Paul Verhagen, auteur van het boek "Het Amerikaanse presidentschap", was op 21 januari 2020 te zien bij het Belgische nieuwsprogramma Terzake, waar hij commentaar gaf op de impeachment procedure tegen president Trump. 

Het feit dat President Trump besloot om het Nordstream 2-project stil te leggen, deed geen schok door Nederland gaan, terwijl dat volgens Rob de Wijk wel had moeten gebeuren, schrijft hij in zijn column voor Energiepodium.

In Groningen sprak ik voor het eerst een ondernemer die besloten had zich terug te trekken uit het Nord Stream 2-project dat gas van Rusland naar Duitsland moet transporteren. We spraken over de impact van de geopolitiek op het bedrijfsleven en sloten ons gesprek af met de conclusie dat een ondernemer nu ook al verstand van geopolitiek moet hebben.

Het feit dat president Trump eind december had besloten door middel van sancties het project stil te leggen, deed geen schok door Nederland gaan, terwijl dat wel had moeten gebeuren. Dat komt vermoedelijk omdat hier werd verondersteld dat het ging om een akkefietje tussen bondskanselier Merkel en Trump en dat Nederland niet hard zou worden geraakt. Bovendien had vrijwel niemand gehoord van het Nederlands-Zwitserse Allseas dat als een van de eerste de stekker uit het project trok.

Dit nieuws werd weggedrongen door Shell, een van de groteren partijen in het project, dat zegde te zullen doorgaan. Het was een andere reactie dan van Total, de Franse energiegigant die zich na de dreiging van sancties uit Iran terugtrok. Dat gebeurde nadat Amerika in 2018 eenzijdig de atoomdeal met Iran opzegde en sancties zegde te gaan opleggen als bedrijven hun activiteiten in dat land niet zouden opschorten.

Ons land maakt zich volgens de Amerikanen te afhankelijk van Russisch aardgas

Trump’s besluit om Nord Stream 2 aan te pakken kwam niet als een verrassing. Ruim een jaar voor het feitelijke sanctiebesluit legde Trump al een koppeling met het Amerikaanse commitment ten aanzien van de verdediging van de NAVO. Waarom zou Amerika moeten bijdragen aan de verdediging van Duitsland tegen Rusland als Duitsland zich van dat land afhankelijk maakt door de aankoop van gas en daarmee bijdraagt aan de opbouw van de Russische krijgsmacht.

De Amerikaanse Ambassadeur in Nederland Pete Hoekstra mengde zich in de discussie door ook te stellen dat Nederland zich uit het project moet terugtrekken. Ons land zou zich daarmee te afhankelijk maken van Russisch gas, waardoor het Kremlin te veel invloed op Nederland zou krijgen. Op zich hadden Trump en Hoekstra een punt, maar velen dachten dat het zo’n vaart niet zou lopen.

Inmiddels heeft de kwestie ASML Nederland wakker geschud. Trump vraagt de Nederlandse regering geen exportvergunning te verlenen voor een peperdure chipmachine, omdat China het apparaat voor militaire doeleinde zou kunnen gaan gebruiken. Geopolitieke overwegingen spelen net als bij Nord Stream 2 een rol: waarom zou Nederland aan China cruciale technologie moeten leveren zodat dit land de economische en militaire race waarin het met het Westen verwikkeld is, geholpen wordt te winnen? Wederom geldt dat de Amerikanen een punt hebben.

Nord Stream 2 is een politiek project geworden dat nu het bedrijfsleven direct raakt

Politici sloegen vervolgens stoere taal uit en beweerden dat Nederland zijn eigen afweging zou maken en zich niet door de Amerikanen onder druk laten zetten. Dat klinkt natuurlijk mooi. Maar hoe regeren diezelfde politici als Trump dreigt andere sectoren met sancties te treffen in geval er toch een exportvergunning wordt verleend? Nederland exporteerde met 23,8 miljard euro in 2018 ongeveer ruim tweemaal zo veel naar Amerika als naar China. Sectoren als landbouw en machinebouw zouden dan gemakkelijk kunnen worden getroffen. Dat levert gevaar voor de economische groei op en laat zien hoe politiek de wereldhandel is geworden.

Ook Nord Stream 2 is een politiek project geworden dat nu het bedrijfsleven direct raakt. Hier gaat het voorlopig vooral over een verbod pijpen te leggen op een diepte van meer dan 30 meter. Precies daarom stopte Allseas zijn operaties en wordt Shell voorlopig niet geraakt door de Protecting Europe’s Energy Security Act. Deze wet is opmerkelijk genoeg ingediend door senator Ted Cruz uit het olie- en gasrijke Texas. Critici vermoeden daarom dat die wet vooral bedoeld is om meer LNG-exporten naar Europa te kunnen exporteren.

Maar de boodschap is duidelijk: Europese bedrijven worden de inzet van een geopolitiek steekspel tussen de grootmachten Verenigde Staten, Rusland en China. En de soevereiniteit van de Europese landen wordt geschaad. Het gevolg? De lidstaten van de EU zullen zich onafhankelijker gaan opstellen. Op energiegebied kan dat leiden tot een acceleratie van de energietransitie.

Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn columns voor Energiepodium gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.

Wereldleiders zijn altijd interessant nieuwsvoer, maar nog nooit is de Amerikaanse President zo veel besproken als de afgelopen paar jaar. Op donderdag 30 januari presenteren Frans en Paul Verhagen hun nieuwe boek 'Het Amerikaanse presidentschap', waarin ze de ins en outs van het hele Amerikaanse politieke systeem eens nader onder de loep leggen.

De presentatie zal plaatsvinden bij boekhandel Scheltema in Amsterdam. U kunt bij deze feestelijke onthulling aanwezig zijn, van 19:00 – 20:30, op de vierde etage.

Over 'Het Amerikaanse presidentschap':

Frans en Paul Verhagen vertellen in Het Amerikaanse presidentschap alles over het machtigste ambt ter wereld. Amerikaanse presidenten lijken machtig als geen ander en toch kunnen ze maar zelden hun wensen verwerkelijken. Hoe kan dat? Hoe zit dat presidentschap in elkaar? Hoe verhoudt de president zich tot het Congres, de kiezer en de media? Hoe hebben presidenten in het verleden invulling gegeven aan het ambt? En hoe werkt dat Amerikaanse verkiezingssysteem precies?

Frans en Paul Verhagen belichten lichtvoetig en helder de vele facetten van het Amerikaanse presidentschap. Hun uitgebreide kennis van de geschiedenis en het politieke systeem van de Verenigde Staten maakt dit boek tot een onmisbare handleiding voor iedereen die meer wil weten over het machtigste ambt ter wereld. Vol fun facts over verkiezingen, campagnes, presidenten en vicepresidenten.

Kijk hier voor meer informatie.

Terwijl duizenden demonstranten in Iran de straat op gaan om hun afschuw over het neerhalen van een Oekraïens verkeersvliegtuig kenbaar te maken, voorspellen sommigen in Amerika en Europa het einde van het regime in Teheran. Vreemd, want een paar dagen daarvoor gingen nog honderdduizenden de straat op om de vernietiging van Amerika te eisen en de ayatollahs en generaal Soleimani te eren, schrijft Rob de Wijk in zijn wekelijkse column voor Trouw.

In het radioprogramma ‘Met het Oog op Morgen’ vatte de Iraans-Nederlandse Sara Mehrinejad deze ogenschijnlijke tegenstrijdigheid goed samen: Iraniërs willen geen ‘westerse interventies’ in hun land en kunnen dus tegelijkertijd het onderdrukkende regime van de ayatollahs, het neerhalen van het vliegtuig en de eliminatie van Soleimani veroordelen. Wie een einde wil aan het Iraanse regime doet er dus goed aan zich zo weinig mogelijk met de binnenlandse politiek van het land te bemoeien. Steuntweets in het Engels en het Farsi van president Trump en zijn minister van Buitenlandse Zaken Pompeo kunnen daarom wel eens averechts werken.

De sancties die Trump opnieuw heeft ingesteld doen wat dat betreft hun werk beter. Ze zijn mede de oorzaak van de aanhoudende protesten tegen de economische situatie waardoor het bewind in het nauw wordt gebracht. Voor tegenstanders van het bewind is dat mooi, maar tegelijkertijd kan niet worden genegeerd dat er inmiddels 1500 demonstranten zijn gedood.

Neerhalen van verkeersvliegtuig

Die doden zijn het indirecte en ongewilde gevolg van het opzeggen van de Iran-deal en het opnieuw instellen van sancties. Dat geldt ook voor het neerhalen van het vliegtuig door de Revolutionaire Garde. Net zoals de crisis tussen Rusland, het Westen en Oekraïne uiteindelijk leidde tot het ongewild neerhalen van de MH17, leidde de crisis tussen de Verenigde Staten en Iran ongewild tot het neerhalen van een verkeersvliegtuig nabij Teheran. En net zoals de MH17 niets aan de situatie in Oekraïne heeft veranderd, zal ook het neerhalen van het verkeersvliegtuig in Iran weinig gevolgen hebben.

Amerika gaat gewoon door met zijn politiek van het isoleren van Iran en het opvoeren van de economische druk. Het is echter de vraag of dat veel effect gaat hebben. Want de ayatollahs zullen deze dreiging van buiten gebruiken om de bevolking achter zich te krijgen. Ze zullen doorgaan met harde repressie van demonstranten en hun inspanningen verdubbelen om de Amerikanen uit het Midden-Oosten te verdrijven. Zolang de oppositie verdeeld is en geen aansprekend gezicht heeft, zit een revolutie er niet in.

Gemotiveerd om de Amerikanen te verdrijven

Buiten Iran kunnen de ayatollahs nog steeds een beroep doen op de vele sjiitische milities of ‘proxies’ in landen als Irak, Jemen, Libanon en Syrië. Die strijdgroepen zijn gemotiveerder dan ooit, omdat met Soleimani ook Abu Mahdi al-Muhandis, de leider van het Iraakse pro-Iraanse Kataib Hezbollah, om het leven kwam. Bovendien pleegden de Amerikanen een mislukte aanslag op Abdul Reza Shahlai, die voor Soleimani de strijd in Jemen faciliteerde.

Daarmee werd duidelijk dat de eliminatie van Soleimani onderdeel was van een bredere campagne om Iraanse operaties in het hele Midden-Oosten te treffen. Die wetenschap verzwakt het netwerk van pro-Iraanse milities niet, maar zij zullen juist meer gemotiveerd raken om de Amerikanen te verdrijven. Voor de ayatollahs is dat voorlopig goed nieuws.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug. 

HCSS presenteert de “De Toekomst van de Landmacht” waarin we spreken met Denkers en Doeners van de nieuwe generatie. We stellen de vraag: welke vernieuwingen zijn er nodig om de landmacht klaar te stomen voor de oorlog van morgen?

Deze aflevering is te gast kapitein Mark Michielen. We spreken over Informatiegestuurd Optreden (IGO): wat het is, en hoe het de slagkracht van de Landmacht kan versterken. De Landmacht, zo betoogt Mark, moet veel meer en veel slimmer gebruik maken van sensoren in het fysieke en in het menselijke domein. Luister de podcast op Spotify, SoundCloud, YouTube of Apple Podcasts.

Kapitein Mark Michielen in vijf quotes:

"IGO is helemaal niks nieuws, de Prins van Oranje deed het al in de Tachtigjarige Oorlog. Wat het nu zo revolutionair anders maakt is de informatie die ter beschikking staat, alle sensoren die we hebben en de mogelijkheid tot het verwerken van al die informatie."

"Ik vind dat we bereid moeten zijn om de doctrine aan te passen op IGO, in plaats van dat we IGO in de organisatie proberen te proppen."

"We doen wel aan IGO, maar het is niet zo alomvattend als het zou moeten zijn. We zijn te geconcentreerd op het fysieke domein, met wat uitlopers in het virtuele domein."

“IGO is de kapstok waar we alle domeinen aan ophangen, het zorgt ervoor dat alles met elkaar in verbinding staat."

"We moeten af van het idee dat we jonge opgepompte luchtmobiele moeten hebben, misschien hebben we ook wel de oudere data scientist nodig, dat is een ander slag mens."

Een grote doorbraak is het eerste handelsakkoord tussen de Verenigde Staten en China niet. De deal die de landen zo goed als zeker woensdag in het Witte Huis ondertekenen, maakt voorlopig wel een einde aan de escalatie. Het akkoord levert twee winstpunten op, zegt Rob de Wijk in het FD. Het sluit een fase af waarin beide landen elkaar voortdurend met nieuwe strafheffingen bestookten. En voor het eerst zijn de VS bereid een deel van eerder ingevoerde heffingen terug te draaien.

Het belang van de deal moet volgens De Wijk ook niet worden overschat. 'Het maakt geen einde aan de strijd om de economische wereldmacht tussen beide landen', zegt hij. 'Die kan nog tientallen jaren doorgaan.' Washington maakt zich grote zorgen over de ambitie van Peking om de technologische grootmacht van de 21ste eeuw te worden.

Lees het hele artikel bij het Financieele Dagblad. 

New report out now! To read, click here.

How does the Dutch perception of its security threats compare to the outlook of other states? It’s all in the eye of the beholder…

All countries have procedures and – in some cases – methodologies to identify, analyze and prioritize threats to their national security. The outcome of these efforts is typically one or more high-level documents in which the responsible national security bodies provide authoritative statements on threats facing the country. As part of the Dutch Strategic Monitor effort, HCSS was asked to take a closer look at how other actors perceive their threat environments and to what extent they might differ from their Dutch equivalents.

This study sets out to address the following research questions:

1.            What similarities and differences exist between the Netherlands’ and other actors’ perceptions of interstate military competition (IMC), conflict in cyberspace, hybrid conflict and economic security, CBRN weapons, and terrorism – all central threats in the Dutch Geïntegreerde Buitenland -en Veiligheidsstrategie (GBVS) and National Security Strategy (NSS) 2019?

2.            How do other actors interpret trends relating to the rules-based (liberal) international order?

3.            What threats do other actors afford central positions which the Netherlands does not?

4.            Do other actors identify opportunities for the future?

We have analyzed a long-list of identified threats – and countries’ perceptions thereof – in order to provide insights with the potential of challenging preconceptions underpinning the Dutch threat perception framework.

Follow this link to read the report by Hugo van Manen.

Disclaimer: The research for and production of this report has been conducted within the PROGRESS research framework agreement. Responsibility for the contents and for the opinions expressed, rests solely with the authors and does not constitute, nor should it be construed as, an endorsement by the Netherlands Ministries of Foreign Affairs and Defense. 

Het neerhalen van het Oekraïense passagiersvliegtuig gebeurde nadat een Iraanse militair het had aangezien voor een kruisraket. Hoe kan dat? De Volkskrant vroeg onder andere defensiespecialist Peter Wijninga om commentaar.  

Volgens Iran zou een militair de Oekraïense Boeing die vlak bij Teheran uit de lucht werd geschoten ‘per ongeluk’ hebben aangezien voor een kruisraket. Er zou volgens de Iraanse luchtmacht een ‘storing’ in de telecommunicatie zijn geweest. Daardoor kon de militair geen ruggespraak meer houden over het naderende object en moest hij op eigen houtje een besluit nemen

‘Als er inderdaad een communicatiestoring was’, zegt militair deskundige Peter Wijninga van het Den Haag Centrum Strategische Studies (HCSS), ‘dan heeft de basis mogelijk geen contact gehad met de luchtverkeersleiding van het vliegveld. Die geeft door dat er een vliegtuig is opgestegen.’

Volgens Wijninga staan de Russen er niet om bekend hun modernste materiaal naar het buitenland te sturen. ‘Bij de oude versie is de radar een ronddraaiende straal op een scherm. Elke keer als de straal langs een vliegend object komt, zie je een puntje oplichten. Daarmee is te zien waar een vliegtuig is, in welke richting het vliegt en hoe snel het gaat. Daarvoor moet je wel geoefend zijn.’

In meerdere berichten wordt gemeld dat het Oekraïense vliegtuig werd getroffen door twee raketten. Bij de automatische stand worden, zeker als het doel zo dichtbij is, altijd twee raketten tegelijk afgevuurd, om er zeker van te zijn dat het doel wordt geraakt, zegt Wijninga. ‘Maar ook bij een handmatige bediening is er een stand, de ripple mode, waarbij dit kan.’

‘Een Tor-raket gaat met 2.500 tot 3.000 kilometer per uur op zijn doel af’, zegt Wijninga. ‘Hij wordt vanaf de radar op de grond aangestuurd en er zit een antenne in de kop. Voor een passagiersvliegtuig is daar geen ontkomen aan. Zo’n vliegtuig is een sitting duck, net als MH17 toen.’

Lees het hele artikel bij de Volkskrant. Het verscheen ook bij De Morgen en bij 7 Sur 7 (in het Frans).

Han ten Broeke was twaalf jaar Kamerlid voor de VVD en is nu buitenlanddeskundige bij HCSS. Hij verdeelt zijn tijd tussen Twente, Irak en de rest van de wereld. “Ik heb minder invloed dan in de politiek maar meer vrijheid”, vertelt hij in een uitgebreid interview in Tubantia. 

Han ten Broeke (50) wijst op de radar die op het terrein van Thales in Hengelo staat. “Nog geen vijftig meter hier vandaan hebben we ogen en oren op de conflicten van nu en in de toekomst. Die enorme radar kijkt zo naar Kaliningrad waar de Russen hun Iskanderraketten hebben geplaatst.”

Veiligheid, oorlog en vrede, geschiedenis, internationale machtspolitiek; dat fascineert Ten Broeke. “Het houdt me al van kinds af aan bezig.” Twaalf jaar zat de VVD’er uit Ambt Delden in de Tweede Kamer. Daar was hij buitenlandwoordvoerder voor de partij, voorzitter van de Kamercommissie Defensie, voorzitter van de Nederlandse delegatie bij de NAVO. In 2018 eindigde dat abrupt toen naar buiten kwam dat hij in 2013 een ‘kortstondige, ongelijkwaardige relatie’ had met een jongere fractiemedewerkster. Ten Broeke stapte op.

Vrij snel daarna werd hij gebeld door het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Een denktank voor nationale en internationale veiligheidsstudies. Het onbekendere broertje van het Clingendael Instituut. Instituten die regelmatig Nederlandse overheden adviseren. “Als voorzitter van de Kamercommissie Defensie wilde ik niet alleen Clingendael horen, maar vroeg ik vaak HCSS erbij. Het is goed meerdere experts te vragen.”

Bij HCSS stond een bureau voor Ten Broeke klaar, waar hij graag aanschoof als directeur Politieke Zaken. “Ik zit nu op 100 meter van het Binnenhof, net buiten de Haagse bubbel. Ik heb nog steeds veel contact met dezelfde mensen. Het is een voordeel dat ik een internationaal netwerk heb opgebouwd. Nee, het is niet gek dat ik vanuit een andere rol dezelfde mensen spreek. Het is niet zo belangrijk wat er op mijn kaartje staat. Ik doe dit omdat het mijn interesse heeft, mijn hobby en passie is.”

Verschil met vroeger

Maar er is zeker verschil. “Ik had in de politiek relatief veel invloed, nu veel minder. Ik kreeg er vrijheid voor terug. Ik hoef mij geen zorgen te maken over hoe de coalitie denkt over wat ik nu zeg. Mijn opvattingen zijn dezelfde, maar ik hoef er geen rekenschap meer voor af te leggen. Daar zitten voordelen aan, maar ik werd politicus om invloed uit te oefenen. Dat is nu minder en meer indirect.”

Ten Broeke en HCSS worden ingehuurd voor advies. Door de ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken, en steeds meer door bedrijven met veiligheidsrisico’s. Zoals KLM. “Daarvoor onderzoeken we overvliegrisico’s. We kijken naar burgerluchtvaart over gevaarlijke gebieden, praktisch de halve wereld tegenwoordig. Zo besloot KLM deze week niet meer over Iran te vliegen.”

Het conflict in Irak en Iran heeft zijn bijzondere aandacht. Hij is daar in het verleden wel geweest. “Dat helpt om een oordeel te kunnen vellen. Ik lees nu zoveel, er zijn een aantal conflicten in de wereld die ik goed bij houd, en dit is er een van.”

Ik hoef mij geen zorgen te maken over hoe de coalitie denkt over wat ik nu zeg. Mijn opvattin­gen zijn dezelfde, maar ik hoef er geen rekenschap meer voor af te leggen

Let op brexit

Irak en Iran zijn volop in het nieuws, maar Nederland moet zich komende tijd echt bezighouden met het vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie, zegt Ten Broeke. “Met de Britten verliest Nederland een geestverwant in de EU die een beetje hetzelfde denkt over hoe je een interne markt en economie moet vormgeven. Beide landen zijn terughoudend hun overheden te laten ingrijpen in de markt. Duitsland en Frankrijk denken daar anders over en worden belangrijker als de Britten weg zijn. We gaan snel naar een wereld waarin de knip die in Europa altijd is gemaakt tussen markt en politiek gaat verdwijnen.”

Toch is het volgens Ten Broeke van levensbelang voor Nederland om in de EU te blijven. “Iedereen die denkt dat we het alleen kunnen en voor een Nexit is, heeft het mis. Dat kan niet, dan komt Nederland heel zwak te staan. Hier zijn mijn pleidooien altijd op gericht.”

Ten Broeke heeft ook oog voor Twente. Vorig jaar onderzocht hij in opdracht van platform Ondernemend Twente de wensen van vijftig ondernemers voor de toekomst van het Twentse ondernemerschap. Het resulteerde in een rapport over rentmeesterschap en hoe dat er in de toekomst uit ziet. Internationale ontwikkelingen spelen een grote rol.

“Wat we ons in Twente soms onvoldoende realiseren is hoe hard het gaat met eigendomsverhoudingen in de wereld. Ga eens na hoe snel Twentse bedrijven, voorheen familiebedrijven of eigen Twentse industriële juwelen, in handen komen van niet-Twentse, zelfs niet-Nederlandse of niet-Europese aandeelhouders. Dat is niet erg, het is goed voor het behoud van de werkgelegenheid. Maar het is erg als Twente nog met een twintigste-eeuwse mentaliteit denkt dat die bedrijven onze regionale problemen blijven oplossen.”

FC Twente

Hij noemt FC Twente als voorbeeld. “Als FC Twente gered moet worden, was dat een paar jaar terug nog een kwestie van enkele industriëlen en Wessels die de koppen bij elkaar staken. Over tien jaar is dat niet meer. Grolsch heeft het hoofdkantoor in Japan, Vredestein is hier niet meer, Ten Cate is gesplitst en van Thales moet je hopen dat die hier over tien jaar nog is. Al die bedrijven voelen nog steeds Twentse noaberschap maar daar moet je niet meer vanzelfsprekend vanuit gaan.”

Iets waarvan Ten Broeke geniet is de rust die hij vindt in zijn Twickelboerderij. Dat was al zo in de tijd dat hij Kamerlid was. “Daarom ben ik hier gaan wonen, dat is mijn rustpunt. Ik heb nu meer tijd dan voorheen om in Twente te zijn en ben ontzettend blij dat ik eindelijk samen met mijn dochter af en toe van mijn mooie boerderij kan genieten. Er is maar een plek waar ik me thuis voel, en dat is hier in Twente.”

Dit interview door Kelly Adams verscheen oorspronkelijk op 11 januari 2020 in Tubantia. 

New report out now! To read, click here. 

What do Chinese naval intrusions into Japan’s territorial waters have in common with Russian bots that spread and amplify disinformation?

This Global Security Pulse examines trends within hybrid conflicts, understood as "conflicts between states, largely below the legal level of armed conflict, with integrated use of civilian and military means and actors, with the aim of achieving certain strategic objectives."

States have ample reason to be concerned about hybrid threats and hybrid conflict. Although at their core hybrid tactics are tactics old as time (military posturing, spreading propaganda and the use of economic measures are well established military strategies), the availability of a diverse and sophisticated set of (technological) tools enhances the impact, reach and congruence of hybrid threats. Paired with the reluctance of states to engage in conventional war due to nuclear, economic and political deterrence, this means that hybrid conflict constitutes an increasingly desirable strategy for states to achieve their political goals.

The principal conclusion of this Pulse is that the international security environment is increasingly subject to hybrid threats, often in a subtle and pervasive way that impedes fast detection, accountability and retaliation. Hybrid threats and hybrid conflict are typified by their complexity, ambiguity, multidimensional nature and gradual impact. These characteristics pose a challenge to effective response measures and therefore to the international order.

Read the new report by Bianca Torossian here. 

Disclaimer: The research for and production of this report has been conducted within the PROGRESS research framework agreement. Responsibility for the contents and for the opinions expressed, rests solely with the authors and does not constitute, nor should it be construed as, an endorsement by the Netherlands Ministries of Foreign Affairs and Defense.

Een maand geleden lekten geheime documenten uit, die via de website The Intercept bij The New York Times terecht kwamen. Uit de documenten bleek dat generaal Soleimani bezig was landen als Libanon en Irak tot kolonies van Iran te maken. Aanhoudende protesten in die landen gingen niet alleen over economie en corruptie, maar ook over de toenemende Iraanse invloed. Mahdi, de pro-Iraanse premier van Irak, werd daardoor gedwongen tot opstappen. Dit was een overwinning voor de demonstranten en een nederlaag voor Iran.

De ayatollahs in Teheran kwamen ook tot de ontdekking dat het koloniseren van die landen zinloos is, als er geen middelen zijn om dat land weer op te bouwen. Door nieuwe Amerikaanse sancties raakte het land zodanig economisch in het slop, dat daarvoor geen geld meer was. In Iran zelf gingen mensen de straat op om te protesteren tegen de slechte economische omstandigheden. Het bedreigde regime greep hard in en doodde 1500 betogers.

Daad van zelfverdediging

Dat dit alles de positie van Amerika versterkte, hoeft geen betoog. Maar in plaats van dit proces van Iraanse verzwakking zijn loop te laten, besloot president Trump om Soleimani te doden. Voorlopig lijken Amerikanen zich hiermee in de voet te hebben geschoten: de positie van Iran in Irak en die van de ayatollahs in Iran zijn verstevigd; het Iraakse parlement wil dat de Amerikaanse troepen vertrekken en in het land dreigt een burgeroorlog; de terreurbeweging Islamitische Staat wacht af hoe het van deze chaos gebruik kan maken.

Omdat dit allemaal kon worden voorzien, is het mij een raadsel waarom Soleimani dood moest. Mijn verbazing wordt alleen maar groter als ik naar de verklaringen kijk die de Amerikanen zelf geven. Volgens het Pentagon was dit een daad van zelfverdediging en herstel van de afschrikking, omdat Soleimani aanvallen tegen Amerikanen in Irak voorbereide. Vier dagen later verklaarde de minister van buitenlandse zaken Pompeo dat Soleimani Amerikaans bloed aan zijn handen had en moest gaan. Trump nam deze verklaring over. Daarmee varieerden de verklaringen van mogelijk legale zelfverdediging tot een illegale moord.

Provocerende aanslagen

Hoe nu verder? Inmiddels heeft Iran de dood van Soleimani vergolden met een beperkte aanval op Amerikaanse bases in Irak. Beide partijen zeggen niet te willen escaleren, maar dat zegt niets. De oorzaak van deze crisis is immers niet opgelost: het eenzijdig opzeggen door Amerika van de Iran-deal en het opleggen van sancties. Irans opties zijn niet veranderd. Het sarren van Amerika heeft tot nu toe goed gewerkt. De provocerende aanslagen op Amerikaanse bases van eind december waren de directe aanleiding van de jongste escalatie en ondermijnden de positie van de VS.

De andere optie is de ontwikkeling van een kernwapen, waardoor de positie van Iran in één klap verandert. Amerika moet Iran dan even serieus gaan nemen als Noord-Korea. De aankondiging dat Iran zich geen restricties meer oplegt, is een logische stap. Daardoor komt een Iraanse atoombom in het zicht. Amerika kan daaraan weinig doen.

Keer op keer vraag ik mij af waarom leiders acties ondernemen, die een voorspelbaar averechts effect hebben. Ook nu zal het wel weer een combinatie van zelfoverschatting en ultrakortetermijndenken zijn.

Column van Rob de Wijk, 10 januari 2019, Trouw

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees al zijn columns hier terug.

Iran kondigde het al aan: de liquidatie van generaal Soleimani zou worden vergolden. Vanuit Iran zijn raketten afgevuurd op twee Amerikaanse luchtmachtbases in Irak. Defensiedeskundige Peter Wijninga snapt wel waarom Iran de Amerikaanse bases als doelwit heeft gekozen, zegt hij bij de NOS. "Je zoekt een punt waar een concentratie van Amerikaanse militairen zit. Die Iraanse ballistische raketten zijn niet zo nauwkeurig, dus dan kies je een doelwit waar kans op slachtoffers het grootst is. Dat lijkt mislukt."

De Iraanse staatstelevisie meldt dat er 80 Amerikaanse doden zijn, volgens het Pentagon is er geen enkele Amerikaan gedood. Volgens Wijninga is de lezing van de Amerikanen het meest waarschijnlijk, zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal. "Ik weet niet hoe Iran die doden heeft geteld van zo'n afstand. Ik hecht er weinig geloof aan." De Amerikaanse cijfers vindt hij betrouwbaarder: "De Amerikanen moeten dat rapporteren, dat is controleerbaar, dus ik denk dat er geen slachtoffers aan Amerikaanse zijde zijn gevallen."

Geen van de conflicterende partijen lijkt op oorlog uit te zijn, maar toch is er sprake van een razendsnelle escalatie van de spanningen tussen de Verenigde Staten en Iran. Wijninga besprak bij VPRO’s Bureau Buitenland ook de militaire slagkracht van Iran.

Dat de Verenigde Staten over het machtigste leger ter wereld beschikken is duidelijk. Maar hoe zit het met de capaciteiten van Iran? Zo heeft het land jarenlang gebouwd aan een gigantisch raketarsenaal.

Luister de analyse van Wijninga hier terug.

Ook bij De Ochtend van 4 op NPO Radio 4 was Peter Wijninga te gast in de uitzending om de situatie in de regio te duiden, na de liquidatie van Soleimani. Het programma is hier terug te vinden.

Tension over water scarcity is increasing across the globe. A new system flags up where this threatens to erupt into violence, reports The Guardian. Researchers from six organisations, including HCSS, have developed an early warning system to help predict potential water conflicts as violence associated with water surges globally.

The Dutch government-funded Water, Peace and Security (WPS) global early warning tool, which was presented to the UN security council before it was launched formally last month, combines environmental variables such as rainfall and crop failures with political, economic and social factors to predict the risk of violent water-related conflicts up to a year in advance.

It is the first tool of its kind to consider environmental data, such as precipitation and drought, alongside socio-economic variables, a combination lacking in previous tools designed to predict water conflicts. It is available online for the public to use, but is aimed more specifically at raising awareness among policymakers, and people and parties in water-stressed regions.

The tool has already predicted conflicts that are likely to happen in 2020 in Iraq, Iran, Mali, Nigeria, India and Pakistan. Developers claim an 86% success rate in identifying conflict zones where at least 10 fatalities could occur.

The WPS tool was developed in a collaboration between the Dutch foreign ministry and Deltares, IHE Delft, International Alert, The Hague Centre for Strategic Studies, Wetlands International and World Resources Institute.

Read the full article in The Guardian here.

Meer dan ooit is technologie vervlochten met de samenleving. Het vroegere onderscheid tussen civiel en militair is hoe dan ook steeds lastiger te maken, zegt Rob de Wijk in de Volkskrant. Logisch dus dat zowel bij de discussies rondom Huawei als bij ASML militaire en veiligheidsargumenten worden gebruikt, vindt hij.

Toch speelt er volgens De Wijk iets anders mee: de vraag welk land in de 21ste eeuw technologisch voorop loopt, en dus de economische supermacht is. ‘Het klinkt een beetje als James Bond, maar het gaat hier om de mondiale dominantie.’

De Wijk noemt de Amerikaanse druk op Rutte om de ASML-deal te schrappen volstrekt logisch. ‘Het is exact dezelfde discussie als rondom 5G en Huawei speelt. De Verenigde Staten dreigen hun technologische en economische hegemonie kwijt te raken en proberen hun positie nu met hand en tand te verdedigen.’

Lees het hele artikel van Laurens Verhagen en Niels Waarlo bij de Volkskrant.

Dr. Tim Sweijs contributed an article on information warfare at the dawn of the information age, “Informationskriegsführung zu Beginn des Informationszeitalters”, in the Sicherheitspolitische Jahresvorschau 2020, the annual national security foresight of the Austrian Ministry of Defense.

The article by Dr. Sweijs can be downloaded here. 

At the dawn of the Information Age, all signs point towards the proliferation and maturation of tools and the sophistication of tactics used in disinformation campaigns. 5G will supercharge the velocity of information flows, drive the widespread adoption of augmented and virtual reality applications, and fundamentally change the way in which humans ingest information and experience social and physical reality. This will unlock a range of new opportunities for information war. A comprehensive agenda to deal with measures should focus on three aspects: increasing the resilience of our societies through more investment in Humboldtisches forms of education; strengthening the protections that shield against the deliberate manipulation of information through private sector regulation; and designing a strategic deterrence posture which includes the ability to reciprocate in kind and hit opponents where it hurts.

Read and download the full document here.