Door de coronacrisis is de olieprijs zo hard gedaald, dat olieproducerende landen en bedrijven in de problemen dreigen te komen. Na vier dagen onderhandelen is een grote groep olielanden het nu eens geworden over hoe ver de oliekraan dicht moet, om de prijs weer op te drijven.

"Het is zeker een historisch akkoord, maar het is ook de vraag of het genoeg is", zegt energiedeskundige Lucia van Geuns van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies tegen de NOS. De vraag naar olie is namelijk nog veel harder gedaald dan die 10 miljoen vaten per dag.

Schattingen voor de maand april variëren van 15 tot wel 30 miljoen vaten. De val komt doordat er naast minder wegverkeer ook veel minder vraag is vanuit de luchtvaart en de industrie.

Een olieprijs van net boven de 30 dollar is voor veel bedrijven te weinig en ook olielanden krijgen hun begroting er niet mee rond. Grote spelers hebben over het algemeen diepe zakken en kunnen dat een poos volhouden, maar voor kleinere spelers gaat dat niet op.

"De VS heeft duizenden olie- en gasbedrijfjes", zegt Van Geuns. "Op dit moment vallen daar bedrijven om." Als teveel van die bedrijven met vaak hoge schulden failliet gaan, kan dat leiden tot turbulentie op de financiële markten, denkt Van Geuns. "Banken en andere investeerders zien hun geld dan niet terug."

Bekijk het hele NOS Journaal van 13-04 hier terug of lees het artikel hier.

Oliekartel Opec, Rusland en andere olieproducerende landen zijn het vandaag alsnog eens geworden over beperking van de productie met 9,7 miljoen vaten per dag voor de maanden mei en juni. De deal tussen de olieproducerende landen is eigenlijk 'too little, too late', zegt Lucia van Geuns in de BNR-podcast De Strateeg.

Van Geuns, energiedeskundige bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, reageert daarmee op de voorlopige deal die de 'Opec+-landen' donderdag al sloten over een verlaging van de productie met 10 miljoen vaten per dag. Toen was al duidelijk dat ook de steun van Mexico nodig was voor een definitief akkoord.

De grootschalige vraaguitval van olie als gevolg van de coronacrisis kwam in januari al op gang, maar het antwoord bleek toen al bij lange na niet voldoende, analyseert Van Geuns. 'Er moest een veel meer gecoördineerde productiebeperking komen en dat is niet gelukt, begin maart bij de vergadering van 'Opec-plus'. Dat leidde tot een ruzie, waardoor juist eigenlijk alle kranen open zijn gegaan, in ieder geval bij Opec en Rusland, en de prijzen nog meer omlaag.'

De schokgolf die dat veroorzaakte ebt nog altijd na in de olie- en gaswereld. Het is zeer de vraag om de deal die Opec en Rusland donderdag sloten om flink minder olie te gaan oppompen wel substantieel is. 'Die vraaguitval is ongekend, die loopt nu al op tot 15 miljoen vaten per dag en dat kan oplopen tot 30 miljoen vaten per dag. Dat kun je eigenlijk niet stutten door productie uit de markt te halen. Dat is eigenlijk 'too little too late.'

De grote verliezers van de crisis zijn de landen die voor hun begroting volledig afhankelijk zijn van olie, zoals Angola, Ecuador, Azerbeidzjan en Kazachstan, zegt financieel analist Anna Grebensjikova, Maar ook de financiering van groenprojecten komt in het gedrang. 'Een groenproject financieren terwijl de olieprijs zo laag staat is heel moeilijk, dus je zult zien dat de innovatie minder snel zal lopen en niemand echt zin heeft om een green project op te zetten.'

Op de lange termijn lijken ook landen als Rusland en Saoedi -Arabië zichzelf in de voet te schieten, zegt Grebensjikova. 'Maar voordat je daar bent weten ze heel veel andere mensen omver te duwen. Wat dat betreft kun je het redelijk vergelijken met Albert Heijn dat een grote prijzenoorlog opent, en de kleinere supermarktketens die daar als eerste onder lijden.'

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij BNR Nieuwsradio.

Luister hier terug naar podcast De Strateeg: “Een Crisis in een Crisis”.

Door het coronavirus gaat het zeer slecht met de energiesector, en het conflict tussen oliemachten Saoedi-Arabië en Rusland heeft gezorgd voor een halvering van de olieprijs. De OPEC-landen en Rusland zijn overeengekomen om minder olie op te gaan pompen, maar het is maar de vraag of dat genoeg is.

Het lijkt voor een Nederlander allemaal een ver-van-mijn-bedshow, maar dat is het allesbehalve. Deze crisis is namelijk wel degelijk van invloed op onze levens. In De Strateeg vertellen HCSS energie-expert Lucia van Geuns en financieel analist Anna Grebensjikova hierover. Ook bespreekt Paul van Liempt met hen de wortels van dit conflict en hoe de betrokken landen dit inzetten om hun geopolitieke doelen te bereiken.

De coronacrisis beheerst ons dagelijks leven, iedereen heeft ermee te maken. Wat we niet elke dag aan den lijve ondervinden, is dat er ook iets gaande is wat door het coronavirus in gang is gezet: een oliecrisis van een orde van grootte waar analisten van schrikken. Intussen is hierover ook een machtsspel bezig, tussen de grote wereldmachten. Je zult misschien denken: wat maakt mij dat uit, in een tijd waarin ik zelf niet eens meer naar een restaurant kan en thuis zit te werken? Toch is er alle reden om je er druk om te maken. Waarom? Dat hoor je in deze aflevering van De Strateeg.

Over deze podcast:

Podcast De Strateeg verschijnt eens in de twee weken bij BNR, abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen, of luister via de BNR App, Spotify, Apple Podcasts of je eigen podcastapp.

Host: Paul van Liempt | Redactie: Diederik de Groot

Luister aflevering 1 hier terug: “Ethisch zijn, of blijven leven?”

Luister aflevering 2 hier terug: “Oorlog in de toekomst, doet de mens nog mee?”

Luister aflevering 3 hier terug: “Je gezondheid, of je rechten?”

Na vier weken lockdown in Frankrijk waar je alleen de deur uit mag nadat je een formulier hebt ingevuld, alleen de meest noodzakelijke winkels open zijn, en elk contact met levende wezens verboden is, ga je naar Nederland als buitenstaander kijken. Dat beeld is niet louter positief, schrijft Rob de Wijk in zijn wekelijkse column voor Trouw. De borstklopperij over de intelligente lockdown begint te irriteren omdat het net lijkt alsof het buitenland alleen maar domme dingen doet. Vorige week fulmineerde ik op deze plek al over de toon van Nederland aan het adres van Italië waaraan harde eisen worden gesteld voordat de Europese portemonnee kan worden opengetrokken. Dat beeld is deze week niet bijgesteld.

Terecht werd in deze krant door Stevo Akkerman en Joris Melman getwijfeld over het voortbestaan van de Unie. Als de vitaliteit van de Unie wordt afgemeten aan de mate waarin andere landen tegemoetkomen aan Nederlandse eisen, dan is het met de Unie inderdaad slecht gesteld. Het woord solidariteit ligt Nederland in de mond bestorven, maar als puntje bij paaltje komt betekent dit solidariteit met Nederlandse standpunten.

Oude mantra's

Het wil maar niet tot ons doordringen dat Nederland al langer als buitenbeentje wordt gezien. De aversie die Nederland in de zuidelijke landen opbouwde tijdens de financiële crisis, ruim tien jaar geleden, bepaalt in belangrijke mate hoe er nu tegen ons land wordt aangekeken. Het ontgaat de rest van Europa niet dat de visie van economen en bankiers als Nout Wellink van tafel wordt geveegd. Hun pleidooi voor eurobonds vindt geen gehoor, terwijl ministers niet moe worden te betogen dat in deze crisis vooral naar deskundigen moet worden geluisterd. Maar voor economische deskundigen geldt dat niet. Dan wordt teruggevallen op oude mantra’s. Dat geldt ook overigens ook voor Duitsland.

Dit telt op bij het gebrek aan solidariteit dat de zuidelijke lidstaten in de vluchtelingencrisis voelen en de pokhouten opstelling ten aanzien van de start van de toetredingsonderhandelingen met Noord-Macedonië en Albanië. Die onderhandelingen komen er nu toch omdat Nederland alleen kwam te staan.

 Gunfactor

Dit soort sentimenten is gevaarlijk omdat daardoor de gunfactor, die in de internationale politiek cruciaal is, wordt aangetast. Die gunfactor kan Nederland wel eens heel hard nodig hebben als we straks in een recessie terechtkomen die ons gedurende lange tijd verarmt. Dan zou het betalen van een iets hogere rente, waar eurobonds inderdaad toe leiden, wel eens een kleine investering kunnen zijn voor het in standhouden van een Unie die dan van levensbelang is.

Opmerkelijk genoeg komt die Europese solidariteit momenteel wel op gang. Europese landen verlenen onderling meer hulp dan China heeft geleverd. De Unie speelt een centrale rol in de financiële reddingsoperaties. En zelfs de Navo zet transportcapaciteit in om hulpgoederen naar landen als Spanje te vervoeren.

Het probleem van Nederland is dat de euroscepsis van de extremen van het politieke spectrum door het politieke midden is omarmd in een poging de opkomst van die extremen te verhinderen. Voor een land waarvoor multilateralisme en internationale rechtsorde van levensbelang zijn, pakt dat dramatisch uit en vertroebelt dit het zicht op wat er nodig is om uit deze crisis te komen.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug. 

Welke impact heeft de coronacrisis op onze relatie met China? Diana Matroos bespreekt het met Rob de Wijk in de Corona Keukencast, een nieuwe online talkshow live vanaf de (echte!) keukentafel van de presentatoren, en gasten.

Bekijk alle afleveringen hier terug op YouTube.

De halvering van de olieprijs trekt wereldwijd een spoor van vernieling. Rusland en Saoedi-Arabië vechten elkaar de tent uit, alle olie-opslag zit tjokvol. Kan de Opec met Rusland en suprise guest Amerika daar nog iets aan doen? Om de productie aan te passen aan de lagere vraag, zou de productie zelfs met minstens 20 miljoen vaten per dag omlaag moeten. Dat is de normale productie van Saoedi-Arabië, Koeweit en de Arabische Emiraten samen.

Het is nog maar de vraag of dat de uitkomst wordt van de bijeenkomst van OPEC++. Rusland lijkt vastbesloten de coronacrisis aan te grijpen voor zijn eigen doelen, zegt olie-expert Lucia van Geuns, energie-expert van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), in De Volkskrant. ‘De Russen zagen al jarenlang met lede ogen aan dat elke keer als zij hun productie beperkten, de Amerikanen profiteerden door juist meer te produceren. Dit is hét moment om daar iets aan te doen.’

Het wordt armpje drukken tussen de drie hoofdrolspelers, Saoedi-Arabië, Rusland en de Verenigde Staten. Energie-expert Van Geuns: ‘Van deze drie staat Rusland het sterkst.’

Lees het hele artikel terug in De Volkskrant. 

Het kabinet wil apps gaan gebruiken om verspreiding van het coronavirus in te dammen. Soortgelijke corona-apps zijn al ontwikkeld en ingezet in Azië. Maar hoe werken ze precies? Bij o.a. EenVandaag besprak HCSS data-wetenschapper Paul Verhagen het gebruik van data in de strijd tegen corona.

Verhagen is een van de auteurs van de recente HCSS studie “Pandemic Mitigation in the Digital Age”, waarin het gebruik van big data in de strijd tegen corona is onderzocht.

Bij BNR Nieuwsradio vertelde Verhagen al dat er wel degelijk manieren zijn om data te gebruiken binnen onze bestaande privacy richtlijnen, iets dat hij daarvoor in de HCSS/BNR podcast De Strateeg ook heeft uitgelegd.

Veel media wilden vervolgens weten: Zijn apps een goed idee in de strijd tegen het coronavirus? Of zitten er op het gebied van privacy en veiligheid haken en ogen aan? EenVandaag vroeg hem: wat kunnen we verwachten van de Nederlandse variant van de corona app?

Ook in radioprogramma Dit is de Dag was Verhagen te gast.

Het kabinet wil het coronavirus met apps voor de smartphone bestrijden, maar er zijn zorgen over privacy-schending. Er zijn wel degelijk manieren om de data binnen de regels van de AVG te behandelen, zegt data scientist Paul Verhagen bij BNR. Hij schreef eerder mee aan een rapport over dit soort apps voor het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Verhagen is blij dat een deel van zijn aanbevelingen is overgenomen, want Nederland had een kleine achterstand op andere landen.

'Dit is iets waar andere landen al een tijd lang naar hebben zitten kijken. Het werd eigenlijk hoog tijd dat we deze kant op gingen en een gesprek hebben over hoe we die apps gaan gebruiken. De data worden alleen lokaal opgeslagen, dus er zijn zeker manieren om het te doen binnen de richtlijnen.'

Het gaat om een diagnose-app, waarop je symptomen kunt bijhouden. Die worden bekeken door een aantal doktoren, die met een aanbeveling komen. De tweede app is iets complexer: die houdt bij met wie jij fysiek in contact bent geweest, binnen twee meter en voor meer dan vijf minuten. 'Als later de economie weer open gaat, moet je bijhouden bij wie je in de buurt bent geweest. Want al die mensen kunnen ook besmet zijn en dat ontlast de GGD.'

Lees het hele artikel hier terug bij BNR. 

In verschillende landen wordt technologie ingezet om de verspreiding van corona tegen te gaan. Ook Nederland denkt erover om locatiegegevens van smartphones te gaan gebruiken. “Onbegrijpelijk dat we nog zitten te wachten”, zegt Han ten Broeke, directeur Politieke Zaken van HCSS, in Goedemorgen Nederland op NPO1.

Volgens Ten Broeke is er ruimte in de Europese richtlijnen om, in het geval van een grote gezondheidscrisis, dit soort gegevensuitwisselingen mogelijk te maken. HCSS deed onderzoek naar het gebruik van dit soort apps in Aziatische landen, zoals Taiwan en Zuid-Korea, omdat daar buitengewoon goede resultaten werden geboekt in de bestrijding van het coronavirus.

“Als je ziet dat acht Europese landen, Zwitserland en Verenigd Koninkrijk op dat soort apps overgaan, is het raar dat we daar in Nederland nog niet naar kijken”, vertelt Ten Broeke in Goedemorgen Nederland. Zo kreeg de app in het Verenigd Koninkrijk binnen één dag 1 miljoen aanmeldingen en heeft het Duitse RIVM zich ook uitgesproken voor het gebruik van dergelijke apps.

Het gaat om een app waar je je vrijwillig voor aanmeldt. De app werkt op basis van Bluetooth. Je gegevens zijn geanonimiseerd, en je kunt later je persoonsgegevens wissen. Het is heel belangrijk dat de app de richtlijnen van de AVG volgt, benadrukt ook Ten Broeke.

De voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens, Aleid Wolfsen, noemt zo’n app ‘levensgevaarlijk’. Ten Broeke snapt die reactie. “Vanuit zijn belang en verantwoordelijkheid is het enorm goed dat hij daar scherp op let”, vindt hij. “Maar op dit moment moeten we levens redden, en dan is het zijn taak, van Wolfsen, om te kijken wat dan wel mogelijk is. Als het in al die andere landen ook goed mogelijk is, moeten wij er ook naar kijken.”

Door de coronacrisis wordt de positie van China versterkt. Dat zegt Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), in 1 Op 1 met Sven Kockelmann.

Volgens De Wijk is de toename van de macht van China een ontwikkeling die al sinds de financiële crisis in 2009 aan de gang is. "Sinds 2009 nemen de Amerikaanse en ook de Europese macht op het wereldveld af. Met name China maakte gebruik van de afname van de Amerikaanse macht. Precies dat gebeurt nu weer. Het is een versnelling van een ontwikkeling die toch al gaande was."

Volgens De Wijk zullen we straks ook niet dichter bij huis gaan produceren, zoals sommige lijken te hopen: "Er komt een hightech-revolutie aan - met 5G, 3D-printing, autonoom- en elektrisch rijden, internet of things: die gaat de wereld totaal veranderen. En China loopt daarin voorop."

De wereldhandel met China wordt daardoor juist groter, verwacht De Wijk. "Je bent zó afhankelijk wat er in het buitenland wordt geproduceerd, ook aan grondstoffen. Als je dat niet meer wilt gaan gebruiken, snijd je jezelf in de vingers."

Wel kan het volgens De Wijk zijn dat er een discussie ontstaat over de productie van medicijnen, waarvan nu zo’n 80 procent in China wordt geproduceerd. "Maar verder is de markt te verweven geraakt. Het is ondoenlijk om dat uit elkaar te rafelen. Je kunt het hooguit zeggen bij iets als medicijnen: de productie daarvan willen we terughalen."

De groeiende macht van China gaat volgens De Wijk verder dan economie alleen. "De wereld wordt minder democratisch", stelt De Wijk. "We komen terecht in een wereld waarin China in toenemende mate de baas is. Ook het politieke systeem - autocratie - wordt daarin maatgevend."

Bijkomend probleem voor Europa is de onderlinge verdeeldheid, zegt De Wijk. "In 2000 is besloten om van Europa de meest concurrerende en innovatieve economie van de wereld te maken. Daar is niet veel van terecht gekomen. Dat komt doordat het primaat niet in Brussel ligt, maar bij de hoofdsteden."

Europa wordt bovendien van drie kanten ‘bedreigd’: "De drie leiders - Trump, Xi Jinping en Poetin - willen stuk voor stuk de macht van de EU verslappen. Dat zou moeten leiden tot een debat binnen de EU, maar daar heb je ook nog onenigheid onderling, bijvoorbeeld nu over de steun voor Italië en Spanje. Ik geef het je te doen."

Zijn er ook nog lichtpuntjes? "Als je ziet dat virus nog twee jaar duurt voor onder controle is, maanden maatregelen, dan word ik daar niet vrolijk van."

"Het land dat als eerste een vaccin weet uit te brengen en dat weet te verspreiden over de hele wereld, dat kan een game changer zijn. Dat betekent dat de boel echt omslaat. Als Amerika dat is, zijn Trump zijn stommiteiten snel vergeten."

Bron: NPO Radio 1

De Britse premier Boris Johnson is overgeplaatst naar de intensivecareafdeling van het ziekenhuis waar hij was opgenomen wegens een besmetting met het coronavirus. Volgens directeur Politieke Zaken van de politieke denktank HCSS Han ten Broeke lagen de onderhandelingen over de Brexit sowieso al op hun rug, zegt hij in WNL's Goedemorgen Nederland. “Het is afschuwelijk dat dit gebeurt. Landen hadden al iets anders aan hun hoofd dan de Brexit. Maar dat Boris Johnson er nu zelf mee kampt, is dramatisch.”

President Donald Trump zei tijdens een persconferentie dat hij bedroefd is over de verslechtering van de toestand van de Britse premier, en zei dat alle Amerikanen bidden voor zijn herstel.

Han ten Broeke stelt het mooi is dat Trump zijn steun aanbiedt, maar benadrukt in Goedemorgen Nederland dat de Amerikanen zelf ook een enorm probleem hebben. “Tijdens een persconferentie heeft hij een uur opgeschept over hoe goed de beademingsapparaten wel niet zijn, maar tegelijkertijd zegt hij ook dat niet de overheid maar de federale staten hierover gaan. Maar in New York zijn al vierduizend mensen overleden, dat is bijna duizend meer dan bij 9/11 dus de Amerikanen hebben zelf ook een groot probleem.”

Ondertussen heeft Air France-KLM vanwege de coronacrisis snel staatssteun van de Franse en Nederlandse regeringen nodig om de vloot in de lucht te kunnen houden, zei Air France-baas Anne Rigail tegen de Franse krant Le Figaro. Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet ziet nu de mogelijkheid om KLM te nationaliseren.

“Heel erg onverstandig”, zegt Ten Broeke in Goedemorgen Nederland. “Overname betekent dat de Nederlandse overheid de baas van KLM wordt. Ik vind het opvallend dat een Nederlandse politicus de Fransen inhaalt als het gaat om nationalisering. Dat is niet iets waar wij snel toe overgaan, en waarvan ik betwijfel of dat voor KLM nu noodzakelijk is.”

Bekijk de hele uitzending van WNL hier terug.

Han ten Broeke was van 2006-2018 Tweede Kamerlid voor de VVD. Als woordvoerder Buitenlandse Zaken ontwikkelde hij een groot respect voor militairen en werd hij in 2012 voorzitter van de Vaste Commissie voor Defensie. Nu, als Directeur Politieke Zeken bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, blijft hij dat respect graag delen in zijn column voor Militaire Courant.

‘The Writing on the Wall’, zo heet de laatste strategische monitor die is uitgebracht door Clingendael en HCSS. Het document biedt een compacte en doorwrochte kijk op de veiligheidssituatie in de wereld en ook nog eens door een Nederlands prisma. De ‘muur waarop is geschreven’ is bedekt met Chinese karakters en de waarschuwing die eraf spat is dat we als de donder onze eigen Europese continentale belangen moeten gaan formuleren en verdedigen. In de nieuwe wereldorde die ontstaat doordat machtsblokken en freeriders in een nietsontziende competitie met elkaar wedijveren om macht, hulpbronnen en invloedsferen sneuvelt de multilaterale orde die zo gunstig was voor Nederland. Daarbij komt dat oude bondgenootschappen (zoals met de VS en het VK) en allianties (zoals NAVO) geen garantie meer zijn voor onze veiligheid en voorspoed en de EU biedt niet de bescherming die we vervolgens nodig hebben.  

Onze politieke manoeuvreerruimte is hierdoor uiterst gering geworden. Voorbeelden te over. Moeten we wel of niet een exportvergunning verlenen aan ASML uit Veldhoven om de ‘extreme ultraviolet light’ lithografiemachine aan de Chinezen te leveren? China wil zo vroeg mogelijk in deze eeuw een onverslaanbare voorsprong nemen in de industriële revolutie die het leven van alle aardbewoners grondig verandert: 5G, kustmatige intelligentie en quantum computing. Het zijn de machines uit Veldhoven die de microprocessors maken die daarvoor nodig zijn en de concurrentie van ASML uit Taiwan, Zuid-Korea en de VS kunnen dit nog niet. De Chinezen zullen zelf snel proberen het geheim van de smid uit Veldhoven te ontdekken, al zegt ASML dat het haar geavanceerde chipmachines vanuit Brabant kan beveiligen. Zelfs al zou dat lukken, dan nog is het volstrekt illusoir te veronderstellen dat de Chinezen de intellectuele eigendomsrechten zullen respecteren en ze geen militaire toepassingen voor ogen heeft. Als de exportvergunning door Nederland wordt afgegeven zal ASML op zijn best haar voorsprong behouden, een voordeel dat wat mij betreft het zwaarst moet wegen.  

Maar het dilemma voor Nederland wordt niet alleen veroorzaakt door de Chinese supermacht in wording; onze vrienden uit de VS drukken zwaar op premier Rutte en minister Kaag om de vergunning juist niet af te geven. De Amerikanen zijn doodsbenauwd dat China inderdaad de industriële revolutie gaat leiden en Amerikaanse bedrijven het onderspit delven. President Trump is al een handelsoorlog begonnen met de Chinezen, waarbij hij zijn pijlen vooral richt op Chinese techgiganten als Huawei en ZTE. Iedereen die de Amerikanen in de weg zit zal het merken. Daarbij sparen zij hun bondgenoten niet. Zelfs de Britse premier Boris Johnson mocht dat al ondervinden toen president Trump hem via de telefoon de huid vol schold omdat de Britten het hadden gewaagd Huawei een beperkt rolletje te geven in de aanleg van het Engelse 5G-netwerk. Tot noch toe weet premier Rutte hem handig te apaiseren, maar met een exportvergunning voor ASML zal de Amerikaanse toorn ook op zijn hoofd neerkomen.  

Dit voorbeeld laat zien dat we niet meer goed in staat zijn onze eigen beslissingen in ons eigen belang te nemen. Zekerheden als de rugdekking van de Amerikanen of van een multilaterale instelling als de Wereldhandelsorganisatie (WTO) verdwijnen als sneeuw voor de zon. De soevereiniteit om in Den Haag eigen afwegingen te maken in een wereld waarin de competitie tussen machtsblokken domineert, verdwijnt daarmee evenzeer. De enige oplossing daarvoor is om op Europees niveau een beetje van die verloren soevereiniteit terug te klauwen. Daarvoor moet de EU handelingsbekwaam worden op het gebied van buitenlands beleid. De exportvergunning voor ASML moet dus een Europese worden, want alleen de EU kan ASML de rugdekking bieden om niet door reuzen te worden verpletterd. We moeten bereid zijn om de enorme economische macht die ons continent vertegenwoordigt ook in te zetten om politieke doelen na te streven. Dit wordt ook wel ‘strategische soevereiniteit’ genoemd en het is een begin van een buitenland- en veiligheidspolitiek die nodig is om in de 21e eeuw onze veiligheidsbelangen zeker te stellen.  

Meer informatie over ‘The Writing on the Wall: https://www.hcss.nl/monitor

Deze column van Han ten Broeke verscheen eerder in de Militaire Courant editie maart 2020.

Tim Sweijs has contributed to a new publication in RUSI’s Whitehall Paper series, Future NATO: Adapting to New Realities. Edited by John Andreas Olsen, Colonel in the Royal Norwegian Air Force, currently assigned as Defence Attaché to the UK and Ireland, "Future NATO" looks at the challenges facing NATO in the 21st Century and examines how the Alliance can adapt to ensure its continued success. 

The chapter “Maintaining NATO’s Technological Edge” was written by HCSS Director of Research Tim Sweijs and Professor Dr. Frans Osinga, Special Chair in War Studies, Leiden University.

The character of modern armed conflict is changing rapidly. Major powers have integrated new generations of military hardware as well as an assortment of enabling technologies into their force postures and warfighting strategies. Violent non-state actors have also significantly enhanced their power projection capabilities. These developments have a profound impact on the conditions underlying international stability and will change the face of battle. The chapter first outlines current and near future (five- to 10-year) developments in cyber, artificial intelligence (AI), unmanned systems and space, and assesses their consequences for international security and stability. It then examines the implications for NATO, arguing that the Alliance risks losing its military technological edge vis-à-vis near peer competitors if it does not increase its investments and efforts in these areas. It also lays out the strategic, moral and practical challenges that these new technologies pose, in particular for European member states, and offers four recommendations for NATO action going forward.

Over the last 70 years, Europe has lived in peace and prosperity because of NATO, with unity as our most important weapon. We may have our differences, but we will continue to work on our common cause to promote peace, security and stability. To effectively do so, NATO needs to continuously adapt to changing security situations. An important current challenge is to ensure European Allies take more responsibility for their security. But we also need to look at future challenges and find innovative solutions for them. Future NATO offers a useful analysis that can help us prepare for what is to come for the Alliance.

- Ank Bijleveld, Minister of Defence, The Netherlands

For more than 70 years, the North Atlantic Alliance has helped to preserve peace and stability in the Euro-Atlantic area. It has been able to adjust to varying political and strategic challenges. We must ensure that NATO continues to be effective in the future. This requires looking ahead, challenging habitual approaches, exchanging ideas, and advancing new thinking. I highly recommend Future NATO to policymakers, military professionals and scholars alike, as it offers necessary critical and constructive analysis of current and future challenges posed to our security and defence.

- Annegret Kramp-Karrenbauer, Minister of Defence, Germany

Since 1949, NATO has successfully upheld common principles and adapted to new realities. As Future NATO examines, the Alliance is facing a new set of external and internal challenges in the decades to come. The Alliance and its partners need to remain committed to future changes. I recommend this excellent study to all, but especially to the younger generation of scholars and future policymakers.

- Trine Bramsen, Minister of Defence, Denmark

---

The Whitehall Paper series provides in-depth studies of specific developments, issues or themes in the field of national and international defence and security. Published twice a year, Whitehall Papers reflect the highest standards of original research and analysis, and are invaluable background material for policy-makers and specialists alike.

Er wordt weinig gereden, weinig gevlogen, de vraag is laag. De grote olielanden zouden dus veel minder moeten produceren, maar dat gebeurt niet. Bij Nieuwsweekend op NPO Radio 1 sprak HCSS energiedeskundige Lucia van Geuns over de gevolgen van de coronacrisis op de oliemarkt. Luister het interview hier terug.

Wat kan de digitale sector doen om over de coronacrisis heen te komen? Michel Rademaker, plaatsvervangend directeur van The Hague Centre for Strategic Studies, Lotte de Bruijn, directeur NLDigital en Dimi Albers, CEO van DEPT spreken hierover en veel meer bij de tweede GovTechTalk, gemodereerd door Rogier Klimbie. 

De digitale sector wordt hard geraakt door de crisis: bedrijven missen omzet en werk, proberen zich zo goed mogelijk aan te passen. Ook doen ze moeite om maatschappelijk bij te dragen: dat is nu essentieel voor velen. Tegelijk wordt men gedwongen om heel snel een digitale transformatie te ondergaan, daar moeten ook de digitale vaardigheden bijkomen die nodig zijn. Daar moet inzet op komen. Bredere trends zijn moeilijk te herkennen zo vroeg in de crisis maar in ieder geval is de wereldeconomie zo verknoopt dat die niet snel helemaal 'local' zal gaan.

Dimi Albers, CEO Dept zegt dat iedereen nu naar vaste grond onder de voeten zoekt. Lotte de Bruijn, Algemeen Directeur NLDigital zegt dat tachtig procent van de achterban geraakt wordt door de crisis: “Men maakt zich bovenal ook zorgen om langere termijn gevolgen.” Michel Rademaker, plv directeur HCSS vindt dat we moeten opletten dat privacy en veiligheid niet op achtergrond raken in aanpak crisis.

Luister het programma via YouTube of SoundCloud.