In 2015 vond de toenmalige Amerikaanse onder­minister van buitenlandse zaken Robert Zoellick dat China zich als een ‘responsible stakeholder’ moest gaan gedragen om samen met het Westen de internationale rechtsorde te versterken. 

Voor die oproep was een goede reden. Met de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie in 2001 werd gehoopt dat dit land iets zou doen aan zijn handelsoverschot en zou stoppen met protectionistische maatregelen zoals de verplichte overdracht van technologie door bedrijven die in China markttoegang wilden krijgen, het schenden van het intellectuele eigendomsrecht, de ongebreidelde steun aan staatsbedrijven en dumping.

De EU zat op dezelfde lijn. De aanpak was dan ook dezelfde: paai China en verleid Peking tot goed gedrag. Dit bleek ook uit de China-strategie van de EU uit 2016. Daarbij stonden het creëren van een gelijk speelveld, wederkerigheid in de handelsbetrekkingen en het versterken van de internationale rechtsorde centraal.

Helaas ging het sinds die tijd van kwaad tot erger. Trump startte daarom zijn handelsoorlog en de Europese Commissie gooit het roer nu ook om. Dat komt op het moment dat president Xi een charmeoffensief in Europa uitvoert. Maar hij bezoekt een Europa waarin Brussel fundamenteel anders over hem is gaan denken.

Teleurstelling

Uit de vorige week gelanceerde nieuwe China-strategie blijkt teleurstelling. Enerzijds wil de Europese Commissie China blijven paaien; anderzijds wordt erkend dat de leiders in Peking hun eigen gang gaan. De conclusie is dat een passend antwoord nodig is nu China zich tot concurrent en uitdager heeft ontwikkeld.

De balans tussen kansen en uitdagingen is de afgelopen jaren verschoven, vindt de Commissie. De economische groei van dat land heeft geen precedent en het is inmiddels duidelijk dat China een leidende rol in de wereld wil spelen. Maar met economische groei en macht komen verantwoordelijkheden, schrijft de Commissie in de nieuwe strategie. Verantwoordelijkheden om bijvoorbeeld de internationale rechtsorde te versterken. Maar dat is nu juist de crux: even als Zoellick roept de Commissie voor de zoveelste keer dat China zijn verantwoordelijkheid moet nemen. Helaas, China wil dat niet. Het blijft ‘China First’. Het land blijft protectionistisch en economisch offensief. En met de groeiende macht zal dat alleen maar erger worden.

Daarom is de toon van de Commissie ten opzichte van de China-strategie van 2016 veranderd. Naast de oproep aan China zich aan te passen, wordt nu meer machtspolitiek bedreven: de relatie met China zal worden vormgegeven op basis van Europese belangen en wederkerigheid zal zo nodig worden afgedwongen. De EU maakt daarbij gebruik van het feit dat het nog steeds het grootste economische blok van de wereld is.

Er wordt eindelijk erkend dat de Chinese investeringen een bedreiging voor de interne markt zijn die met wetgeving moeten worden gepareerd. Dit betekent ook dat Chinese investeringen in bijvoorbeeld vitale technologie en infrastructuur door de lidstaten moeten worden gescreend op hun gevolgen voor de nationale veiligheid. Dat geldt in het bijzonder voor 5G-netwerken.

Zo bezien is de nieuwe China-strategie winst. De EU erkent dat paaien van China weinig zin heeft en dat ­Europa zich met botte machtspolitiek moet beschermen.

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.

Maandag 1 april 2019 is Rob de Wijk om 19:00 uur te gast bij Paagman, vestiging Fred (Frederik Hendriklaan 217, Den Haag). Hij zal naar aanleiding van zijn boek De nieuwe wereldorde een lezing geven. Aansluitend zal hij signeren.

Meld u aan via deze link.

De vrijemarkteconomie – u weet wel, dat bestel waarin vraag en aanbod bepalen wat er wordt geproduceerd en waarin de overheid geen rol speelt – heeft nooit bestaan. Geografie is van invloed op dit theoretische marktmodel en sturing door overheden doet er vaak toe.

De vraag naar grondstoffen is groot en de wereldbevolking blijft groeien, evenals het gemiddelde inkomen per persoon, en iedereen consumeert door. Ook is er de klimaatverandering die om een energietransitie vraagt. Maar zo’n energietransitie vergt nieuwe materialen, niet per definitie minder materialen.

Deze vraag leidt tot een toenemende druk op de beschikbare grondstoffen. De wereld maakt momenteel een verandering door van een unipolaire wereld waarin Amerika de dienst uitmaakte, naar een multipolaire wereld waarin Amerika, China en andere spelers hun macht bevechten.

Europa is sterk afhankelijk van de grondstoffenlevering uit ­China en Afrika. Die landen hebben steeds duidelijker nationale ­economische ambities, waarin deze grondstoffen een belangrijke rol spelen. Resource nationalism, overheidsingrijpen op grondstof­markten ten faveure van de eigen ambities, is aan de orde van de dag. En de beschikbaarheid van grondstoffen is onderhevig aan geo­politieke overwegingen.

Wat betreft enkele zeldzame aardmetalen, gedolven in een aantal mijnen in het autocratische China, is resource nationalism al een feit. Deze metalen zijn nodig voor allerlei energiebesparende toepassingen, zoals de elektrificatie van ons wagenpark en ook voor de moderne communicatietechnologieën. Deng Xiaoping maakte in de jaren negentig al school met zijn uitspraak: “there is oil in the Middle East, there is rare earth in China”.

China legt niet alleen beperkingen op omdat ook daar de vraag naar deze grondstoffen groot is, maar tevens omdat China liever zelf hoogwaardige producten uit deze grondstoffen maakt in plaats van ze voor een paar dollar uit te voeren. Juist in China is de economische groei nodig voor de sociale en politieke stabiliteit.

Met exportquota beheerst China de beschikbaarheid, en daarmee ook de prijs en leveringszekerheid voor de rest van de wereld. Zo wordt dus de eventuele productie van de goederen die uit deze metalen vervaardigd worden naar China verlegd. Europese industrieën zijn vaak voor tachtig procent of meer afhankelijk van deze cruciale grondstoffen en onderkennen dat feit al een jaar of acht.

De vrije markt en haar hoeder, de Wereld­handelsorganisatie (WTO), kunnen dit niet oplossen. Toen China moest toegeven aan een claim van de WTO over deze exportquota, voerde het land per omgaande een vergunningen­stelsel in, buiten het bereik van de WTO-regimes – geo­politiek in optima forma. Hetzelfde geldt voor gas. Europese landen zijn grotendeels afhankelijk van Russisch gas.

Net als China gaat ook Rusland strategisch met zijn grondstoffen om. Hoewel Rusland de gaskraan voor de lidstaten van de Europese Unie nog niet heeft dichtgedraaid, deed het dat om geopolitieke redenen al wel bij Georgië en de ­Oekraïne. Met de aanleg van de Nord Stream-pijpleiding wordt de afhankelijkheid van Russisch gas voor ­Europa zeker niet minder. Trump dreigt inmiddels Nederland aan te pakken als het doorgaat met Nord Stream. Ik ben benieuwd hoe dat geopolitiek verder nog zal worden uitgespeeld.

Circulaire economie is daarom zowel een slimme oplossing als een poor men’s solution. Als buitenlandse mogendheden hun zeldzame metalen en gasvoorraden strategisch inzetten, wordt Europa kwetsbaar wat betreft de grondstoffen die het zelf niet heeft en afhankelijk van autocratische landen. Slim omgaan met deze grondstoffen, oftewel de circulaire economie, is dan simpelweg noodzakelijk. Door het ontginnen van de urban mine in onze eigen landen – via slimme en energie- en grondstofbesparende ontwerpen en via een gedragsverandering – kan de materiaalafhankelijkheid gereduceerd worden. Zo worden we minder afhankelijk van toeleverende landen.

Duidelijk is nu al dat de vrije markt dit alles niet vanzelf of ­tijdig oplost. Het klimaatakkoord, waarin de vele belanghebbenden allemaal hun eigen gelijk nastreven, is hier een voorbeeld van. Snel ­ingrijpen door de overheid is daarom noodzakelijk – en deze moet daarbij verleiden, verbieden en dwingen. Verleiden door het stimuleren van kennisontwikkeling en innovatie met gerichte investeringen, en ook door toepassingen voor de circulaire economie te bevoordelen. Verbieden door ongewenste producten en diensten uit de markt te weren. En dwingen door bij nieuwe ontwikkelingen voor te schrijven dat deze zo circulair mogelijk moeten zijn. Waarbij we ondertussen ook nog zullen blijven onderhandelen met de Chinezen.

Uit Economisch Statistische Berichten.

Als de Chinese president Xi volgende week Italië aandoet, zou dat land wel eens het eerste lid van de G7 kunnen worden dat zich aansluit bij de Nieuwe Zijderoute, beter gezegd het Belt and Road Initiatief (BRI).

Vooral de Vijfsterrenbeweging ziet er wat in. Maar Lega­-leider en minister van binnenlandse zaken Matteo Salvini vreest dat zijn land op den duur door China wordt gekoloniseerd. Salvini heeft een punt.

In tegenstelling tot de voormalige Europese koloniale machten is China geen land dat andere landen wil dwingen hun economische en politieke systeem over te nemen. Wel tracht China door middel van de nieuwe zijderoutes enerzijds toegang tot afzetmarkten voor Chinese producten te verkrijgen en anderzijds die landen door middel van bedrijfsovernames en samenwerkingsprojecten technologisch leeg te zuigen. Automobielfabrikanten en hightechbedrijven staan daarom hoog op het verlanglijstje.

Griekse dankbaarheid

Samenwerkingsprojecten op het gebied van havens, vliegvelden en wegen bieden voorts de mogelijkheid om een land politiek aan je kant te krijgen. Dat dit aardig lukt, toont Griekenland aan. Dat land heeft mede onder druk van de economische crisis al moeten accepteren dat de haven van Piraeus in Chinese handen viel.

Uit dankbaarheid voor die Chinese steun is het land bereid zijn stemgedrag in bijvoorbeeld de VN aan te passen. Dat bleek al in 2017 toen de Griekse regering in de VN de veroordeling van de mensenrechtenpraktijken in China blokkeerde. Maar het kersverse Navo-lid Montenegro zou wel eens de eerste echte lakmoestest kunnen worden. Dit land heeft zich te diep in de schulden gestoken met de aanleg, door China, van een overbodige snelweg. Volgens het contract mag China in ruil voor onbetaalde schulden compensatie vragen in de vorm van bijvoorbeeld een haven voor, wie weet, militaire doeleinden.

Het patroon wordt steeds duidelijker: door het BRI kunnen ongezonde afhankelijkheden ontstaan. Dat blijkt ook uit het feit dat BRI-landen steeds minder bereid zijn China te veroordelen als het gaat om mensenrechtenschendingen en pogingen om de Zuid-Chinese Zee, Taiwan en de Senkaku-eilanden onder controle te krijgen. Salvini zal dat laatste mogelijk een zorg zijn, maar zijn zorg over economische en politieke afhankelijkheden zijn absoluut terecht.

Amerikaanse dreigementen

Dat president Trump de plannen van Italië veroordeelt en met tegenmaatregelen dreigt, is ook verklaarbaar. Trump vreest dat de ruim 70 BRI-landen zullen toestaan dat Huawei en ZTE hun 5G-netwerken voor mobiele communicatie over deze landen gaan uitrollen en op die manier een afzetmarkt gaan creëren voor alle apparaten die hieraan gekoppeld kunnen worden, inclusief auto’s die in de toekomst autonoom gaan rijden. Als dat gebeurt, zijn de economische en politieke verliezen voor Amerika niet te becijferen. Juist daarom wil Trump Huawei uit Amerika en Europa verbannen.

Maar in Europa wordt China’s uitgangspositie sterker. De reden is Trump zelf, die niet ophoudt met het bashen van Europa en niet door heeft dat je met bondgenoten moet samenwerken om een vuist te kunnen maken tegen het BRI, 5G en aanverwante technologieën als kunstmatige intelligentie en internet of things. Daardoor krijgt China de ruimte zijn invloed te versterken Landen als Griekenland, Montenegro en Italië kunnen daardoor Amerika voor China gaan inruilen als hun politieke leider.

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.

Het Kabinet verscherpt het toezicht op Iraanse studenten om te voorkomen dat specialistische kennis die in Nederland wordt opgedaan gebruikt wordt voor het ontwikkelen van wapens in Iran. Tim Sweijs geeft commentaar op deze ontwikkeling in het Acht Uur Journaal van 14 maart. 

Bekijk het fragment hier terug.

Ik weet niet hoe Kim Jong-un zich voelde toen hij vanuit Vietnam huiswaarts reisde.

Dat hij niet blij was met de uitkomst van de top met president Trump ligt voor de hand. Maar net als Trump had hij overvraagd. Trump wilde complete en verifieerbare denuclearisatie zodat Noord-Korea Amerika en zijn buren niet langer met kernwapens zou kunnen bedreigen. Pas daarna zouden de sancties kunnen worden opgeheven.

Mij leek dat een eis waar Kim Jong-un niet aan kon voldoen.

Kernwapens zijn de enige troef van een land dat zo arm en onbeduidend is als Noord-Korea. Als Kim een vijandbeeld weet te creëren dat kernwapens rechtvaardigt, kunnen ze zelfs een symbool van nationale trots worden. Het afketsen van een deal zal Kim intern politiek nauwelijks raken omdat Trumps opstelling in Hanoi bevestigt dat Amerika nog steeds vijand nummer 1 is. Dit vijandbeeld maakt dat Kims eis dat Amerika eerst zijn troepen uit Zuid-Korea moet terugtrekken alvorens hij nucleair gaat ontwapenen daarom ook van een onverbiddelijke logica.

Ook de veelgehoorde stelling dat hij omwille van zijn hongerende bevolking had moeten toegeven, past niet in Kims logica. Zijn land zit financieel aan de grond en mede door de sancties bevindt de voedselproductie zich op een tienjarig laagterecord. Inmiddels is 44 procent van de bevolking ondervoed. Maar voor de positie van Kim is dat geen probleem. Hongerende mensen blijken historisch gezien niet in opstand te komen. Daarvoor zijn ze te veel met overleven bezig. Ik geef toe dat dit soort redeneringen niet fijn zijn om te horen, maar ze zijn helaas wel waar.

Korte metten

De enige echte bedreiging voor zijn positie zouden zijn generaals kunnen zijn. Maar met afvalligen wordt korte metten gemaakt. Ik ben vermoedelijk de laatste westerling die de Noord-Koreaanse generaal Hyon Yong-chol de hand schudde voordat hij in 2015 met luchtdoelartillerie werd geëxecuteerd. Hij zou subordinatie hebben gepleegd.

Als Kim als een Deng Xiaoping de geschiedenis wil ingaan dan moeten, precies zoals hij eiste, eerst alle sancties worden opgeheven om vervolgens, net zoals Deng dat met China deed, de deuren open te zetten om te kunnen gaan werken aan welvaart en veiligheid van het volk. Precies daarom eiste hij in ruil voor de ontmanteling van zijn belangrijke nucleaire installaties van Yongbyon en Tongchang-ri, het schrappen van alle VN-sancties.

Als Trump hiermee akkoord was gegaan kon Kim bovendien zijn kernwapens en raketten voorlopig houden. Trump ging hier terecht niet mee akkoord, maar creëert met zijn eis van algemene denuclearisering wel een patstelling die niet gemakkelijk te doorbreken is. Bovendien moet het hem nu wel duidelijk zijn dat dit soort één-op-één diplomatie schadelijker is voor hem dan voor Kim. Hij is niet de grote dealmaker. Trump is terug bij af en een oplossing is niet in zicht.

President Trump heeft besloten dat Amerikaanse inlichtingendiensten  voortaan niet meer verplicht zijn om bij een drone-aanval het aantal burgerslachtoffers te vermelden. Volgens Tim Sweijs niet alleen een slechte zaak voor onder andere het internationaal recht, maar ook mogelijk voor Trump zelf. Lees zijn commentaar in een publicatie van de NOS hier.

Maandag 4 maart overhandigden HCSS en Instituut Clingendael de Strategische Monitor aan Directeur-Generaal bij Defensie Joep Wijnands. In het rapport wordt door Tim Sweijs en Danny Pronk geconcludeerd dat we getuige zijn van een nieuwe fase tussen de vorige en de nieuwe wereldorde. Deze overgang kenmerkt zich door ongewone gedragingen en gebeurtenissen.

Lees het rapport hier.

The accelerating deployment of renewables has set in motion a global energy transformation that will have profound geopolitical consequences. Just as fossil fuels have shaped the geopolitical map over the last two centuries, the energy transformation will alter the global distribution of power, relations between states, the risk of conflict, and the social, economic and environmental drivers of geopolitical instability.

This is the central premise of “A New World: The Geopolitics of Energy Transformation”, the new report by the Global Commission on the Geopolitics of Energy Transformation.

 In the latest HCSS podcast, Strategic Energy Analyst Jan Frederik Braun and Retired General Tom Middendorp discuss this landmark report and shed light on the political, economic, and social implications of the global shift to renewables.

Listen to the podcast here.

Tim Sweijs took seat in a panel today on the question whether the EU is losing the Artificial Intelligence battle with China and the USA.

Op donderdag 21 februari vond bij HCSS de presentatie van het nieuwe boek van Rob de Wijk plaats. Na een korte introductie van de uitgever overhandigde Rob de Wijk het eerste exemplaar van 'De nieuwe wereldorde' aan de Minister van Buitenlandse zaken, Stef Blok.

Na de overhandiging hield Stef Blok een korte praatje waarna Rob de Wijk onder leiding van Han ten Broeke in gesprek ging met politiek filosoof Ties Dams die het boek 'De nieuwe keizer' schreef over Xi Jinping, "China's machtigste man sinds Mao".  

Foto door Freek Ewals

The Hague, Netherlands, 19 February 2019 — At the Planetary Security Conference, a meeting of hundreds of security and foreign policy experts and practitioners, the Center for Climate and Security (CCS) and its partners the Netherlands Institute of International Relations (Clingendael)/ the Planetary Security Initiative, the French Institute for International and Strategic Affairs (IRIS),  and the Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) announced the creation of a new International Military Council on Climate and Security, or IMCCS. The IMCCS will be a “standing” umbrella network of senior military leaders from across the globe that will meet regularly, produce an annual World Climate and Security Report, and drive communications and policy in support of actions on the security implications of a changing climate – at national, regional and international levels. As it expands, the IMCCS will welcome new members and institutional affiliates from across the globe. The Center for Climate and Security, a policy institute of the Council on Strategic Risks with a team and advisory board of senior military and security experts, will serve as the Secretariat of the IMCCS. Quotes from the IMCCS leadership:

“Climate change is a threat multiplier, making existing threats to security worse, and that means militaries are going to be on the front lines of combating climate risks and building resilience. Many of the world’s military leaders recognize that climate change is a core security concern, not only an environmental matter, and a fundamental strategic consideration of our time.  This network will bring military voices to the international security and climate discussion in a meaningful way, and advance action commensurate to the threat.” - Honorable Sherri Goodman, Secretary General of the IMCCS, Senior Strategist at the Center for Climate and Security, and former U.S. Deputy Undersecretary of Defense

“Climate change fuels the roots of conflict around the globe and poses a direct threat to populations and installations in coastal areas and small islands. It should therefore be taken very seriously as a major security issue that needs to be addressed. The military can and should be part of the solution when dealing with climate change. The IMCCS can help create synergy in the international military community by exchanging best practices, coordinating efforts and cooperating on new initiatives.” - General Tom Middendorp, Chair of the IMCCS and former Chief of Defence of the Netherlands

“It is fitting that here in the Hague at a planetary security gathering an international military initiative on climate security takes its first step.  Less than 20 years ago, renowned Dutch atmospheric scientist and Nobel Laureate Paul Crutzen coined “Anthropocene,” an idea pointing to both the cause and solution of the challenge before us.  It is time for a new epoch in strategic thought and defense planning that mobilizes and deploys our tremendous collective wherewithal towards a "Security Smart Anthropocene" – Captain Steve Brock, USN (Ret), Chief of Staff to the Secretary General and Executive Director, IMCCS; Senior Advisor to the Center for Climate and Security and the Council on Strategic Risks

“In Europe, some countries have started integrating climate change into military strategy and operations, but the majority is lagging behind. At the same time, climate-related water, energy and food insecurity are on the rise in Europe's neighborhood, and this needs to be included in risk analysis, foresight, preparations for missions and during military operations. European climate targets also demand that the military step up its contribution to reducing the carbon footprint, which is a blessing since it contributes to a better geopolitical energy security position, lowers the energy costs of operations and reduces risks associated with securing energy supply lines.” - Louise van Schaik, Senior Member of the IMCCS Executive Committee and Head of the Clingendael International Sustainability Centre

“The gradual integration of climate change into the field of defence and security responds to the urgent and perpetual need to understand the strategic environment accurately. Assess new risks and threats, anticipate the evolution of armed forces missions, adapt our doctrines, capabilities and carbon footprint; IMCCS will make a valuable contribution to these debates.” - Bastien Alex, Senior Member of the IMCCS Executive Committee and Head of the French Institute for International and Strategic Affairs’ Climate, Energy and Security program

“There is a need for better awareness and understanding of the threats and required strategic capabilities for climate security. Interaction between stakeholders should be supported and coordination is required.” - Michel Rademaker, Senior Member of the IMCCS Executive Committee and Deputy Director of the Hague Centre for Strategic Studies

Why: Over the last decade, a growing number of militaries and national security communities have become increasingly concerned about a changing climate - including about the very real risks it poses to global stability, conflict and their own military missions - and have begun to organize themselves within their respective countries. The IMCCS will harness that energy into an international institution devoted to addressing the very real and urgent concerns militaries have about a changing climate.

What’s New: The IMCCS will represent a major scaling-up of the international climate and military community. Building from the successes of climate and security networks such as the Climate and Security Advisory Group, the CNA Military Advisory Board, the Global Military Advisory Council on Climate Change, the Planetary Security Initiative, the CCS Advisory Board and the Climate and Security Working Group-International, the IMCCS will represent the largest, most diverse, and most active international military network on climate change.

How: The core functions of the IMCCS will be three-fold:

• Analysis and Policy Development: The IMCCS will publish annual reports on the global security implications of climate change, including its implications for militaries. This will include an annual World Climate and Security Report.
• Communications: IMCCS members will communicate during and after key global events, including meetings of important regional and international security institutions.
• Coordination: The IMCCS will coordinate and super-charge existing climate and security networks to help maximize the effectiveness and reach of the climate-military community.

When: The IMCCS will hold a formal launch event in 2019 (date to be confirmed).
Press release online: http://climateandsecurity.org/2019/02/14/release-international-military-council-on-climate-and-security-announced-at-the-hague

More info: www.climateandsecurity.org/IMCCS

Available for press inquiries:

• Hon. Sherri Goodman, Secretary General of the IMCCS, Center for Climate and Security (CCS)
• General Tom Middendorp, Chair of the IMCCS, Chief of Defence of the Netherlands (Ret)
• Captain Steve Brock, USN (Ret), Chief of Staff to the Secretary General and Executive Director, IMCCS, Center for Climate and Security (CCS)
• Louise van Schaik, IMCCS Executive Committee, Netherlands Institute of International Relations (Clingendael)
• Bastien Alex, IMCCS Executive Committee, The French Institute for International and Strategic Affairs (IRIS)
• Michel Rademaker, IMCCS Executive Committee, The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS)

Contact: Francesco Femia, The Center for Climate and Security, ffemia@climateandsecurity.org 

Welke vernieuwingen en veranderingen zijn nodig om de landmacht klaar te stomen voor de toekomst? In de derde aflevering van de podcastserie ‘De toekomst van de landmacht’ - een samenwerking van The Hague Center for Strategic Studies en de Koninklijke Landmacht - gaat Tim Sweijs in gesprek met Majoor Martijn Hӓdicke, Commandant van de eerste Nederlandse eenheid Robots en Autonome Systemen (RAS). Martijn identificeert trends en ontwikkelingen in buiten-en binnenland, benoemt kansen en dreigingen, en ontvouwt zijn visie op de toekomst van RAS in de landmacht.

Luister de podcast hier.

Martijn Hӓdicke in zes citaten:

‘’Robots & Autonome Systemen - RAS - bieden ons een mogelijkheid om toch voldoende hoogwaardige gevechtskracht te mobiliseren tegen een numeriek grotere tegenstander.’’

‘’De inzet van militairen, van geweld, zal nooit zonder risico zijn […] waarbij robots wel een groot deel van het risico kunnen minimaliseren.’’

‘’Waar we absoluut niet op uit zijn is de gewetenloze, hersenloze robots die zonder onderscheid geweld toepassen tussen combattanten en non-combattanten ‘’

‘’Ontwikkeling van RAS [Robots & Autonome Systemen] is zo’n breed speelveld dus we proberen al die disciplines, ook professoren ethiek, juristen proberen we ook te betrekken om dit goed te doen, om het volledige speelveld af te dekken.’’

‘’De mens blijft centraal staan in het gevecht, het zijn mensen die het gevecht aangaan omdat er conflict van belangen is.’’

‘’Dit valt niet te voorspellen hoe dit over vijf of tien jaar eruit gaat zien […] Ik denk dat we incrementeel, juist met de gebruiker, pragmatisch, op de werkvloer, aan de slag gaan, en al doende leren en steeds beter inzicht krijgen hoe wij als militairen deze technologie kunnen toepassen.’’

Wie dood en verderf anno 1987 wil zien moet naar het Air and Space Museum in Washington gaan. Kernwapens, de Russische SS-20 en de Amerikaanse Per­shing II, staan daar gebroederlijk naast elkaar.

Het zijn relicten uit de Koude Oorlog waartegen in Nederland onder leiding van Mient Jan Faber ooit een half miljoen mensen op de been kwam. Dat het museumstukken zijn, is onderdeel van het INF-akkoord dat nu door president Trump wordt opgezegd.

Ruim dertig jaar later doen die kernraketten ons herinneren aan een voorbije tijd die na de val van de Berlijnse Muur in 1989 begon met het optimisme van ‘nooit meer oorlog’. Die tijd eindigt nu met vijandschap tussen de grootmachten en sneuvelende verdragen.

Wapenwedloop

Of, zoals NRC-Handelsblad afgelopen maandag op de voorpagina veronderstelde, door het opzeggen van het INF-akkoord de veiligheid van Europa op het spel staat, weet ik niet. Dat bleek ook niet het geval toen president Bush jr. in 2002 het ABM-akkoord opzegde. Dat verdrag legde de raketverdediging van Oost en West aan banden. Ook toen werden apocalyptische voorspellingen over een nieuwe wapenwedloop gedaan. Rusland en Amerika zouden hun grenzen hermetisch met antiraketraketten gaan afsluiten en nieuwe offensieve wapens gaan ontwikkelen waarmee die verdedigingslinies geslecht konden worden.

Die wapenwedloop kwam er niet. Wel werd twee jaar later een akkoord gesloten dat het aantal strategische kernwapens waarmee Rusland en Amerika elkaar kunnen vernietigen drastisch reduceerde en de wereld wat veiliger maakte.

Het INF-akkoord moet er volgens Trump aan geloven omdat de Russen een geavanceerde kruisraket, de 9M729 of SSC-8, ontwikkelen. Volgens het Kremlin heeft die een bereik van minder dan 500 km en is deze volgens het verdrag toegestaan.

Dat de Amerikanen argwaan voor Rusland koesteren is niet zonder reden. In maart 2018 kondigde president Poetin in een oorlogszuchtige rede een hele serie nieuwe generatie wapens aan zoals een hypersonische raket waarmee de Amerikaanse raketverdediging omzeild kan worden. Het leek deels grootspraak, maar de toon was gezet.

Wereldorde

Een andere reden voor de teloorgang van het INF-verdrag is het feit dat landen als China en Noord-Korea niet onder het verdrag vallen en vrij zijn raketten binnen de limieten van 500 tot 5500 kilometer te fabriceren. Zo bezien is het afschaffen van het INF-akkoord het logische gevolg van de nieuwe wereldorde waarin Amerika zich grotere zorgen over China en Noord-Korea maakt, dan over Rusland. Maar het China-Noord-Korea-argument is onzin omdat Amerika daar geen raketten voor de middellange afstand nodig heeft en voldoende heeft aan zijn wapens die vanaf schepen, vliegtuigen en vanuit Amerika zelf kunnen worden gelanceerd.

Het opzeggen van dit verdrag is daarom de zoveelste roekeloze daad die de stabiliteit zal verminderen en de opmaat kan zijn naar het opzeggen van de strategische wapenbeheersingsverdragen die in 2021 aflopen. Daardoor worden voor het eerst sinds 1972 kernwapens niet langer aan banden gelegd en wordt de orde die na het einde van de Koude Oorlog stabiliteit en veiligheid bracht, verder gesloopt.

Een lichtpuntje is dat Trump in zijn State of the ­Union heronderhandeling van het INF-verdrag niet uitsloot. Die strohalm moeten de Europese leiders met beide handen aanpakken.

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.