. Die Russische wapens hoeven dan niet eens te worden ingezet om het Balticum en NAVO-troepen in dat gebied tot gijzelaars te maken.

Nu door de Russen wordt gesproken over kleinschalige en tactische inzet van nucleaire wapens, die men noodzakelijk voor de verdediging van de eigen troepen acht, is het risico van een “beperkt” nucleair conflict vele malen groter geworden. De totale disproportionaliteit van de inzet van Amerikaanse zware kernwapens gecombineerd met de twijfel die hun president zaaide over art.5, zorgen ervoor dat de Polen en Balten zich zeer bedreigd voelen. Het is een dreiging die niet met mooie NAVO-persberichten kan worden weggenomen. Wél met vertrouwenwekkende maatregelen en modernisering van het nucleaire arsenaal die de balans herstellen. De nucleaire taak van de F-35, met de B61-12 nucleaire precisiebom met instelbare explosieve kracht, herstelt die balans en het vertrouwen. Doordat Nederland met de eigen F35’s heel lang de eigen vinger aan de trekker kan houden, kunnen we de inzet van deze wapens direct beïnvloeden. Het vergt immers ook dat er een eigenstandig politiek besluit door de Nederlandse regering aan vooraf gaat. Het overdragen van Amerikaans eigendom aan Nederlandse vliegtuigen, het inhangen en het bevel geven tot het ermee gaan vliegen zal uitsluitend met Nederlandse politieke instemming gebeuren. Bovendien kan de regering tijdens de vlucht van de F-35 nog besluiten om terug te keren zonder de bom af te werpen. Als een ander land met een minder terughoudende en helder denkende regering deze taak zou hebben, kunnen we als Nederland noch de inzet van kernwapens noch de discussie daarover langer beïnvloeden.

Het was juist Nederland dat de afgelopen jaren als voortrekker fungeerde in het debat over wereldwijde nucleaire ontwapening. Dat debat kan Nederland alleen maar geloofwaardig blijven voeren als het de grote kernwapenlanden kan aanspreken. Dat kan Nederland niet als het niet bereid is haar nucleaire taken uit te voeren. Het beschikken over de kernwapentaak, hoe zwaar en ongewenst die taak ook is, maakt dat Nederland juist wordt gerespecteerd en gehoord in haar pleidooi voor een kernwapenvrije wereld. Helaas gaat die paradox op in een wereld die steeds minder bereid is de noodzaak tot ontwapening in te zien. De ongeveer 20 kernwapens die uit Nederland zouden wegblijven doen helemaal niets aan de ruim 14.000 wapens waarvan wereldwijd sprake is. Ze zullen in dank worden overgenomen door andere NAVO-staten die op dit moment juist niet van plan zijn om bij te dragen aan ontwapening.

Patrick Bolder

Han ten Broeke

Picture credit: USAF

In aanwezigheid van Prins Charles, Prince of Wales, is op 10 december in Portsmouth het gloednieuwe vliegdekschip ‘HMS Prince of Wales’ overgedragen aan de Britse marine. Samen met zusterschip HMS Queen Elizabeth beschikt de Royal Navy voortaan over twee moderne aircraft carriers die samen 7,3 miljard euro hebben gekost. The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) stelt vraagtekens bij deze mega-investering.

Volgens Patrick Bolder, strategisch analist van The Hague Centre for Strategic Studies, wil Groot-Brittannië met de twee nieuwe vliegdekschepen laten zien dat het nog altijd een marine van formaat heeft. Bolder: “Een vliegdekschip biedt de mogelijkheid om autonoom en flexibel te opereren tot vlakbij de kust. Nu moeten Britse gevechtsvliegtuigen vaak honderden of duizenden kilometers afleggen om bij hun doelen te komen. Maar er zitten natuurlijk ook nadelen aan zo’n vliegdekschip. Afgezien van de enorme kosten heb je ook een grote ondersteunende vloot nodig, zoals onderzeeboten en luchtverdedigingsfregatten om de schepen te beschermen.. Daarnaast is het onderhoud hoog.”

Het verbaast Bolder dat het Verenigd Koninkrijk niet heeft gekozen voor een nucleaire voortstuwing maar voor conventionele gasturbines en dieselmotoren. “Met een dergelijke voortstuwing zal het vliegdekschip regelmatig moeten bunkeren in havens. Met een nucleaire voortstuwing kan een carrier veel langer op open zee blijven.”

Lees het complete artikel van Bart Stam op de website van Maritiem Nederland.

Picture credit from Royal Navy website. 

New Report: Cross Domain Deterrence and Hybrid Conflict

Liberal Western democracies have been too complacent when it comes to dealing with contemporary hybrid adversaries. We have been following rather than leading. It’s time to seize back the strategic initiative, but how do we do that?

In this new joint HCSS/TNO paper, Tim Sweijs and Samo Zilincik argue that Western democracies can and should develop a strategic deterrent posture in an age of hybrid conflict. Based on an extensive review of cross domain deterrence theory and practice, they offer four recommendations to policymakers:

 •             maintain strong monitoring capabilities to expose hybrid actions in a timely fashion;

 •             develop options for proportionate responses to inappropriate behavior;

 •             showcase intent and capabilities to adversaries with clear guidelines when transgressions will be punished;

 •             review and refine the legal framework for hybrid deterrence options; 

 Would you like to know more? Click here to download the PDF.

On Thursday 12 December, Patrick Bolder, Strategic Analyst at the The Hague Centre for Strategic Studies, set out his vision for the future of European and Dutch space strategy, during a lecture organised by SIB Groningen.

The Netherlands are lagging behind in strategic thinking about space, which increases our military dependence on other countries. So what role does the Netherlands currently play in the field of ever-growing space activity? And why should the Dutch government develop a more proactive (military) strategy for the on-going space race? Ever-more advanced technology has brought outer space increasingly in humanity’s reach. Interest in space has not only been scientific and economic, however, but also geopolitical. Some observers speculate that the future battlefield of the world’s great powers might lie not on Earth, but between the stars. How bad is the situation, really? Are we on the brink of warfare in outer space? And what can we do about it?

For more insights, read the recent HCSS paper The Closing Window: Dutch Relevance in Space Examined, co-authored by Patrick Bolder, where we examine the opportunities, challenges and urgency of Dutch activity in space. 

Met list en bedrog de kiezer overtuigen, schrijft Rob de Wijk in zijn wekelijkse column voor Trouw, begint een patroon te worden. Overal wordt het electoraat gemanipuleerd door in te spelen op angst, woede en onwetendheid.

Desinformatie is het bewust besodemieteren van mensen. Daaronder valt ook het ontkennen dat je iets gedaan hebt, terwijl het bewijs glashard is. Neem de Surinaamse president Bouterse. De bewijzen dat hij achter de Decembermoorden van 1982 zat, zijn hard en daarom werd hij tot twintig jaar cel veroordeeld. Zijn reactie? Het is een politiek proces. Einde discussie.

De Russische president Poetin riep iets dergelijks toen het World anti-doping agency (Wada), zijn land keiharde sancties oplegde, waaronder het verbod om internationale sportevenementen te organiseren en uitsluiting van de Olympische Spelen. De reactie? Het is allemaal anti-Russische hysterie en politiek. En dat terwijl Wada tot zijn uitspraak kwam op basis van data van een laboratorium in Moskou zelf.

De schaal van het dopinggebruik en de regie die erachter zit, doet sterk denken aan een andere beschuldiging aan het adres van Moskou: hybride oorlogvoering met desinformatie, beïnvloeding van verkiezingen, cyberaanvallen en aanslagen. Natuurlijk wordt keihard ontkend dat Moskou achter de moordpoging zat op ex-spion Skripal in Salisbury begin vorig jaar. Of achter de couppoging in Montenegro in 2016. Of achter beïnvloeding van verkiezingen, referenda en cyberaanvallen.

Met list en bedrog de kiezer overtuigen

Wat desinformatie betreft, kunnen ze er in het Verenigd Koninkrijk ook wat van. Daar werd de brexit er met leugens doorgeduwd. De Britse gezondheidszorg zou 350 miljoen pond per week meer te besteden hebben als de Britten uit de Unie stapten. De waarheid is dat de Britse economie inmiddels tot stilstand is gekomen. Precies zoals voorspeld was. En vooral de Britse premier Johnson doet nu waar de Russen van verdacht werden: op de sociale media met hele en halve waarheden de kiezer manipuleren. Facebook laat het gaan, want die wil politieke advertenties niet op waarheid controleren. En zo hebben politici de vrije hand om door list en bedrog de kiezer achter zich te krijgen.

Over president Trump hoef ik het eigenlijk niet te hebben. De aanklachten die volgens het Huis van Afgevaardigden tot zijn afzetting moeten leiden waren helder: machtsmisbruik en tegenwerking van het Congres. Helder waren ook de reacties van de president. Het ging om een ‘heksenjacht’, het was een ‘politiek proces’, de voorzitter van de inlichtingcommissie van het huis was een ‘totaal corrupte politicus’ die ‘frauduleuze verklaringen’ gaf. De hele gang van zaken vatte Trump kernachtig samen met ‘politieke hysterie’.

Verdeelheid zaaien

Gaat Nederland vrijuit? Nee, want politici als Wilders en Baudet neigen ook naar dit gedrag. Jezelf in een slachtofferrol plaatsen. Verdeeldheid zaaien. Het gebruik van hele en halve onwaarheden als politiek instrument. Het doel? Door manipulatie kiezers trekken om aan de macht te komen.

In binnen- en buitenland begint dit een patroon te worden. Overal wordt het electoraat gemanipuleerd door in te spelen op angst, woede en onwetendheid.

Inmiddels begint het besodemieteren van mensen niet alleen de democratische rechtstaat te ondermijnen, maar ook de betrekkingen tussen landen. Aangewakkerd door desinformatiecampagnes verkruimelt het zorgvuldig opgebouwde vertrouwen tussen mensen en landen. Vertrouwen dat overigens ook wordt ondermijnd door een Nederlandse Belastingdienst die bewust onrechtmatig handelde door het wederrechtelijk stopzetten van toeslagen. Hoe het kan dat de moraliteit overal ter wereld in het slop zit, is mij een raadsel.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees al zijn columns hier terug.

Het was geen vrolijke boodschap van professor Rob de Wijk, woensdag tijdens het Havendebat van Nieuwsblad Transport. De politiek heeft volgens hem geen antwoord op de groeiende invloed van China. En dat is zorgelijk, zeker voor de Rotterdamse haven. Want als we niet opletten, gaat China straks de economische regels bepalen. En worden de havens van Rotterdam en Antwerpen van de troon gestoten.

Word wakker, spoorde hij de 150 aanwezigen in het Mainport Hotel aan. Een ongemakkelijke oproep, juist omdat ze even daarvoor in slaap waren gesust door Michiel Nijdam, strateeg bij Havenbedrijf Rotterdam. China is nog steeds de grootste handelspartner van Rotterdam: 25 procent van onze containers gaat die kant op. Het land investeert weliswaar miljarden in nieuwe verbindingen en havens in Midden- en Zuid-Europa, maar de invloed daarvan vormt nog lang geen bedreiging. "Antwerpen is nu voor ons een grotere concurrent", aldus de analist.

Data-revolutie

Juist die reactie vindt Rob de Wijk een probleem. Omdat we volgens hem midden in de vierde industriële revolutie zitten: na de industrialisatie, massaproductie en ICT-revolutie (die altijd door het Westen gedomineerd zijn), speelt China nu ook een belangrijke rol mee in de datarevolutie; die van de supercomputers. "De winnaar hiervan wint de pot, en China maakt een goede kans."

Als China meer invloed krijgt, gaan zij ook de regels van de handel bepalen en ons systeem compleet veranderen, voorspelt de China-deskundige. De Wijk: "Dit is een staatskapitalistisch land, zonder rechtssysteem. Economie is politiek; alles heeft te maken met macht en invloed. Bedrijven die de standaarden bepalen, bepalen ook de economische voorsprong van een land. Niet de populisten, maar de Chinese invloed op havens als Piraeus, Valencia en Genua vormt de grootste bedreiging voor Europa.”

Volgens de professor is burgemeester Aboutaleb de enige politicus die jaren geleden al de dreiging van die Chinese invloed voorzag. "Maar de Rotterdamse haven en landelijke politiek lijken nog te slapen." Ondanks die dreiging,  moeten bedrijven wel met de Chinezen in zee. "We moeten ze omarmen, zaken mee doen, handel mee drijven. Bouw goede relaties op, maar stel wel eisen aan die relatie: als zij geen dingen van ons willen, moeten wij dat ook niet van hun willen hier in Europa."

Lees het hele artikel bij Rijnmond. 

China investeert in Zuid-Europese havens om de positie van Rotterdam te verzwakken. Volgens Rob de Wijk vindt de Aziatische grootmacht dit zelfs belangrijker dan economisch gewin.

China pompt miljarden in de havens van Piraeus in Griekenland, Triëst en Genua in Italië en het Sloveense Koper, waardoor die meer grote containerschepen uit Azië kunnen afhandelen. ,,In China maken zij er geen geheim van dat dit ten koste moet gaan van de havens hier’’, zei De Wijk woensdag in Rotterdam tijdens een Havendebat over de opkomst van China.

Leningen

Volgens Rob de Wijk is het China om macht te doen. ,,China werkt aan een nieuwe wereldorde.’’ Enerzijds door landen via de investeringen en leningen afhankelijk te maken. Anderzijds door de handelsstromen te verleggen. ,,Europa wordt zo verdeeld, zodat ze geen vuist kan maken.’’ De hoogleraar beschrijft China als een ‘staatskapitalistisch land waar economie politiek is’.

Europa wordt zo verdeeld, zodat ze geen vuist kan maken

Hij wijst er op dat bij conflicten in het westen altijd nog de rechter is, ‘maar in China kun je niet terugvallen op een rechtssysteem’. Ook noemt hij het nieuwe 5G-netwerk voor mobiel internet. Eenmaal aangelegd door staatsbedrijven als Huawei is dat kwetsbaar voor spionage en hacken. ,,China kan gewoon de fictieve kraan op dit systeem dichtdraaien.’’

De Wijk verwijt bedrijven en ook de Nederlandse overheid dat ze geen strategie hebben hoe ze moeten omgaan met de Chinese ambities. ,,De wereld wordt minder westers en meer oostelijker. Dit is geen bangmakerij. Het gebeurt en daar moet je over nadenken.’’

De wereld wordt minder westers en meer oostelijker

Rob de Wijk waarschuwt voor de Chinese ambities. ,,In China maken zij er geen geheim van dat de investeringen in Zuid-Europa ten koste moeten gaan van Rotterdam, Antwerpen en Hamburg.‘’

Lees het complete artikel van Leon van Heel in het Algemeen Dagblad.

"De steentijd is niet geëindigd omdat de stenen op waren, en dat zal ook voor het tijdperk van olie gelden." Het is een citaat dat al decennia her en der opduikt. Vaak toegeschreven aan Ahmed Zaki Yamani, die tussen 1962 en 1986 de olieminister van Saudi-Arabië was. Ook een medewerker van Shell sprak hem eind jaren 90 uit tegen The Economist.

Beleggers laten zich nog altijd niet door deze voorspellingen uit het veld slaan. Toen vanochtend de beurshandel in aandelen van Saudi Aramco begon, werd direct een koerswinst van 10 procent genoteerd. Het staatsoliebedrijf, dat elke dag 12 miljoen vaten olie oppompt, is daarmee zo'n 1900 miljard dollar waard.

In andere woorden: in ieder geval beleggers uit de Golfregio, want daar gaat het vooral om, zien Aramco nog jarenlang heel veel winst maken.

Grote dividendbetalers

Westerse beleggers laten Aramco voorlopig voor wat het is, maar dat doen ze zeker niet bij andere grote oliebedrijven. Bij veel pensioenfondsen en vermogensbeheerders vormen grote dividendbetalers als Shell en Exxon Mobil de hoeksteen van de aandelenportefeuille. Ondanks steeds breder gedragen zorgen over de effecten van fossiele brandstoffen op klimaatverandering.

De vraag is of dus het einde van het olietijdperk inderdaad aanstaande is, en of beleggers wel ver genoeg vooruit kijken.

Per dag worden er wereldwijd 98 miljoen vaten olie verbruikt. Dat is ruim 15,5 miljard liter. En in snel groeiende Aziatische en Afrikaanse economieën neemt de olievraag tot 2040 toe, voorspelt het Internationaal Energieagentschap. Bijvoorbeeld doordat steeds meer mensen in die landen een auto kunnen kopen.

Wereldeconomie draait op olie

Maar zwaarder telt dat in groeiende economieën meer olie nodig is voor transport. Niet alleen over de weg, ook over water en door de lucht. "Dat zijn sectoren die heel erg afhankelijk zijn van olieproducten", zegt energiedeskundige Lucia van Geuns van The Hague Centre for Strategic Studies.

En wat wel eens vergeten wordt, is dat ruwe olie ook wordt gebruikt in de petrochemische industrie. "Deze industrie maakt spullen die we bijna overal voor gebruiken", legt van Geuns uit. "Van het toetsenbord waar je nu op typt, tot de kleding die je draagt, het is uiteindelijk allemaal op basis van olieproducten gemaakt. Voordat dat op een duurzame manier wordt geproduceerd, ben je echt wel even verder."

Oliebedrijven zien dit ook en investeren de komende jaren honderden miljarden om aan de groeiende vraag naar olie te kunnen voldoen. Volgens milieu-organisaties zijn gemaakte klimaatafspraken daardoor niet haalbaar. Ze willen dat het geld wordt gestoken in duurzame alternatieven.

Green Deal en Klimaattop

Maar wat als er wereldwijd actie wordt ondernomen om klimaatverandering tegen te gaan? Het onderwerp staat deze week bovenaan de agenda. Op een klimaattop in Madrid wordt het Klimaatakkoord van Parijs verder uitgewerkt, en de Europese Commissie presenteerde vandaag de zogenoemde Green Deal.

Ook als het klimaatakkoord van Parijs volledig wordt uitgevoerd, voorspelt het Internationaal Energieagentschap nog altijd een vraag van 70 miljoen vaten olie per dag in 2040. En het is nog maar de vraag of alle landen hun klimaatbeloftes zullen nakomen.

Ook wat betreft de Green Deal van de Europese Commissie is het afwachten hoe hard het gaat, denkt energiedeskundige Remco de Boer. "De naam suggereert dat er al een afspraak is, maar die is er niet. Het is een voornemen", zegt hij.

De Green Deal is een soort roadmap, waarin staat welke maatregelen wanneer worden genomen om de Europese CO2-uitstoot terug te dringen. Of uiteindelijk alle lidstaten akkoord gaan met de plannen, moet nog blijken.

Hoe lastig het is om de energietransitie te maken, is volgens De Boer ook in Nederland te zien, waar flinke investeringen nodig zijn. "Op het moment dat er betaald moet worden staat iedereen op zijn achterste benen. Denk bijvoorbeeld aan de hogere energierekening."

Gele hesjes

Een ander voorbeeld van hoe lastig impopulaire maatregelen doorvoeren kan zijn, is volgens Lucia van Geuns in Frankrijk te vinden. "De gele hesjes protesten begonnen met het voornemen om brandstofprijzen te verhogen", zegt ze. "Mensen komen in verzet."

Daarbij staat in veel landen klimaatverandering een stuk lager op het prioriteitenlijstje. "In landen als Polen en Bulgarije bijvoorbeeld staat het veel minder op het politieke radarscherm', zegt van Geuns.

'Last oilman standing'

Het is kortom nog zeer de vraag of politici de lastige klimaatkeuzes die gaan komen, uiteindelijk ook zullen maken. En tegen de tijd dat het olietijdperk wél richting zijn einde gaat, dan heeft Saudi Aramco de beste kaarten. "Saudi Aramco zal de last oilman standing zijn. De voorraden zijn daar het grootst, en ze kunnen er ook nog vrij makkelijk bij komen", zegt Van Geuns.

Voorlopig lijkt het er dus op dat het feestje op de beurs in Riyad nog even doorgaat.

Dit artikel door Thom Opheikens, redacteur Economie, verscheen op 11 december 2019 bij NOS. 

In Goedemorgen Nederland was Han ten Broeke te gast. Hij sprak daar onder andere over de WTO, die vast dreigt te lopen doordat de Verenigde Staten de afgelopen twee jaar benoemingen van nieuwe rechters voor de hoogste geschillenraad van de handelsorganisatie hebben geblokkeerd.

Als de termijn van twee van de drie overgebleven juristen dinsdag afloopt, kan dit zogeheten Beroepsorgaan geen uitspraken meer doen. Trump probeert de WTO zo ‘tandeloos te maken’, zegt de directeur Politieke Zaken bij denktank HCSS Han ten Broeke in Goedemorgen Nederland.

“Je hebt minimaal drie rechters nodig om een uitspraak te doen”, legt Ten Broeke uit. “Nu van twee rechters hun termijn verstrijkt, blijft er nog maar één over.” Binnen de WTO worden afspraken gemaakt over handel tussen vrijwel alle landen in de wereld. Zij kunnen ook klachten indienen als ze vinden dat regels worden overtreden.

Recht van de sterkste

De dreigende machteloosheid van de WTO is volgens Ten Broeke een groot probleem voor Nederland. “Nederland is zeer afhankelijk van dit soort arbitrage. In de jungle die nu ontstaat geldt het recht van de sterkste. Dat zijn wij niet. Uiteindelijk zijn wij dan toch een heel klein land.”

‘Trump had een feestje kunnen vieren’

Het Belang van de WTO werd onlangs nog duidelijk toen de organisatie nota bene de Amerikanen gelijk gaf in een geschil over verboden Europese steun aan Airbus. “Trump had eigenlijk een feestje kunnen vieren, maar nu probeert hij die scheidsrechter tandeloos te maken”, zegt Ten Broeke.

De VS ligt dwars omdat Trump vindt dat de WTO te vaak in het nadeel van de VS beslist. De klacht luidt met name dat de organisatie Amerikaanse handelsmaatregelen tegen China niet steunt.

Lees het originele artikel hier.

Han ten Broeke is ook geïnterviewd door de Volkskrant, NPO Radio1 en BNR.

De kans is zeer groot dat de Verenigde Staten vandaag de Wereldhandelsorganisatie (WTO) lamleggen. Als er geen nieuwe rechters worden benoemd bij het belangrijkste orgaan van de organisatie, wordt de WTO effectief machteloos. "Eigenlijk is het straks geen scheidsrechter meer, maar een grote praatclub", zegt Han ten Broeke, directeur politieke zaken bij denktank HCSS, in een interview met RTL Z.

De WTO is een internationaal overlegorgaan waarin vrijwel alle landen vertegenwoordigd zijn. Daar worden belangrijke afspraken en regels over handel gemaakt. Na een uitspraak van de WTO, wordt er door landen vaak nog bezwaar gemaakt bij een speciaal tribunaal - het Beroepsorgaan. In dat Beroepsorgaan zitten meerdere juristen die bepalen of een straf gerechtvaardigd is. Dat Beroepsorgaan gaf de WTO de afgelopen jaren zijn tanden. Nieuwe leden kunnen alleen benoemd worden als alle 163 landen in de WTO unaniem instemmen. De Verenigde Staten, ontevreden over de gang van zaken, blokkeerden de afgelopen twee jaar de benoeming van nieuwe juristen.

Scheidsrechter van het veld

Het gevolg daarvan is dat alle handelszaken die worden aangespannen na vandaag niet meer in hoger beroep behandeld kunnen worden, terwijl dat nu juist belangrijk was voor de WTO. De uitspraak van dat beroep is bindend.

"Dat ultieme karakter maakt de WTO een erg effectieve scheidsrechter", zegt Han ten Broeke, directeur politiek bij denktank HCSS. "Als je het dan niet eens bent met de scheids kan je van het veld af lopen en protesteren, maar de VS sturen nu de scheidsrechter van het veld af en beginnen een competitie zonder regels."

Zonder objectief oordeel van de geschillencommissie kunnen landen ook makkelijker, zonder consequenties, heffingen opleggen aan elkaar.

Wedstrijd armpje drukken

Volgens Ten Broeke past het in het beleid van Trump. "Hij wil de macht niet delen, dus doet met iedereen een wedstrijdje armpje drukken. De VS erodeert overal de orde waar ze zelf aan hebben bijgedragen en waar ze jaren van hebben geprofiteerd", zegt Ten Broeke. "Het klimaatakkoord van Parijs waar Trump uitstapte, de Navo die hersendood wordt verklaard, de VN waar kritiek op is. De WTO past ook in dat rijtje."

Tijger met een kunstgebit

De EU werkt aan een brede coalitie om de WTO grondig te hervormen. Onderdeel daarvan is in ieder geval dat er nieuwe leden worden benoemd in het geschillentribunaal. Ook moet duidelijker worden waar de WTO wel en niet over gaat. Daarmee komt de EU de VS tegemoet, zij maken zich namelijk ook zorgen over de ruimte die de arbiters nemen bij het beslechten van geschillen.

Voor deze plannen wordt er samengewerkt met veel verschillende landen, van Canada tot China. Het is alleen nog niet duidelijk of de VS over de brug komt. Op 12 december wordt daar officieel over gesproken in een WTO-vergadering.

Of dat iets uit gaat maken, is volgens Ten Broeke maar de vraag. Hij ziet de toekomst van de WTO niet rooskleurig in. "Het geschillenorgaan met bindende uitspraken dwingt respect af, maar een tandeloze tijger of één met een kunstgebit niet."

Lees het hele interview en artikel door Pepijn Nagtzaam op de website van RTL Z.

Photo credit from the WTO website. 

De Chinese overheid gaat bij staatsbedrijven en publieke instellingen buitenlandse hard- en software weren, schrijft de Financial Times. Het is de bedoeling dat alles binnen drie jaar wordt vervangen door Chinese alternatieven. De BNR Tech Update vroeg Paul Verhagen, Data Scientist bij HCSS, om commentaar.

Chinese overheid neemt afscheid van buitenlandse hard- en software

Over een jaar moet al dertig procent zijn vervangen. Het jaar daarna nog eens vijftig procent, om uiteindelijk in 2022 de rest aan te pakken. Dat wordt nog een flinke klus voor de Chinezen, zegt Paul Verhagen, data-wetenschapper bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies en China-kenner. 'Het is het ecosysteem waar je rekening mee moet houden. Een alternatief voor de Google Play Store is al lastig voor ze'.

Dat geldt volgens Verhagen ook voor een alternatief voor Microsofts besturingssysteem Windows. 'Besturingssystemen voor computers zijn iets ingewikkelder van voor smartphones, dus er is werk aan de winkel.'

Luister het interview hier terug.

Buitenlandse wetenschappers Universiteiten tobben met onderzoekers uit landen met andere waarden. Dat leert de zaak van de Chinese dna-expert in Rotterdam, zo schrijft het NRC.

Dat was even schrikken voor Nederlandse universiteiten toen woensdag bekend werd dat een Chinese deeltijdmedewerker van het Erasmus MC betrokken was bij het samenstellen van een dna-databank van Oeigoeren, een in China vervolgde minderheid. Het Erasmus MC liet weten dat het dna-onderzoek geen rol speelde in zijn Rotterdamse publicaties, maar de kwestie drukte Nederlandse universiteiten nog eens met hun neus op de feiten: hoe ga je om met bezoekende onderzoekers uit een land waar Nederlandse (wetenschappelijke) normen en waarden niet vanzelfsprekend zijn?

Chinezen zijn samen met Amerikanen de grootste groep niet uit de EU afkomstige buitenlandse wetenschappers in Nederland. Veel Chinese promovendi komen met een beurs, hun salaris is dus al betaald. Zeg daar maar eens ‘nee’ tegen. Om universiteiten van dienst te zijn, stelde het Den Haag Centrum voor Strategische Studies op basis van tientallen interviews met bestuurders en wetenschappers dit voorjaar een checklist op voor samenwerkingen met Chinese academische en kennisinstellingen. De Nederlandse antropoloog Frank Pieke, directeur van het Mercator Institute for China Studies in Berlijn, was een van de auteurs van dit rapport. Hij zegt dat Nederlandse universiteiten zich niet voldoende bewust zijn van de gevaren van samenwerking met China.

AIVD

„Maar het bewustzijn stijgt heel snel. De vraag is wel in hoeverre dit ook op lagere niveaus binnen de universiteiten doordringt. Het probleem is dat universiteiten nog steeds de neiging hebben om veiligheidrisico’s van onderzoek op het bordje van de overheid te leggen, zonder te erkennen dat een gezamenlijke aanpak nodig is.”

De aanbevelingen van Pieke vallen in drie categorieën uiteen: agendasetting (als de Chinezen bepalen, zullen ze meer ‘halen’ dan ‘brengen’), academische vrijheid (Chinees onderzoek dient een economisch of politiek doel, soms oneigenlijk) en kennistransfer (export van onderzoeksresultaten kan economische en veiligheidsbelangen schaden). De Rotterdamse kwestie raakt aan het laatste punt. Pieke: „Ik denk dat dit soort zaken te vatten is in protocollen als er vooraf duidelijke regels zijn die voorschrijven dat onderzoek ook getoetst moet worden aan zijn waarschijnlijke toepassingen, zowel militair als civiel, en of die binnen het VN-mensenrechtenraamwerk te billijken zijn.”

Hoe denken andere universiteiten hierover? Van buitenlandse onderzoekers die aan de TU Delft willen komen werken, worden zeker de antecedenten nagetrokken, zegt woordvoerder Karen Collet. „Maar we zijn de AIVD niet. Er zijn grenzen aan wat we kunnen doen. Wij hebben een taak, maar de overheid ook.”

De TU Delft screent iedereen, zegt Collet, maar bij mensen uit een land als China is de universiteit extra alert. „Het is duidelijk dat er bij Chinezen een risico kan zijn op het oneigenlijk gebruik van onderzoeksresultaten. Maar laat ik voorop stellen: er komen heel goede wetenschappers uit China met wie we goed samenwerken volgens de Nederlandse wetenschappelijke mores.”

Het originele NRC artikel door Bart Funnekotter is hier te lezen, en een NRC Commentaar is hier te vinden.

De Checklist for Collaboration with Chinese Universities and Other Research Institutions is hier te vinden en te downloaden. 

Macron noemde de NAVO deze week hersendood, Trump vroeg zich hardop af of hij wanbetalers nog zou beschermen. In de tussentijd ontstaat in de Straat van Hormuz een Europees leger, onder Franse vlag. Komt de NAVO nog uit de crisis? Hoe komen deze uitspraken aan op het Binnenhof? Komen ze überhaupt aan?

BNR’s Project Binnenhof valt binnen in een twistgesprek tussen D66-buitenlandwoordvoerder Salima Belhaj en Han ten Broeke, Directeur Politieke Zaken bij HCSS.

Luister het hele gesprek hier terug bij BNR Project Binnenhof.

Na maanden van protesten en bijna vierhonderd doden stapte de Iraakse premier Adel Abdul Mahdi op. Dat gebeurde onder druk van de hoogste sjiitische leider van het land, ayatollah Ali al-Sistani. Ook al staat hij qua geloofsopvatting dicht bij Iran, hij heeft gezag en staat bekend als gematigd. Hij is voorstander van machtsdeling en is tegen een theocratisch regime naar Iraans voorbeeld. Dat maakt Al-Sistani, althans op papier, de ideale machtsfactor om Mahdi tot aftreden te bewegen, zo schrijft Rob de Wijk in zijn wekelijkse column voor Trouw.

Opmerkelijk is dat Mahdi al langer leek te willen aftreden, maar dat dit door Iran werd geblokkeerd. Toen demonstranten afgelopen oktober zijn aftreden, het einde van de corruptie en economische hervormingen eisten, eisten zij ook het einde van de Iraanse invloed in hun land. Op dat moment reisde generaal-majoor Qassem Suleimani af naar Bagdad. Daar trachtte de machtige bevelhebber van de Quds Force, een onderdeel van de Iraanse Revolutionaire Garde, zijn bondgenoten in het Iraakse parlement te dwingen Mahdi niet te laten vallen. Want de premier was de door Iran goedgekeurde compromiskandidaat van de Sairoun-coalitie geleid door Moqtada al-Sadr en de Fatahcoalitie van de pro-Iraanse Hadi al-Amiri.

Irak kolonie van Iran

Het bezoek paste in het beeld dat onlangs door het uitlekken van geheime documenten via website The Intercept naar The New York Times werd bevestigd: Irak is net als Libanon een kolonie van Iran. Uit de documenten blijkt dat Iran wil voorkomen dat Irak uit elkaar valt, waardoor het land de regio kan ontregelen en de pro-Iraanse sjiieten het doelwit zouden worden.

Het aftreden van Mahdi is daarom een overwinning van de demonstranten en een nederlaag van Iran. Die nederlaag zou weleens grote gevolgen kunnen hebben.

De ayatollahs in Teheran trachten delen van het Midden-Oosten onder controle te krijgen door steun en wapens te leveren aan terreurbewegingen en bondgenoten in Irak, Libanon, Jemen en Syrië. De opstand in Irak, maar ook die in Libanon, tonen aan dat dit onvoldoende is. Er moet een plan zijn voor economische ontwikkeling en wederopbouw. Zo niet, dan ontstaan onlusten. Irans probleem is dat daarvoor het geld ontbreekt. Nadat president Trump de Iran-deal heeft teruggedraaid, is het land weer in een diepe recessie geraakt en gaan de mensen ook daar de straat op. Het lijkt een typisch geval van ‘overstretch’: door andere landen te koloniseren neemt Teheran te veel hooi op zijn vork.

Wederopbouw door de EU

Datzelfde dreigt nu ook voor Rusland. Laatst vroeg ik een Russische adviseur van het ministerie van buitenlandse zaken of zijn land de wederopbouw van bijvoorbeeld Syrië ging betalen. Na een korte stilte kwam het antwoord: “Nee, zeker niet”. Natuurlijk niet, want Ruslands aspiraties lijken, net als die van Iran, de financiële draagkracht te boven te gaan van een land met een economie kleiner dan die van Italië.

Wie dat wel kan, laat zich raden: wij. De Europese Unie dus, hopelijk samen met de VS. Voor ons is de wederopbouw van landen als Syrië en Irak financieel geen punt.

Zo bezien is het een kwestie van tijd dat Europeanen en Amerikanen met hun diepe zakken weer de machtigste factor in het Midden-Oosten gaan worden.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.

What if we could predict violent conflicts before they arise and help stop them? A groundbreaking new tool, launched today by the Water, Peace and Security (WPS) partnership, can predict the risk of violent conflicts up to 12 months ahead of time. The WPS Global Early Warning Tool uses machine learning coupled with environmental, meteorological, social and economic data to forecast exactly where organized violence is likely to occur. This tool will enable global development, diplomacy, disaster response and defense experts – together with country governments and local stakeholders – to intervene and help defuse conflicts before blood is shed.

The WPS Global Early Warning Tool predicts the risk of conflict over the coming 12 months across Africa, the Middle East, and South and Southeast Asia (and soon globally) by analyzing patterns between violent conflict and more than 80 environmental, economic and social variables going back 20 years, and then compares those patterns to current conditions to pinpoint potential hotspots. The tool has highly granular spatial resolution – at the sub-provincial or district/county level. Early trials suggest an 86% success rate in identifying conflict situations where instances of organized violence lead to more than 10 fatalities. The tool is unique in separating emerging conflicts from ongoing conflicts. Our initial findings show that the tool’s water risk indicators are significant in predicting emerging conflict.

Water is certainly not the only driver of conflict, but it is an important – and often overlooked – one. A quarter of the world's population lives in extremely water stressed areas. While action on water issues can serve as a means of building peace, water risks like drought, scarcity, pollution and floods can also serve as threat multipliers that help trigger conflict or contribute to famine, loss of livelihoods or displacement. Previous early warning tools have only focused on vulnerabilities such as political, economic, social and demographic factors to predict conflict. The WPS Global Early Warning Tool is unique because it combines these factors with environmental variables linked to water, such as rainfall, water scarcity and crop failures, to understand the full picture.

Initial findings from the WPS Global Early Warning Tool predict risk of conflict in the next 12 months in many parts of the world, including:

• In Basra, Iraq, where water is one of several factors stirring up tensions. Due to seawater coming upstream from the Persian Gulf and pollution coming downriver on the Tigris and Euphrates, many people there lack access to clean water, with more than 120,000 people hospitalized after drinking polluted water last year. This has led to violent protests, and we believe this situation could further deteriorate if water issues aren’t addressed.
• Across the border in southwestern Iran, residents of Khorramshahr and Abadan recently experienced water shortages and poor-quality drinking water, helping trigger violent protests that we also expect to see intensify in the region.
• In Mali, we expect the conflict zone to extend further south. Here, Dogon farmers and Fulani herders are embroiled in a cycle of deadly violence over increasingly scarce water and land resources, made worse by ethnic differences and the presence of outside armed groups.
• In Pakistan and India, farmer protests over scarce water for irrigation are commonplace, including some violence.
• In Nigeria, killings and reprisals between farmer and pastoralist groups over scarce water and land resources are reaching a crescendo.

Why consider water? In Syria, unsustainable use of water to irrigate agriculture together with a record five-year drought from 2006-2011 forced up to 1.5 million farmers and their families to migrate to urban centers and likely contributed to destabilizing an already very fragile situation. In Somalia, drought and conflict have converged, causing a quarter of a million people to flee from their homes. In India in 2016, riots over water turned deadly when the Supreme Court ordered the state of Karnataka to provide water to relieve drought-stricken farmers in neighboring Tamil Nadu. The ability to predict where possible water-related tensions are rising and help local actors provide targeted interventions is absolutely essential.

The tool was released today at the World Meteorological Organization in Geneva in the presence of Sigrid Kaag, Minister for Foreign Trade and Development Cooperation of the Netherlands, Petteri Taalas, Secretary-General of the World Meteorological Organization and Yves Daccord, Director-General of the International Committee of the Red Cross just ahead of the 33rd International Conference of the Red Cross and Red Crescent. In 2018, an early version of the WPS Global Tool was presented at the United Nations Security Council.

Explore the tool at waterpeacesecurity.org and follow its alerts on Twitter: @WaterPeaceSec.

“Big data analytics makes it possible to do more granular and detailed analysis.  This is useful to better support the awareness and understanding of policy and decision makers regarding (future) complex situations. The WPS early warning tool allows us to visualize the nexus between scarce resources such as water and arable land, climate change, and political and social instability. . Further possibilities for predictive analyses are growing by the day and enable us to better prepare for and prevent future catastrophes regarding water, peace and security.”

- Michel Rademaker, Deputy Director, The Hague Centre for Strategic Studies.

About the Water, Peace, and Security partnership

The Water, Peace and Security partnership is comprised of six organizations who specialize in environment, development and international security: IHE Delft, World Resources Institute, Deltares, The Hague Centre for Strategic Studies, Wetlands International and International Alert, funded by the Netherlands Ministry of Foreign Affairs.

The initiative is intended to become an open network that can bring together knowledge, capacities and activities directed at speeding up and scaling up preventative action in the context of water stress-induced conflict, migration, or other forms of social destabilization. Hence, the consortium collaborates with a growing number of other institutions, including Oregon State University, Pacific Institute and New America.

In addition to the Global Early Warning Tool, WPS is developing country-specific tools and approaches to more deeply analyze local drivers of conflict and underlying issues and to support conflict sensitive interventions that can address or mitigate the threats. This will help national and local stakeholders offer direct interventions that can more quickly avert violence.

Publications

'Are water and conflict linked and what actually links them?' Opinion piece by Susanne Schmeier (IHE Delft), Chris Baker (Wetlands International), Judith Blauw (Deltares), Charles Iceland (World Resources Institute), Karen Meijer (Deltares) and Rolien Sasse (independent consultant).