Wat moet ik van die gele hesjes denken, vroeg ik. “Och, het zijn maar een paar mensen, die hesjes doen het goed op tv. Verder niets.” Twee dagen na deze relativerende opmerking van een van president Macrons adviseurs sloeg de vlam in de pan. En niet alleen in Parijs. Ook in Brussel liep het uit de hand.

In mijn laatste boek over de nieuwe revolutionaire golf die Europa overspoelt vreesde ik al voor een scenario waarin sprake is van ongecontroleerde volkswoede, zonder een duidelijke leider en zonder een duidelijke boodschap.

De geschiedenis leert dat de situatie door een onvoorspelbaar incident explodeert. Neem de Franse opstanden van 1968. Het incident waardoor de vlam in de pan sloeg was onbeduidend: de rector van de Sorbonne die de politiek vroeg om een tot dan toe vreedzaam verlopen demonstratie te beëindigen. De studenten waren aanvankelijk verbijsterd over de gevolgen van hun protesten. De Union Nationale des Étudiants de France werd weliswaar hun spreekbuis, maar had geen hand in de eerste demonstratie. Pas na enige tijd kreeg men de demonstranten onder controle. Zoals bij alle voorgaande opstanden zagen politici de protesten niet aankomen en onderschatten ze de gebeurtenissen.

Afgelopen week ging het mis toen de brandstofprijzen werden verhoogd. Die prijsverhoging staat voor iets groters, namelijk de stagnatie van lonen waardoor eerst de lagere klassen en vervolgens de middenklasse werden getroffen.

Dit zorgelijke fenomeen zien we in de hele westerse wereld. In de Verenigde Staten stagneert de koopkracht sinds 1973. Een eerder dit jaar verschenen onderzoek van de RaboResearch concludeerde dat ook in ons land het besteedbaar inkomen van sommige groepen al veertig jaar vrijwel stilstaat. Uit de cijfers van het CBS blijkt bovendien dat de armoede in ons land geleidelijk toeneemt.

Explosieve mix

In Frankrijk is het niet veel anders. Wie daar van 5 euro per dag moet eten, en dat zijn er op het platteland nog al wat, staat het water aan de lippen. Dit, en de Franse traditie om ongenoegen op straat uit te vechten, is een explosieve mix.

Hoe regeringen hiermee omgaan laat de geschiedenis ons zien. De geest is moeilijk terug in de fles te krijgen. Simpele maatregelen voldoen niet. Het zal me daarom verbazen als het terugdraaien van de brandstoffenprijzen enig effect heeft. Verdere maatregelen, zoals het verlagen van de btw of belastingen waardoor mensen er een tientje per maand bijkrijgen hebben dat mogelijk ook niet. Daarvoor is de koopkracht te veel achtergebleven.

Bovendien voelen de opstandelingen zich niet gehoord. Politici luisteren wel degelijk, maar er is gewoon geen makkelijke oplossing voor hun misère. Wie lagere brandstofaccijnzen eist en krijgt, moet niet gek opkijken als vervolgens de zorgkosten omhooggaan. De marges voor een regering zijn dus klein, vooral als er geen eensluidende grief is. Bovendien gaat het in de politiek niet om individuele belangen, maar om het algemeen belang.

Dit is een volksopstand van het soort die de Franse regering uiteindelijk kan dwingen de noodtoestand uit te roepen en de opstand neer te slaan. De geschiedenis laat overigens zien dat de opstandelingen meestal aan het kortste eind trekken. 

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw!

OPEC and non-OPEC countries met in Vienna on 6 December 2018, and discussed whether to cut oil production to prop up tumbling prices. This comes amid high output from Saudi Arabia, Russia and the U.S. and slowing demand for oil in several non-OECD countries.

Ahead of this meeting, HCSS Strategic Energy Advisor Lucia van Geuns commented on the geoeconomics and geopolitics of oil surrounding OPEC.

Listen to the interview on the Dutch Radio program “De Wereld volgens Hammelburg” here (from minute 32:50).

This paper, part of the Strategic Monitor 2018-2019, conducts an empirical analysis of trends in interstate military competition. It gauges the perceptions and intentions, capabilities, and conflict activities of leading military powers in the international system for the period 2008-2018. The principal conclusion is that interstate military competition is intensifying, and can be expected to continue doing so for the foreseeable future.  

Combined with the dramatic rise of internationalized intrastate conflict, there is a considerable risk of escalation from indirect to direct state-on-state conflict. For the Netherlands, the key implications of increasing military competition reside in the risks to the territorial and economic security of the Netherlands and its allies, and the erosion of international law. Read the paper here.

Authors: Tim Sweijs, Director of Research and Floris Holstege, assistant analyst. 

On Thursday 29 November, Frank Bekkers participated in a panel at the Annual EDA conference in Brussels. The topic discussed was how today’s Armed Forces are adapting to tomorrow’s technologies, with a special focus on unmanned and autonomous systems.

For more information on this topic, see chapter 3.4 from the HCSS report 'Playing to your strengths.' 

For more information, visit the EDA website.

Photo on Foter.com

Australië, Bulgarije, Estland, Hongarije, Kroatië, Oostenrijk, Polen, de Verenigde Staten en Zwitserland willen het migratiepact van Marrakech niet tekenen. Deugt dat pact niet of deugen die landen niet? 

Opmerkelijk is dat juist westerse democratieën het verdrag afwijzen. Kennelijk hebben hier waarden als compassie, humaniteit en rechtsorde plaatsgemaakt voor angst voor vreemdelingen. Dit verklaart waarom het pact, dat toch vooral een opsomming van fatsoensnormen en spelregels is waar westerse landen moeilijk tegen kunnen zijn, door hen verworpen wordt. Omdat zelfs populisten niet durven te zeggen dat ze die waarden afwijzen, wordt twijfel gezaaid over het juridisch niet-bindende karakter van het pact.

En toch gaat het om waarden. Wie tegen de regel in het pact is dat vluchtelingen en migranten dezelfde universele mensenrechten en fundamentele vrijheden hebben en dat die gerespecteerd en beschermd moeten worden, is kennelijk voor de behandeling van deze groepen als tweederangs mensen van wie het geen probleem is dat ze in de Middellandse Zee verzuipen. 

Dit betekent ook dat deze tweederangs mensen niet, zoals het pact vraagt, gered hoeven te worden en de vermisten opgespoord. We hoeven dan ook geen respect op te brengen voor andermans cultuur, religie en gebruiken en tradities. En migranten met een verblijfsvergunning hoeven dan ook niet, zoals het pact vraagt, dezelfde behandeling en rechten te krijgen als ‘gewone’ werknemers.

Zoek het uit

Wie zo redeneert en het pact verwerpt, moet niet raar opkijken dat Afrikaanse leiders hun conclusies trekken. Kennelijk willen de westerse tegenstanders van het pact hun landen niet helpen bij het tegengaan van migratie. Waarom zou die leider zich dan druk maken om zich aan afspraken te houden, zoals de verplichting tot het leveren van de juiste papieren en het terugnemen van migranten? Waarom zou een Afrikaanse leider een pact tekenen terwijl westerse landen zich nergens toe willen verplichten? Zoek het lekker zelf uit, zullen ze denken.

Ben ik dan voor ongelimiteerde arbeidsmigratie en opvang van vluchtelingen? Nee. Ik was de eerste die in het tv-programma ‘Buitenhof’ pleitte voor de inzet van de krijgsmacht om vluchtelingen een beschermde opvang in de regio te bieden. Ik werd voor een halve fascist uitgemaakt. 

Maar ik vond, en ik vind dat nog steeds, dat er rekening moet worden gehouden met het draagvlak onder de bevolking. Doe je dat niet, dan dreigt maatschappelijke ontwrichting. Om die reden ben ik ook voor een arbeidsmigratie naar behoefte. Een migrant is welkom als die een economische bijdrage kan leveren.

Fatsoensnormen

Dit pact gaat niet over de vraag of en hoeveel mensen hier naartoe mogen komen, maar volgens welke spelregels. Opmerkelijk is dat het pact zelfs de detentie van migranten accepteert, mits aan minimale fatsoensnormen wordt voldaan.

De verwerping van die fatsoensnormen is vooral voor Nederland een fundamenteel probleem. De handhaving van de internationale rechtsorde is in onze Grondwet opgenomen en Den Haag is met al zijn internationale organisaties binnen zijn grenzen Stad van Vrede en Recht. Als we ons toch niet meer om waarden bekommeren wordt het tijd om de Grondwet te wijzigen en de internationale organisaties ons land uit te kieperen.

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw!

From 26-28 November, the 9th Bosphorus Summit took place in Istanbul, presented by The Al-Attiyah Foundation.

Dr. Jan Frederik Braun participated in the panel 'The World of Gas,' focusing on the rapidly changing gas scene. 

Jan commented on the Dutch energy industry and the role of gas in Europe: “The Netherlands is quickly shifting its role from the EU’s largest producer and exporter to a net importer of natural gas. The radical overhaul of the Dutch energy system is to a large extent representative of the whole of Europe: rapidly declining gas production, an increasing dependence on gas imports while phasing out coal and going for more renewables.”

Read more in The Gulf Times and in The Peninsular. 

Begin december lijkt de OPEC de productie al weer te willen beperken om de prijs per vat op 80 dollar te krijgen.

In mei citeerde ik een boze president Trump die de OPEC, de organisatie van olieproducerende landen, verweet de productie bewust te laag te houden. Daardoor stegen de prijzen aan de pomp en dat was slecht nieuws voor zijn kiezers. Want die zouden zich door die hoge prijzen tijdens de komende verkiezingen van hem kunnen gaan afkeren. Nu, een half jaar later twittert Trump ‘Dank u Saoedi Arabië'. Inderdaad heeft het Koninkrijk de productie opgeschroefd tot een record van 11 miljoen vaten per dag. Dat lijkt een megaoverwinning voor Trump die zijn genialiteit als onderhandelaar en machtspoliticus onderstreept.

Of niet? Zijn tweetje lijkt vooral ingegeven als rechtvaardiging voor zijn, ondanks de vreselijke moord op de Saoedische journalist Khashoggi, aanhoudende steun voor het Koninkrijk. Er zijn namelijk meer bepalende factoren voor de energieprijzen dan Trump's genialiteit. Ten eerste wordt de prijs omlaag geduwd door de schalierevolutie in de Verenigde Staten zelf. De VS waren door technische problemen die zich bij het transport van schalieolie en -gas voordeden, niet langer de swingproducer van weleer die door het vergroten of verlagen van de productie de mondiale prijzen bepaalt. Wat niet wil zeggen dat de Amerikaanse productie er niet toe doet. De Amerikanen produceren zo'n 11,5 miljoen vaten per dag. Daarmee is het land voor Rusland en Saoedi Arabië de grootste producent van de wereld.

De technische problemen lijken nu onder controle waardoor de winning in het gigantische Permian veld in een hogere versnelling komt. De Amerikaanse Energy Information Administration (EIA) verwacht dat de productie volgend jaar op ruim 17 miljoen vaten per dag komt. Overigens is dat weer slecht nieuws voor sommige producenten. Die zien hun winsten verdampen als de productie zó accelereert dat de olieprijs onder de vijftig dollar per vat komt. De break-even prijs voor schalieolie ligt namelijk tussen de 35 en 50 dollar per vat.

De meest interessante factor voor de olieprijs is Iran omdat Trump hier zelf deels aan de knoppen draait. De president zou het liefst zien dat de olie- en gasproductie in dat land compleet stil komt te liggen. Dat zou in zijn gedachten moeten leiden tot een regimechange waardoor de in zijn ogen verderfelijke leiders in Teheran stoppen met het steunen van de Syrische president Assad en terreurbewegingen als Hezbollah en ophouden met de productie van langeafstandsraketten waarmee de hele regio kunnen worden geterroriseerd. De Iraanse productie is met een miljoen vaten per dag weliswaar afgenomen, maar er blijkt nog voldoende te exporteren. Dat komt opmerkelijk genoeg door Trump zelf.

Grote afnemers als India, China, Japan, Zuid Korea en Taiwan hebben van de VS toestemming  gekregen om op een lager niveau toch olie te blijven afnemen van Iran. Ook Italië en Griekenland kregen dergelijke ‘waivers'. Trump dreigde die landen aanvankelijk met sancties als ze olie en gas uit Iran zouden blijven importeren. En toch staat Trump het toe. De reden? Als dat niet zou gebeuren zou de krapte op de markt toenemen, de energieprijzen stijgen en de wereldeconomie worden geschaad. En dat vinden Trump's kiezers niet fijn.

Het ziet er naar uit dat veel analisten deze politieke dynamiek missen en daardoor ook de plank bij hun inschatting van vraag en aanbod misslaan. Enerzijds is het aanbod hoger dan ooit, anderzijds lijkt de vraag terug te lopen door de hoge dollar die de prijs opjaagt en de handelsoorlog met China waardoor er minder geïmporteerd wordt.

Inmiddels lijkt de OPEC ook niet meer zo tevreden met de prijsdaling richting 50 dollar per vat. Begin december lijkt de OPEC de productie al weer te willen beperken om de prijs op 80 dollar te krijgen. Die hogere prijs is in landen als Saoedi Arabië en Rusland nodig om de burger tevreden te houden en interne onlusten af te kopen. Het is precies de omgekeerde redenering als die van Trump. Hij wil, zoals gezegd, juist lage prijzen om zijn kiezers tevreden te houden.

Ik vraag me daarom af wat voor tweet we dan weer van Trump kunnen verwachten.

Lees de column van Rob de Wijk eens per maand op het Energiepodium.

De gedachte dat 400 miljoen inwoners van de Europese Unie 350 miljoen Amerikanen nodig hebben om zich te verdedigen tegen ruim 140 miljoen Russen lijkt mij niet geruststellend. 

Zeker niet omdat president Trump met zijn kritiek op de Navo, met zijn handelsoorlog en zijn afkeer van het multilateralisme de trans-Atlantische verhoudingen op scherp zet.

Bondskanselier Merkel, het primaire doelwit van Trumps hoon, was over de gevolgen hiervan duidelijk. In het Europees Parlement stelde ze dat de tijden dat we op elkaar kunnen vertrouwen voorbij zijn en dat we ons lot in eigen handen moeten nemen. Daarom pleitte ze, in navolging van haar Franse collega Macron, voor een Europees leger. Naar aanleiding van Macrons opmerkingen twitterde president Trump dat dit idee very insulting (zeer beledigend) was. 

Een rare opmerking van een president die net besloten had het voor de Europese veiligheid cruciale INF-akkoord, het verdrag tegen kruisraketten, op te zeggen.

Zware tanks

Het idee van een Europees leger speelde al in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Duitsland mocht zich niet herbewapenen, maar moest zich wel tegen Rusland kunnen verdedigen. Dit leidde tot het voorstel voor een Europese Defensiegemeenschap. Die kwam er uiteindelijk niet, omdat Frankrijk dwars lag. Angst voor het opgeven van soevereiniteit en de afnemende Sovjetdreiging waren daar debet aan.

Macrons en Merkels ideeën zijn een volstrekt logische reactie op de erosie van de trans-Atlantische betrekkingen en de militaire onmacht van Europa. Door aanhoudende bezuinigingen zijn alleen Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk in staat een brigade met enkele duizenden militairen te mobiliseren en naar de oostgrens te sturen. Of ze daar dan ook aankomen, is de vraag. Bruggen zijn niet meer bestand tegen zware tanks, spoorbreedtes verschillen en bureaucratische obstakels verhinderen soepele grenspassages.

Voorts stuiten ze op nieuwe Russische defensiesystemen die deze eenheden effectief de toegang tot de Baltische landen kunnen ontzeggen. Als die brigades toch aankomen, versterken ze de Baltische minilegertjes en de snel inzetbare eenheden van de Navo die qua omvang ook niets voorstellen.

Geweldig voorbeeld

Met de honderdduizenden militairen die in het westen van Rusland zijn gelegerd kan Poetin, volgens een studie van het internationale onderzoeksinstituut Rand binnen zestig uur Estland, Letland en Litouwen innemen. De Navo kan dan uitsluitend nog antwoorden met kernwapens. Dat wil niemand.

Dus moet de Europese defensie worden versterkt. Maar dat kan alleen als een euro meer gevechtskracht oplevert. Dat betekent dat we af moeten van al die nationale hoofdkwartieren, ministeries en bureaucratieën die een te groot deel van het budget opslokken.

Het idee van Merkel en Macron draait daarom om de vraag hoe je als land je soevereiniteit houdt, terwijl je eenheden beschikbaar stelt aan een Europees leger. De Duits-Nederlandse samenwerking laat zien hoe dat moet. Bij het Duits-Nederlandse legerkorps is geen sprake meer van samenwerking, maar van integratie, terwijl beide landen uiteindelijke zeggenschap behouden.

Een Duitse luchtverdedigingseenheid staat inmiddels onder Nederlands bevel. Maar in plaats van dit als een geweldig voorbeeld te zien van hoe zo’n Europees leger kan worden vormgegeven, wordt het hele idee politiek van tafel geveegd. Angst voor het opgeven van soevereiniteit, angst voor de oppositie en angst voor kiezer. Dat heet een gemiste kans. 

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw!

On Friday 9th November, strategic analyst Jan Frederik Braun spoke on the “Oil, Gas, Shale and Renewable: Toward a New Energy Order” panel at the MEDays Forum, organized by the Amadeus Institute.

Alongside him on the panel are: Abbas Ali Al Naqi (OAPEC), Elham Mahmoud Ahmad (World Energy Council Regional Vice Chair for Africa, Osama Kamal (Former Minister of Petroleum and Mineral Resources, Francis Perrin (Director of Research at the Institute of International Relations and Strategies) and Sun Xiansheng (Secretary General of the International Energy Forum).  Watch the panel discussion in the video below.

 Jan concluded that climate change is not yet the central issue in regional discussions on energy policy.

Are you a university student interested in disarmament and non-proliferation? Would you like to learn more about challenges and prospects for progress in conventional, chemical, and nuclear arms control?

Registration is closed, tickets are sold out. 

The Arms Control Symposium aims to:

• Provide students with knowledge of the most important arms control agreements across nuclear, chemical and conventional weapons.

• Inform about current and future arms control initiatives, as well as about their relevance and shortcomings in the current security environment.

• Provide a room for discussion as well as a networking opportunity with seasoned academics and professionals, who will present during the event.

See the full program here.

Date: Thursday 22nd November

Time: 14:20-16:30 (followed by a drink)

Location: HCSS, Lange Voorhout 1, 2514 EA The Hague, The Netherlands

For inquiries, contact Katarina Kertysova at katarinakertysova@hcss.nl

On 10 October 2018, the Committee on Foreign Affairs and the subcommittee on Security and Defence of the European Parliament held a SEDE Public Hearing on “Artificial Intelligence and Its Future Impact on Security”. Tim Sweijs was one of the speakers. 

"The security impact of Artificial Intelligence (AI) is an issue of great concern that is fundamental to the future of international peace and security," said Sweijs. 

Read more in the Parliament Magazine.

The full testimony by Tim Sweijs is available here.

Photo by TPCOM on Foter.com / CC BY-NC-ND

Op steeds hoger wordende toon en met toenemende geestdrift betoogde de directeur-generaal van een Chinees diplomatiek onderzoekscentrum afgelopen week in Abu Dhabi dat haar land een ‘win-winsituatie’ voor de mensheid wil en dat de Chinese filosofie dat mogelijk gaat maken. 

Daar hoort zeker ook spionage bij, was mijn eerste gedachte. Inmiddels weet minister Wiebes daarop het antwoord. Want hij maakte vorige week bekend economische spionage en risicovolle bedrijfsovernames door China te willen aanpakken.

Het zal tijd worden. In 2011 was ik al eens betrokken bij de ontwikkeling van een toetsingskader voor Chinese investeringen. Ook toen al was bekend dat China grip op geavanceerde westerse technologie wilde krijgen. Daarin pasten opzienbarende bedrijfsovernames van autofabrikanten als Volvo.

Onderste la

Spionageactiviteiten waren ook toen al aan de orde van de dag. In 2012 stelde de AIVD dat het bewustzijn van de economische gevaren van spionage van ons land laag was. Precies daardoor verdween het voorstel om Chinese investeringen op hun gevolgen voor de economische veiligheid van ons land te kunnen toetsen in de onderste la. Het zou de handelsbetrekkingen maar schaden.

Deze houding gaf vrij baan aan bedrijven als Huawei. Deze wereldleider op het gebied van digitale infrastructuur komt vanwege verdenkingen van spionage niet meer bij de Amerikaanse overheid binnen. Inmiddels komt het bedrijf ook Australië niet meer in. Dit land zoekt nu alternatieven voor de bouw van het nieuwe G5-netwerk.

Ik zeg niet dat Huawei naar Nederland kwam om te spioneren, maar feit is dat Chinese bedrijven aan de leiband van hun overheid lopen en verplicht kunnen worden ‘informatie’ aan te leveren.

Daarnaast zijn er clubs zoals de illustere Eenheid 61486 van het Chinese Volksbevrijdingsleger die techbedrijven en andere gevoelige bedrijven hackt. De Nederlandse chipfabrikant ASML mag zich wat dat betreft ook op belangstelling verheugen, zoals onlangs bleek. Dat de hacks uit China komen, bleek bijvoorbeeld uit het feit dat ze op werkdagen tijdens Chinese kantooruren worden geplaatst.

Eindelijk wordt erkend dat er echt wat aan de hand is en dat handel met China niet kan worden los gezien van spionageactiviteiten en dubieuze investeringen. Eerder dit jaar kregen de deelnemers aan een handelsmissie naar China onder leiding van premier Rutte tips van het ministerie van buitenlandse zaken. Hou je telefoon en laptop maar thuis, was het devies. Dat geldt trouwens ook voor handelsmissies naar landen als Rusland, voeg ik daar aan toe.

Zou nu eindelijk de tijd rijp zijn voor een toetsingskader op basis waarvan kan worden beoordeeld of bijvoorbeeld een Chinese investering en bedrijfsvestigingen een bedreiging voor bijvoorbeeld onze economische veiligheid vormen? Dat toetsingskader moet inzicht verschaffen in de risico’s die al die Chinese activiteiten voor bijvoorbeeld onze vitale sectoren hebben. Denk daarbij aan de banken, de energie-, water- en elektriciteitsvoorziening en de digitale infrastructuur. Die zijn cruciaal voor het functioneren van Nederland.

Na afloop van de speech van de Chinese, fluisterde een Duitse China-expert in mijn oor dat haar geestdrift tegenwoordig van overheidswege wordt afgeremd. Waarom? Omdat Europese landen bezig zijn toetsingskaders te ontwikkelen. Daar schrikt de Chinese regering van.

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw!

Tim Sweijs presents today at the Athens 2018 Crisis Management and Security International Conference on the need to raise our crisis literacy: how can we relearn from the lessons from the Cold War, and adapt to current circumstances?

Tim will draw on the 2016 report Back to the Brink on the comeback of interstate crisis. Raising our crisis literacy requires greater investments in crisis informatics; a ‘hybrid’ ability to manage escalation through cross domain coordination; a solid grasp of one’s own vulnerabilities and of adversaries; a refined understanding of each other’s perceptions; the (re-)creation of a shared crisis grammar; a pro-active approach to address crisis instabilities; as well as the development of metrics of effectiveness for crisis intervention. For an introductory video of the Back to the Brink report, see below.

At the conference will also be speaking, amongst others: Prof. Jonathan Wilkenfeld, a founder of the International Crisis Behavior Project and Lt General Esa Pulkinen, Director General of the EU Military Staff. For more details see the conference website.

Photo on Foter.com

De midterm elections brachten een opmerkelijke paradox aan het licht. President Donald Trump trekt stemmen door in te spelen op angsten, maar verliest er nog meer door het bewust creëren van verdeeldheid en het zaaien van haat dat tot geweld leidt. 

Door de bombrieven die de afgelopen tijd bij vooraanstaande Democraten werden afgeleverd en de moordpartij in een synagoge in Pittsburgh zijn veel Amerikanen met de neus op de feiten gedrukt.

De gevolgen van het bewust scheppen van verdeeldheid is een les die Europese populisten uit deze verkiezingen zouden moeten trekken. Dat is dan ook meteen het meest positieve gevolg van deze verkiezingen voor Europa.

Kwesties als de muur op de grens met Mexico of de toekomst van Obamacare zijn typisch binnenlandse kwesties die ons niet raken. Het ligt echter voor de hand te veronderstellen dat een president die binnenlands politiek vleugellam is, zijn plaats in de geschiedenisboeken zal trachten te verzekeren door een assertiever buitenlandbeleid. Dat kan hij zonder het Congres.

Het buitenlandbeleid is immers het speeltje van de president. Om zijn beleid uit te voeren moet de Senaat bijvoorbeeld verdragen ratificeren. En juist in die Senaat hebben de Republikeinen hun positie verstevigd.

Pennestreek

Tegelijkertijd heeft de president die Senaat niet nodig als hij van zijn executive orders gebruikmaakt. De Irandeal gericht op het stoppen van het Iraanse atoomprogramma werd door zo’n executive order door Obama gesloten. Vervolgens komt Trump er met een pennestreek vanaf.

Maar de echte test is het INF-akkoord dat de plaatsing van middellangeafstandsraketten in Europa aan banden legt. Dat verdrag is door de Senaat geratificeerd. Toch ligt het niet voor de hand dat deze een rol in het afschaffen van het verdrag zal spelen. De Amerikaanse grondwet geeft aan hoe de ratificatieprocedure moet verlopen, maar heeft geen procedure voor de beëindiging van een verdrag. Bovendien speelt jurisprudentie Trump in de kaart.

Toen zijn voorganger George W. Bush in 2002 het Anti Ballistic Missile-verdrag dat het aantal antiraketraketten aan banden legde om zeep hielp, kon dat niet via de rechter ongedaan worden gemaakt. De dreiging van een nieuwe wapenwedloop met Rusland en China is door deze verkiezingen dus niet verdwenen.

Verbouwing wereldorde

Er is geen enkele reden te veronderstellen dat Trump niet doorgaat met zijn verbouwing van de wereldorde. Trump haat multilateralisme en verdragen. Het Trans Pacific Partnership (TPP) en het Noord-Amerikaans vrijhandelspact Nafta moesten er al aan geloven. Voor TPP kwam niets in de plaats; Nafta is vervangen door een verdrag dat in grote lijnen gelijk is gebleven. Dat laatste geeft hoop. Ook Trump begint te erkennen dat multilaterale handelsverdragen en internationale samenwerking nodig zijn en dat zijn macht beperkt is.

Dit verklaart de geruchten over een ophanden zijnde deal tussen Donald Trump en de Chinese president Xi tijdens de G20-top, eind november in Buenos Aires. Trump zal wel moeten. De Verenigde Staten zelf worden ook getroffen door zijn handelsoorlog. Zo stapelen de sojabonen zich op in North Dakota sinds China die niet meer wil kopen. Niet de gewijzigde politieke verhoudingen, maar de weerbarstigheid van de internationale betrekkingen dwingen Trump uiteindelijk tot een koerswijziging. 

De column van Rob de Wijk verschijnt wekelijks in Trouw

Photo by Free Grunge Textures - www.freestock.ca on Foter.com / CC BY