De verwachting van de aardgasproductie in kleine gasvelden in Nederland voor de komende jaren is zwaar overschat. Daardoor wordt Nederland nog afhankelijker van buitenlands gas dan gedacht en krijgt de Staat minder binnen aan aardgasbaten. Dat blijkt uit een bijstelling van de modellen die TNO gebruikt voor aardgasprognoses, schrijft het Financieele Dagblad.

In januari van dit jaar stelde The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) al dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) te optimistische verwachtingen schetst voor de Nederlandse gasproductie. 'De sector staat er heel erg slecht voor', zegt Jilles van den Beukel, samen met Lucia van Geuns een van de opstellers van die studie “The deteriorating outlook for Dutch small natural gas fields”.

Lees het hele artikel van Bert van Dijk in het FD. 

Trouw, 10 juli 2020

Over het algemeen komt de Europese Unie sterker uit een crisis. Maar nu vraag ik mij af wat ik na mijn vakantie aantref. De coronacrisis lijkt immers op een herhaling van de financiële crisis die in 2008 begon, maar dan erger. Door die crisis is in de noordelijke lidstaten het idee ontstaan dat de zuidelijke lidstaten feestvierende verkwisters zijn die hun begroting niet op orde hebben. Die landen moesten dus hervormen en bezuinigen om steun te ontvangen.

Dat Italië de afgelopen decennia veel vaker een primair overschot had dan Nederland en dus minder geld uitgaf dan er binnen kwam, doet inmiddels al niet meer ter zake. Dat geldt ook voor het feit dat wij door al die steunoperaties naar de zwaar getroffen landen konden blijven exporteren. Uiteindelijk hebben die reddingsoperaties Nederland weinig gekost.

Beeldvorming staat nu oplossingen in de weg. Het voorgestelde reddingspakket van 750 miljard euro lijkt astronomisch hoog. Maar zelfs zonder het Verenigd Koninkrijk bedraagt het bbp van alle EU-lidstaten samen nog steeds ruim 13.000 miljard euro. Zo bezien is de 750 miljard geen bedrag om wakker van te liggen.

De obstakels zijn vooral ideologisch. Gaan we die landen door middel van leningen of door middel van giften op de been helpen? Nederland wil dat laatste niet omdat die landen dan beloond worden voor slecht gedrag. Duitsland stond er ook zo in.

Maar Covid-19 bleek een democratisch virus: alle landen werden getroffen. Italië kon er weinig aan doen dat het virus daar vanuit China als eerste terecht kwam. Net als tijdens de pest in de 14de eeuw overigens.

Solidariteit uit eigenbelang

Voor solidariteit is dus veel te zeggen. Al was het alleen maar uit eigenbelang. Want als Italië, de achtste economie van de wereld, onderuitgaat, zakt voor Nederland net als voor Duitsland een belangrijke exportmarkt in. Merkel ziet dat en maakte een draai.

Een heikel punt is de verdeelsleutel. Daarmee heeft de Unie sowieso slechte ervaringen. Kijk naar de vluchtelingencrisis. Vluchtelingen verblijven onder erbarmelijke omstandigheden in Griekenland en Italië, terwijl ze volgens een afgesproken sleutel over de lidstaten moeten worden verdeeld. Ook deze ervaring heeft de relatie tussen zuid en noord vertroebeld.

Nu protesteren lidstaten tegen te ruimhartige steun aan landen die dat niet nodig hebben. Door de gekozen verdeelsleutel ontvangen Italië en Spanje terecht veel. Maar het rare is dat Bulgarije, Griekenland, Slowakije en Polen ook relatief veel krijgen, terwijl daar het virus niet echt heeft huisgehouden.

Politieke criteria

Het lijkt erop dat niet alleen gekeken is naar de veerkracht van landen die hard zijn geraakt, maar ook naar zachtere, politieke criteria. Dat leidt ertoe dat een land als Polen, waar de PiS-regering een loopje met de rechtstaat neemt, door Brussel goed bediend wordt.

Mij maakt het niet zo veel uit of landen leningen of giften krijgen. Ik zou ook uitkijken met te strenge eisen ten aanzien van economische hervormingen. Het gaat immers om het redden van de interne markt.

Maar er is een kans die nu niet onbenut mag worden gelaten: verbind steun aan de bescherming van de typische Europese waarden zoals de rechtstaat. Op die manier kunnen landen als Polen, Hongarije en Malta misschien weer op het rechte pad worden gebracht.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug. 

Based on their snapshot “A Classical Dilemma”, Strategic Analysts Esther Chavannes and Patrick Bolder were invited for a briefing and an in-depth discussion with the thinktank 'Defensiebeleid en Krijgsmacht' of the Netherlands Officers Association (Nederlandse Officieren Vereniging, NOV) on June 30, 2020. The NOV also published the snapshot as an Op-Ed in their periodical Carré, edition 4 of 2020.

The snapshot challenges policy makers for new avenues of thought about defense planning, by taking a look at modernization versus repair against the level of international relevance. The snapshot was composed with the update process of the Netherlands Defence White Paper of 2018 in mind.

The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) is an independent think tank that provides strategic advice to governments, international and non-governmental organizations and corporations. We provide practical solutions for challenges in a fast-changing world. Our multidisciplinary research agenda covers international and national security, defense planning, cybersecurity, climate security, resource and energy issues, and broader geopolitical and geo-economic developments. At HCSS experts from different backgrounds work together in multidisciplinary teams, using innovative and data-driven approaches, and frequently collaborate with our global network of affiliated experts. 

Job description 

We are expanding our team and are hiring a junior strategic analyst. We are looking for individuals, with superior analytical skills, who are able to thrive in a dynamic project organization, and have experience in research, analysis and policy advice.  We are looking for people with interesting mixes of passion, creativity and rigor. 

Profile 

Candidates should meet the following requirements and have the following competencies: 

• Academic qualifications – advanced graduate degree (PhD desirable) in relevant fields, including Policy Analysis, Political Science (International Security, International Political Economy), Strategic Studies, War Studies, Economics, Sociology, Business Administration, Data science. 
• Writing skills – readiness to attribute or take on responsibility for the drafting of short policy memos and full-fledged studies.  
• Interpersonal skills – ability to work in an international environment and to give and receive honest feedback; strong oral and written communication skills. 
• Analytical and research skills – ability to link conceptual and integrative thinking to applied policy issues; qualitative and quantitative research skills; eagerness to learn and ability to think outside the box; interested in developing and applying tools and methods for 21st century policy analysis. 
• Networking – demonstrated ability to network at the level of strategic decision makers and forge trusting relationships with clients. 
• Work ethic – result and quality oriented; self-motivated and able to work independently as well in teams; strong sense of integrity and responsibility, flexible. 
• Language skills - (near) native fluency in English and Dutch required. Knowledge of other languages (especially Chinese, Russian, Farsi and/or Arabic) is a plus. 

Salary 

Competitive salary package. 

Application procedure 

To apply, email your CV, cover letter and a writing sample to info@hcss.nl 

The deadline to apply is August 1st, 23:59

Wat betekent de nieuwe veiligheidswet van Hong Kong voor Europees buitenlands beleid? In BNR’s Spitsuur sprak Data analist Paul Verhagen erover met oud-Europarlementariër Judith Sargentini.

In navolging van Canada, zou ook Nederland zijn uitleveringsgedrag moeten herzien met Hongkong. Een meerderheid in de Tweede Kamer pleitte daar recentelijk voor, in reactie op de nieuwe veiligheidswet in de regio. Onder de nieuwe veiligheidswet in Hong Kong is kritiek op de overheid al snel strafbaar en wordt vrijheid van meningsuiting onder druk gezet, aldus verscheidene mensenrechtenorganisaties.

Luister het hele gesprek terug bij BNR Spitsuur. 

The global challenges caused by the Covid-19 crisis call for a combined effort of nations worldwide; however, the pandemic unfolds against the backdrop of a world that is increasingly characterized by great power competition. This new paper by HCSS and DISCvision highlights possible future interplays between nations in the aftermath of the corona crisis. Comparing four different post-Corona scenarios, it discusses the expected behaviour of world leaders of the U.S., India, China, Russia, France and Germany, based on their cultural context and specific leadership styles.

The findings show distinct features and scenarios. While the consequences of the ongoing pandemic require multilateral collaboration, it seems that the corona crisis further fuels the competition between world powers. The field of international relations is becoming an area of zero-sum games resulting in a world in which international cooperation is increasingly hard to achieve.

The U.S. and China are leading towards no future collaboration whereas Russia is showing no particular interest in improving global stability and cooperation. Only Germany and France perceive future collaboration as a necessary condition. The position of India is still not clear. While the outcomes are limited in their predictive value, the likelihood of intensified international cooperation seems rather poor in the near future.

Download the paper here.

About the authors

André Doffer is co-founder of DISCvision. He was employed by ACNielsen, Marketresponse and SmartAgent and is a well-known expert dealing with leisure and retail research and investments. After the merger of Marketresponse with SmartAgent he is responsible for the (geo-) data analytics, retail and real estate investments within DISCvision.

Douwe Reitsma is inspired by exploring the unknown. After being employed by the central government, being manager with a large municipal housing association he became founding partner of the global consultancy firm Ecorys. In 2000 he founded the market research company SmartAgent, which was followed in 2016 by the new venture dealing with behavioural economics: DISCvision.

Jetse Reitsma is trainee at DISCvision and an alumnus of the International Relations MA and the Philosophical Perspectives on Politics and Economy MA programmes at Leiden University. He completed thesis studies on the geopolitical context of the Russian energy industry, the Trans-Pacific Partnership and an analysis on the compatibility of Confucianist and liberal values.

Trouw, 3 juli 2020

Volgens de Van Dale betekent solidariteit ‘gevoel van eenheid met anderen’. Ik zou daaraan willen toevoegen ‘mits de begroting dat toelaat’. Dat verklaart waarom premier Rutte zegt dat hij de afgelopen jaren over weinig ‘met zoveel passie’ heeft gesproken als over het racismeprobleem. In tegenstelling tot excuses voor het slavernijverleden die tot claims tegen de Nederlandse staat kunnen leiden, kost praten met passie namelijk niks.

Deze week werd bekend dat het kabinet niet meegaat met de oproep van prominente Nederlanders om het hart te laten spreken bij de hulpverlening aan Curaçao, Aruba en Sint-Maarten. Het kabinet wil die landen alleen helpen als er wordt hervormd. Nederland dwingt de salarissen te korten en wil zich vergaand met de organisatie van het bestuur bemoeien. Dat die landen helemaal niets aan de crisis kunnen doen doet niet ter zake.

Buurland Venezuela is door politiek wanbeleid ingestort, orkanen hebben verwoestingen aangericht en door de coronacrisis komt er geen toerist meer. De werkloosheid gaat naar 30 tot 50 procent. Tegelijkertijd is minister-president Rhuggenaath van Curaçao bezig met bezuinigingsmaatregelen en een reorganisatie van het ambtenarenapparaat. Nederland stelt volgens hem ‘voorwaarden waar we ondanks alle moeite niet aan kunnen voldoen’.

Dit is een tijd waarin je over de brug moet komen

Inderdaad is er wat mis op de eilanden. Er is sprake van corruptie en zwak bestuur. Maar dit is een tijd waarin je over de brug moet komen en moet zeggen: ‘je krijgt de steun en de schuld betaal je af met hervormingen waarover we later spreken’. Je zegt ook niet tegen je gewonde buurman dat je 112 pas belt als hij belooft zich beter te gedragen.

Een crisis gebruiken als drukmiddel leidt slechts tot haat. Dat bleek ook tijdens de discussie over steunverlening aan Italië en andere zuidelijke landen. Uiteindelijk verzuchtte de Portugese premier António Costa of Nederland de EU niet beter kan verlaten. Een aantal Nederlandse commentatoren en politici was het met hem eens.

Daarmee werd tevens duidelijk dat dit soort politiek tot onvoorziene ongelukken kan leiden. In het Verenigd Koninkrijk zijn ze inmiddels ook tot dat besef gekomen. Slechts 35 procent van de bevolking is nog blij met de brexit. Voor de rest toont de coronacrisis aan dat je beter af bent binnen dan buiten de EU.

In Nederland zijn er inmiddels ook ongelukken gebeurd. Tijdens de coronacrisis mochten duizenden Nederlanders Marokko niet verlaten. Het was een bedankje voor de zware veroordelingen die volgden na massale protesten in het Rifgebergte in 2018. Discussie over de verlaging van Nederlandse uitkeringen aan inwoners van Marokko en mislukte onderhandelingen over het terugnemen van illegalen deden de rest.

We zijn inmiddels zo met onszelf ingenomen

In de kwestie-Marokko bleef Nederland steken in verontwaardiging. We zijn inmiddels zo met onszelf ingenomen dat ons zelfbeeld daaronder is gaan lijden. Als hervormingen worden geëist, dient Nederland als lichtend voorbeeld. We doen het hier immers beter dan de rest van de wereld. Vandaar ook dat Nederland een ‘intelligente lockdown’ afkondigde.

Dat Nederland zichzelf diplomatiek isoleert en steeds minder wordt gegund wordt niet gezien. Uiteindelijk vecht je daardoor tegen een boze buitenwereld, terwijl je die juist in crisistijd heel hard nodig hebt. Echt, solidariteit is iets meer dan een rekensom.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug. 

The pandemic will not ‘reverse globalisation’, but inevitably, major powers will have to re-evaluate their approach to certain key sectors, writes HCSS expert Richard Ghiasy for Friends of Europe. 

The third decade of the new millennium has begun with incomparable global tumult. Will this impact the long-pending EU-China Comprehensive Agreement on Investment (CAI)? And, will the two parties reach the end of the decade with as much interest in mutual trade and investment as they express today?

Although COVID-19 restrictions will likely delay the CAI timeline to some degree, the need for this agreement is more urgent than ever. In most countries, the pandemic’s peak is —gradually and tentatively — nearing, nonetheless it has caused major setbacks for global trade. Boosters to the economy are even more welcome than before, be it in China or the EU.

However, since the pandemic hit Europe in early 2020, the EU may have developed different views on how to run and protect (sub)industries that are deemed strategic.

This does not mean the pandemic will somehow ‘reverse globalisation’. On the contrary, EU-China trade and investment relations will continue to boom. There should be no doubt about that. Yet, the pandemic has exposed, among other things, the strategic need for indigenous supply chains of pharmaceutical and medical supplies. Inevitably, major powers will have to re-evaluate their approach to certain key sectors. Trade and investment will open up for less strategic industries yet become much more select and protective for strategic sectors.

Read the full article here. 

Michael Rühle has reviewed “Future NATO: Adapting to New Realities”, a new publication edited by John Andreas Olsen, Norway’s Defence Attaché in the UK. In the book, fifteen authors – diplomats, military officers and think tankers, among them Dr. Tim Sweijs, Director of Research at The Hague Centre for Strategic Studies – look at NATO’s agenda from various angles.

Sweijs, together with Professor Frans Osinga, Special Chair in War Studies at Leiden University, contributed a chapter discussing technological innovation. The authors note that maintaining NATO’s technological edge requires much higher investments in areas such as cyber defense, artificial intelligence, unmanned systems and space capabilities.

Given the role of these technologies as critical enablers of NATO’s military performance – and the attention China and Russia devote to them – NATO should not only seek to regain the ability to conduct high-intensity warfare but also embrace technological innovation head-on, Sweijs and Osinga argue. This must also include the ethical and legal dimensions of autonomy and similar changes, and the development of “a coherent operational concept that undergirds NATO’s conventional deterrence posture.”

Unlike most edited volumes, which are often outdated when they are published, “Future NATO” is remarkably up-to-date, concludes Rühle. This, as well as a strong cast of contributors, ensures that the volume is an effective antidote to the gloom-and-doom literature that seeks to relegate NATO to the dustbin of history. NATO is still needed, and this book goes a long way in answering why.

Read the whole book review by Michael Rühle (Head of the Hybrid Challenges and Energy Security Section of NATO’s Emerging Security Challenges Division) here.

Nederland moet meer inzetten op een Europees defensiebeleid, zegt de Adviesraad voor Internationale Vraagstukken (AIV). Volgens oud-Defensieminister Joris Voorhoeve moet Nederland minder afhankelijk worden van de NAVO en meer samenwerken met Frankrijk en Duitsland, zegt hij in Dit is de Dag . Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen, reageert op het advies.

In het advies van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) dat vandaag werd gepubliceerd, staat dat het veiligheidsbeleid in Nederland zich moet inzetten voor vergaande defensiesamenwerking nu zij niet langer op steun kan rekenen vanuit de Verenigde Staten. Volgens Voorhoeve, vicevoorzitter van de AIV, kan Europa niet meer leunen op de VS nu zij geen leiding meer neemt in tijden van internationale crises.

Voorhoeve maakt zich zorgen over de kwetsbare positie van Europa op het gebied van krijgsmacht: "De NAVO is verzwakt, waardoor Europese landen zelf meer moeten gaan doen om hun veiligheid te waarborgen. Als dat niet gebeurt, dreigt Europa in de knel te komen tussen twee grote giganten in de wereld: de Verenigde Staten en China."

Ook benadrukt hij het belang om Groot-Brittannië bij de veiligheid van Europa te blijven betrekken aangezien Groot-Brittannië ongeveer twintig procent van de Europese vermogens op defensiegebied bezit.

De Franse minister noemt de NAVO hersendood, maar zo ver wil Voorhoeve niet gaan. "NAVO leidt aan een tijdelijke ziekte, maar het lijkt mij nog steeds het beste als de NAVO-leden samen optrekken."

Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen, deelt die analyse. "Ik zou alleen meer urgentie aan de samenwerking willen verbinden, omdat de Amerikanen voorlopig druk zijn met hun eigen problemen, zoals de economische crisis en de heersende sociale onrust. Vervolgens hebben ze nog te maken met China en pas dan is Europa aan de beurt. We moeten er echt aan wennen dat we dit als Europa alleen moeten oplossen."

Om de Europese samenwerking te versterken, pleit Voorhoeve onder andere voor een Europese veiligheidsraad. "Dit is een tamelijk informeel overleg tussen Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië om de instabiliteit in Europa aan te pakken. Dit overleg moet ervoor zorgen dat de samenwerking minder chaotisch en effectiever verloopt dan nu."

Daarnaast zou er een Europees militair hoofdkwartier moeten worden opgericht. "Op het hoofdkwartier doordenken Europese landen samen de mogelijke crisissituaties en zetten op papier wie wat zal bijdragen om de mogelijke crisis op te lossen."

Het derde advies om de Europese samenwerking te versterken, is taakspecialisatie. "De feitelijke inzetbaarheid van militairen om een probleem aan te pakken moet verbeteren. Op de taken die je kiest, in overleg met je bondgenoten, ga je als land meer doen." Toch kleeft daar volgens De Wijk een risico aan: "Je moet zeker weten dat je van je bondgenoten op aan kunt, want anders zullen landen altijd door blijven gaan in het investeren van brede krijgsmacht."

Voorhoeve is positief gestemd en verwacht de komende jaren een doorbraak in het Europese defensiebeleid.

Bron: Dit is de dag, 30 juni 2020

On June 30th, The Hague Centre for Strategic Studies and the Netherlands Defence Academy in close collaboration with Supreme Allied Commander Transformation (SACT) host a closed, high level expert symposium on NATO’s first Warfighting Capstone Concept (NWCC). The symposium will be moderated by Dr. Tim Sweijs (Director of Research, HCSS) and Prof. Dr. Frans Osinga (Chair in War Studies, Faculty of Military Sciences, Netherlands Defence Academy).

The SACT will present this first Warfighting Capstone Concept ever to Allies’ Chiefs of Defence in late 2020. The team responsible for drafting the NWCC seeks input from experts on both sides of the Atlantic, to get critical feedback and to gain new perspectives about the future of warfare and future military capabilities. This will help SACT finalize the future iteration of this document in the fourth quarter of this year.

The Future of War and Warfighting

During the expert symposium, the NWCC team will present the core outline of the Capstone Concept, followed by short presentations and discussions between a group of world class experts on future war and future war capabilities.

The meeting will include presentations about the evolution of warfare over the next 20 years, and will reflect on political, social, technological, conceptual, and doctrinal developments.

In de nieuwste aflevering van podcast De Strateeg bespreekt Rob de Wijk de geopolitieke gevolgen van de coronacrisis. De Wijk denkt dat China veel te veel credits krijgt voor de 'mondkapjesdiplomatie', zoals het charme-offensief met de medische hulpgoederen ook wel wordt genoemd: 'Het leek alsof China bezig was de wereld te redden. Dat bleek in de praktijk heel erg mee te vallen, omdat het ging om een heel klein deel dat uit China kwam. Voor de rest moest gewoon echt de volle mep worden betaald.’

'Uit Europa werden er tonnen aan hulpgoederen naar Wuhan gestuurd toen daar de crisis uitbrak', zegt De Wijk. 'Maar wij maken daar niet zo'n 'fuss' over. Wij doen dat omdat we dat gewoon altijd hebben gedaan. De Chineze autoriteiten hebben gevraagd om dit niet naar buiten te brengen. Dat geeft echt te denken, omdat de Chinezen niet de indruk wilden wekken dat ze de boel niet onder controle hadden en afhankelijk waren van het buitenland.'

Luister de hele uitzending hier bij BNR Nieuwsradio.

Van experts tot politici: niemand denkt dat de wereld na de coronacrisis nog hetzelfde zal zijn. Op het wereldtoneel manifesteert dat zich nu al. De twee supermachten, China en de Verenigde Staten, vechten elkaar openlijk de tent uit. Wie komt daar straks als winnaar uit naar voren en hoe moeten de Europese Unie en Nederland zich opstellen, om hier zo goed mogelijk uit te komen? Dat hoor je in deze aflevering van De Strateeg. Te gast: Rob de Wijk en Martijn van Helvert.

Luister hier de aflevering: Beslist corona de strijd om wereldheerschappij?

In de paper 'De Geopolitieke Gevolgen van de Coronacrisis' zet HCSS-oprichter Rob de Wijk uiteen hoe hij denkt dat deze crisis de geopolitieke balans in de wereld zal beïnvloeden. Onder leiding van presentator Paul van Liempt bespreekt hij zijn stellingen met Martijn van Helvert, CDA-buitenlandwoordvoerder in de Tweede Kamer en tevens kandidaat lijsttrekker voor zijn partij. Zij laten verder uitgebreid hun licht schijnen op de vraag hoe Nederland en de EU zich in de nieuwe post-corona wereldorde moeten opstellen, om een rol van betekenis te kunnen spelen.

Te gast:

• Rob de Wijk, oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) en hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden.
• Martijn van Helvert, CDA-Kamerlid.

Over deze podcast:

Podcast De Strateeg verschijnt eens in de twee weken bij BNR, abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen, of luister via de BNR App, Spotify, Apple Podcasts of je eigen podcastapp.

Host: Paul van Liempt | Redactie: Diederik de Groot

• Luister aflevering 1 hier terug: “Ethisch zijn, of blijven leven?”
• Luister aflevering 2 hier terug: “Oorlog in de toekomst, doet de mens nog mee?”
• Luister aflevering 3 hier terug: “Je gezondheid, of je rechten?”
• Luister aflevering 4 hier terug: “Een crisis in een crisis”.
• Luister aflevering 5 hier terug: "De coronacrisis in het groot"
• Luister aflevering 6 hier terug: “Killerrobots, feit of fictie”
• Luister aflevering 7 hier terug: "Een Cyberramp: Beter voorkomen dan genezen"
• Luister aflevering 8 hier terug: "Mag Vladimir Putin komen shoppen in Hengelo?"
• Luister aflevering 9 hier terug: "Een Pandemie van Desinformatie"
• Luister aflevering 10 hier terug: "Zorgt Corona straks voor natte voeten?"

Deze column verscheen in Militaire Courant nr. 8, 26 juni 2020 

Voor de zomer moet de EU besloten hebben of en welke reactie het zal geven op de coronacrisis die de eurozone naar verwachting 8% tot 12% economische krimp zal bezorgen. Het coronafonds dat nu wordt opgetuigd is noodzakelijk om te voorkomen dat de recessie een L-vorm krijgt en ons voor decennia in de misère drukt. Maar de weerstand ertegen is minstens zo groot als ten tijde van de Griekse bail-out. De argumenten ertegen zijn ook dezelfde en ze zijn grotendeels juist; het Zuiden heeft nagelaten te hervormen en te bezuinigen en dwingt nu solidariteit af bij het Noorden dat dit wel deed. Maar er is een achterkant van dat gelijk. Het redden van Griekenland was namelijk ook de lakmoesproef voor de euro. De geloofwaardigheid van de nieuwe munt stond en viel met het blussen van de uitslaande brand in Griekenland die dreigde andere landen in financiële as te leggen. Zo werd Griekenland geblust en de euro gered. 

Nederland verdient zijn welvaart via de export en sinds de invoering van de euro in 2002 groeide ons handelsoverschot van 6,6% naar 10,7% (een toename van ruim 55 miljard euro). De keuze voor één Europese markt, met één Europese munt heeft veel nadelen, maar de Nederlandse exportpositie in de wereld en binnen Europa is erdoor versterkt.  

Corona leert ons nu versneld een aantal lessen: 1) globalisering is risicovol. Grondstoffen, halffabricaten en aanvoerlijnen die niet doorkomen, zetten onze fabrieken en levens stil en tonen onze kwetsbaarheid en afhankelijkheid, bijvoorbeeld van China. 2) de coronapandemie is zelf weliswaar volstrekt democratisch, onideologisch en maakt geen onderscheid tussen leiders (Boris Johnson) of het volk, maar de landen die het virus misbruiken om er geopolitieke sier mee te maken (‘mondkapjesdiplomatie’) zijn het omgekeerde, zoals China. 3) Wie tegen dit virus en tegenover deze landen de eigen veiligheid en gezondheid wil bewaren, moet bereid zijn om ingrijpende en gecentraliseerde maatregelen te nemen, zoals China.  

In de wereld van de grote corporate bedrijven is de eerste les al getrokken. In sneltreinvaart worden waardeketens verbeterd en de risico’s met toeleveranciers gespreid. De trend is om meer in Europa te maken, want daar is immers voorspelbaarheid en controle. Grote multinationals lenen hun toeleveranciers ook grote hoeveelheden geld, opdat het eindproduct en dus zijzelf niet in gevaar komen.  

Datzelfde Europa probeert uit alle macht de tweede les te leren en organiseert nu een gemeenschappelijk coronafonds: een pakket van giften en leningen ter waarde van 1.850 miljard euro. Daarover bestaat grote onenigheid tussen de ‘afdeling zuinig’ en het Zuiden. En eenheid is juist weer de kern van de landen die de laatste les hebben geleerd, zoals Taiwan, Zuid-Korea en Israël. Zij hebben met elkaar gemeen dat ze grote vijanden aan hun eigen grenzen herkennen en verslaan. Of die nu komen met legers, kernbommen, terreur of in de vorm van een virus, hun eenheid stelt ze in staat om het gevaar te keren.   

Voor de zomer moet de EU laten zien of het ook die eenheid kan bereiken, uiteenvalt of zich uiteen laat spelen. Bij het immense coronafonds staat niet de euro, maar de interne markt op het spel; dé succesformule van de EU en hét verdienmodel van Nederland. Ditmaal kunnen landen als Italië en Spanje het geld dat men nodig heeft om de eigen economie te stutten niet langer lenen op de kapitaalmarkten zonder in een eindeloze schuldenval te trappen. Dus leent de Europese Commissie het geld met als onderpand de contributies van de EU-lidstaten zelf. Een deel wordt als subsidie (of ‘gift’) verstrekt en een deel als lening. Er worden geen schulden uit het verleden gefinancierd en het aandeel leningen en giften is in betere verhouding tot elkaar. Wel worden er eisen gesteld voor economische hervormingen, verdere vergroening en digitalisering. Ook wordt de contributie niet wezenlijk verhoogd, een eis van Nederland. Geen ‘coronabonds’ dus, maar wel een vorm van coronabonding. Uit welbegrepen eigenbelang doet Nederland er, na nog wat concessies, goed aan hiermee in te stemmen.   

Han ten Broeke was van 2006-2018 Tweede Kamerlid voor de VVD. Hij was woordvoerder Buitenlandse Zaken en werd in 2012 voorzitter van de vaste commissie voor Defensie. Nu werkt hij als Director Political Affairs bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. 

Trouw, 26 juni 2020

De Poolse president Andrzej Duda pleitte deze week bij zijn collega Trump voor meer Amerikaanse troepen op zijn grondgebied. Net als de Baltische landen is Polen als de dood voor Rusland. Eerder deze maand zegde Trump duizend Amerikaanse militairen extra toe. Maar Duda wil meer. Hij aast op het grootste deel van de bijna tienduizend militairen die Trump uit Duitsland wil terugtrekken.

Die troepen worden daar voor straf weggehaald. Want Duitsland spendeert één in plaats van twee procent van zijn bbp aan defensie. Inmiddels is nog maar de helft van de Duitse tanks, vliegtuigen en schepen inzetbaar. Even storend vindt Trump dat Duitsland zich met de nieuwe Nord Stream 2-pijpleiding voor zijn gasvoorziening afhankelijk van Rusland maakt. Waarom zouden Amerikaanse troepen Duitsland tegen Rusland moeten beschermen, als Duitsland met gasaankopen de Russische krijgsmacht financiert? Maar voor bondskanselier Angela Merkel zijn die gasimporten van levensbelang. En in het duurdere Amerikaanse vloeibare gas LNG heeft ze geen zin.

Verstoorde trans-Atlantische betrekkingen

De Duitsers reageerden gelaten op Trumps aankondiging. Dit laat zien hoe verstoord de trans-Atlantische betrekkingen inmiddels zijn.

Militair-strategisch is er veel voor te zeggen om de Amerikaanse troepen naar Polen te verplaatsen. Dat land kan vanuit de Russische enclave Kaliningrad onder vuur worden genomen.

Duda krijgt inderdaad wat extra troepen. Maar het lukte hem niet Trump ervan te overtuigen helemaal geen troepen uit Europa weg te halen. Want Trumps aversie tegen de Navo is groter dan zijn sympathie voor de Poolse antidemocraten van de regerende PiS. In 2018 speelde de Amerikaanse president meerdere malen met de gedachte om het bondgenootschap op te blazen. Het Congres ging vierkant voor het idee van de Amerikaanse terugtrekking uit de Navo liggen.

Maar via een omweg lijkt Trump nu alsnog bezig de Navo irrelevant te maken. Door de terugtrekking wordt de Amerikaanse veiligheidsgarantie voor Europa, precies zoals Duda vreest, verzwakt.

Dit wordt versterkt door het feit dat de inzet van Amerikaanse troepen in crisistijd afhankelijk is van het besluit van opperbevelhebber Trump. In 2018 beschreef hij het jongste Navo-lid Montenegro als een land met ‘agressieve mensen’ die de oorzaak van ‘de Derde Wereldoorlog’ kunnen zijn. Daarmee gaf hij feitelijk aan geen troepen voor de verdediging van Europa te willen inzetten.

Machtsstrijd met China

De veiligheidsgarantie wordt verder verzwakt door Amerika’s machtsstrijd met China. Die strijd wordt de komende jaren alleen maar heftiger. Wat dat betreft maakt het niets uit wie er in het Witte Huis zit. China, de economie en binnenlandse onlusten hebben meer prioriteit dan Europa. De Europese landen mogen na zeventig jaar Amerikaanse bescherming zichzelf gaan verdedigen.

Ik geloof geen moment dat Rusland op het punt staat de Navo-landen binnen te vallen, maar de afbraak van de Amerikaanse militaire macht en de twijfel over de Amerikaanse veiligheidsgarantie maakt de kans op ongelukken groter in een tijd dat de spanning oploopt. Die conclusie wordt versterkt door de verbijsterende afwezigheid van elk debat in Europa over de nieuwe veiligheidssituatie. Het lijkt erop dat als Trump al zijn troepen terugtrekt, niet alleen Duitsland zijn schouders ophaalt, maar dat dit in veel Europese landen gebeurt. Behalve in Polen en de Baltische landen.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.