Welke impact heeft de coronacrisis op onze relatie met China? Diana Matroos bespreekt het met Rob de Wijk in de Corona Keukencast, een nieuwe online talkshow live vanaf de (echte!) keukentafel van de presentatoren, en gasten.

Bekijk alle afleveringen hier terug op YouTube.

De halvering van de olieprijs trekt wereldwijd een spoor van vernieling. Rusland en Saoedi-Arabië vechten elkaar de tent uit, alle olie-opslag zit tjokvol. Kan de Opec met Rusland en suprise guest Amerika daar nog iets aan doen? Om de productie aan te passen aan de lagere vraag, zou de productie zelfs met minstens 20 miljoen vaten per dag omlaag moeten. Dat is de normale productie van Saoedi-Arabië, Koeweit en de Arabische Emiraten samen.

Het is nog maar de vraag of dat de uitkomst wordt van de bijeenkomst van OPEC++. Rusland lijkt vastbesloten de coronacrisis aan te grijpen voor zijn eigen doelen, zegt olie-expert Lucia van Geuns, energie-expert van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), in De Volkskrant. ‘De Russen zagen al jarenlang met lede ogen aan dat elke keer als zij hun productie beperkten, de Amerikanen profiteerden door juist meer te produceren. Dit is hét moment om daar iets aan te doen.’

Het wordt armpje drukken tussen de drie hoofdrolspelers, Saoedi-Arabië, Rusland en de Verenigde Staten. Energie-expert Van Geuns: ‘Van deze drie staat Rusland het sterkst.’

Lees het hele artikel terug in De Volkskrant. 

Het kabinet wil apps gaan gebruiken om verspreiding van het coronavirus in te dammen. Soortgelijke corona-apps zijn al ontwikkeld en ingezet in Azië. Maar hoe werken ze precies? Bij o.a. EenVandaag besprak HCSS data-wetenschapper Paul Verhagen het gebruik van data in de strijd tegen corona.

Verhagen is een van de auteurs van de recente HCSS studie “Pandemic Mitigation in the Digital Age”, waarin het gebruik van big data in de strijd tegen corona is onderzocht.

Bij BNR Nieuwsradio vertelde Verhagen al dat er wel degelijk manieren zijn om data te gebruiken binnen onze bestaande privacy richtlijnen, iets dat hij daarvoor in de HCSS/BNR podcast De Strateeg ook heeft uitgelegd.

Veel media wilden vervolgens weten: Zijn apps een goed idee in de strijd tegen het coronavirus? Of zitten er op het gebied van privacy en veiligheid haken en ogen aan? EenVandaag vroeg hem: wat kunnen we verwachten van de Nederlandse variant van de corona app?

Ook in radioprogramma Dit is de Dag was Verhagen te gast.

Het kabinet wil het coronavirus met apps voor de smartphone bestrijden, maar er zijn zorgen over privacy-schending. Er zijn wel degelijk manieren om de data binnen de regels van de AVG te behandelen, zegt data scientist Paul Verhagen bij BNR. Hij schreef eerder mee aan een rapport over dit soort apps voor het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Verhagen is blij dat een deel van zijn aanbevelingen is overgenomen, want Nederland had een kleine achterstand op andere landen.

'Dit is iets waar andere landen al een tijd lang naar hebben zitten kijken. Het werd eigenlijk hoog tijd dat we deze kant op gingen en een gesprek hebben over hoe we die apps gaan gebruiken. De data worden alleen lokaal opgeslagen, dus er zijn zeker manieren om het te doen binnen de richtlijnen.'

Het gaat om een diagnose-app, waarop je symptomen kunt bijhouden. Die worden bekeken door een aantal doktoren, die met een aanbeveling komen. De tweede app is iets complexer: die houdt bij met wie jij fysiek in contact bent geweest, binnen twee meter en voor meer dan vijf minuten. 'Als later de economie weer open gaat, moet je bijhouden bij wie je in de buurt bent geweest. Want al die mensen kunnen ook besmet zijn en dat ontlast de GGD.'

Lees het hele artikel hier terug bij BNR. 

In verschillende landen wordt technologie ingezet om de verspreiding van corona tegen te gaan. Ook Nederland denkt erover om locatiegegevens van smartphones te gaan gebruiken. “Onbegrijpelijk dat we nog zitten te wachten”, zegt Han ten Broeke, directeur Politieke Zaken van HCSS, in Goedemorgen Nederland op NPO1.

Volgens Ten Broeke is er ruimte in de Europese richtlijnen om, in het geval van een grote gezondheidscrisis, dit soort gegevensuitwisselingen mogelijk te maken. HCSS deed onderzoek naar het gebruik van dit soort apps in Aziatische landen, zoals Taiwan en Zuid-Korea, omdat daar buitengewoon goede resultaten werden geboekt in de bestrijding van het coronavirus.

“Als je ziet dat acht Europese landen, Zwitserland en Verenigd Koninkrijk op dat soort apps overgaan, is het raar dat we daar in Nederland nog niet naar kijken”, vertelt Ten Broeke in Goedemorgen Nederland. Zo kreeg de app in het Verenigd Koninkrijk binnen één dag 1 miljoen aanmeldingen en heeft het Duitse RIVM zich ook uitgesproken voor het gebruik van dergelijke apps.

Het gaat om een app waar je je vrijwillig voor aanmeldt. De app werkt op basis van Bluetooth. Je gegevens zijn geanonimiseerd, en je kunt later je persoonsgegevens wissen. Het is heel belangrijk dat de app de richtlijnen van de AVG volgt, benadrukt ook Ten Broeke.

De voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens, Aleid Wolfsen, noemt zo’n app ‘levensgevaarlijk’. Ten Broeke snapt die reactie. “Vanuit zijn belang en verantwoordelijkheid is het enorm goed dat hij daar scherp op let”, vindt hij. “Maar op dit moment moeten we levens redden, en dan is het zijn taak, van Wolfsen, om te kijken wat dan wel mogelijk is. Als het in al die andere landen ook goed mogelijk is, moeten wij er ook naar kijken.”

Door de coronacrisis wordt de positie van China versterkt. Dat zegt Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), in 1 Op 1 met Sven Kockelmann.

Volgens De Wijk is de toename van de macht van China een ontwikkeling die al sinds de financiële crisis in 2009 aan de gang is. "Sinds 2009 nemen de Amerikaanse en ook de Europese macht op het wereldveld af. Met name China maakte gebruik van de afname van de Amerikaanse macht. Precies dat gebeurt nu weer. Het is een versnelling van een ontwikkeling die toch al gaande was."

Volgens De Wijk zullen we straks ook niet dichter bij huis gaan produceren, zoals sommige lijken te hopen: "Er komt een hightech-revolutie aan - met 5G, 3D-printing, autonoom- en elektrisch rijden, internet of things: die gaat de wereld totaal veranderen. En China loopt daarin voorop."

De wereldhandel met China wordt daardoor juist groter, verwacht De Wijk. "Je bent zó afhankelijk wat er in het buitenland wordt geproduceerd, ook aan grondstoffen. Als je dat niet meer wilt gaan gebruiken, snijd je jezelf in de vingers."

Wel kan het volgens De Wijk zijn dat er een discussie ontstaat over de productie van medicijnen, waarvan nu zo’n 80 procent in China wordt geproduceerd. "Maar verder is de markt te verweven geraakt. Het is ondoenlijk om dat uit elkaar te rafelen. Je kunt het hooguit zeggen bij iets als medicijnen: de productie daarvan willen we terughalen."

De groeiende macht van China gaat volgens De Wijk verder dan economie alleen. "De wereld wordt minder democratisch", stelt De Wijk. "We komen terecht in een wereld waarin China in toenemende mate de baas is. Ook het politieke systeem - autocratie - wordt daarin maatgevend."

Bijkomend probleem voor Europa is de onderlinge verdeeldheid, zegt De Wijk. "In 2000 is besloten om van Europa de meest concurrerende en innovatieve economie van de wereld te maken. Daar is niet veel van terecht gekomen. Dat komt doordat het primaat niet in Brussel ligt, maar bij de hoofdsteden."

Europa wordt bovendien van drie kanten ‘bedreigd’: "De drie leiders - Trump, Xi Jinping en Poetin - willen stuk voor stuk de macht van de EU verslappen. Dat zou moeten leiden tot een debat binnen de EU, maar daar heb je ook nog onenigheid onderling, bijvoorbeeld nu over de steun voor Italië en Spanje. Ik geef het je te doen."

Zijn er ook nog lichtpuntjes? "Als je ziet dat virus nog twee jaar duurt voor onder controle is, maanden maatregelen, dan word ik daar niet vrolijk van."

"Het land dat als eerste een vaccin weet uit te brengen en dat weet te verspreiden over de hele wereld, dat kan een game changer zijn. Dat betekent dat de boel echt omslaat. Als Amerika dat is, zijn Trump zijn stommiteiten snel vergeten."

Bron: NPO Radio 1

De Britse premier Boris Johnson is overgeplaatst naar de intensivecareafdeling van het ziekenhuis waar hij was opgenomen wegens een besmetting met het coronavirus. Volgens directeur Politieke Zaken van de politieke denktank HCSS Han ten Broeke lagen de onderhandelingen over de Brexit sowieso al op hun rug, zegt hij in WNL's Goedemorgen Nederland. “Het is afschuwelijk dat dit gebeurt. Landen hadden al iets anders aan hun hoofd dan de Brexit. Maar dat Boris Johnson er nu zelf mee kampt, is dramatisch.”

President Donald Trump zei tijdens een persconferentie dat hij bedroefd is over de verslechtering van de toestand van de Britse premier, en zei dat alle Amerikanen bidden voor zijn herstel.

Han ten Broeke stelt het mooi is dat Trump zijn steun aanbiedt, maar benadrukt in Goedemorgen Nederland dat de Amerikanen zelf ook een enorm probleem hebben. “Tijdens een persconferentie heeft hij een uur opgeschept over hoe goed de beademingsapparaten wel niet zijn, maar tegelijkertijd zegt hij ook dat niet de overheid maar de federale staten hierover gaan. Maar in New York zijn al vierduizend mensen overleden, dat is bijna duizend meer dan bij 9/11 dus de Amerikanen hebben zelf ook een groot probleem.”

Ondertussen heeft Air France-KLM vanwege de coronacrisis snel staatssteun van de Franse en Nederlandse regeringen nodig om de vloot in de lucht te kunnen houden, zei Air France-baas Anne Rigail tegen de Franse krant Le Figaro. Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet ziet nu de mogelijkheid om KLM te nationaliseren.

“Heel erg onverstandig”, zegt Ten Broeke in Goedemorgen Nederland. “Overname betekent dat de Nederlandse overheid de baas van KLM wordt. Ik vind het opvallend dat een Nederlandse politicus de Fransen inhaalt als het gaat om nationalisering. Dat is niet iets waar wij snel toe overgaan, en waarvan ik betwijfel of dat voor KLM nu noodzakelijk is.”

Bekijk de hele uitzending van WNL hier terug.

Han ten Broeke was van 2006-2018 Tweede Kamerlid voor de VVD. Als woordvoerder Buitenlandse Zaken ontwikkelde hij een groot respect voor militairen en werd hij in 2012 voorzitter van de Vaste Commissie voor Defensie. Nu, als Directeur Politieke Zeken bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, blijft hij dat respect graag delen in zijn column voor Militaire Courant.

‘The Writing on the Wall’, zo heet de laatste strategische monitor die is uitgebracht door Clingendael en HCSS. Het document biedt een compacte en doorwrochte kijk op de veiligheidssituatie in de wereld en ook nog eens door een Nederlands prisma. De ‘muur waarop is geschreven’ is bedekt met Chinese karakters en de waarschuwing die eraf spat is dat we als de donder onze eigen Europese continentale belangen moeten gaan formuleren en verdedigen. In de nieuwe wereldorde die ontstaat doordat machtsblokken en freeriders in een nietsontziende competitie met elkaar wedijveren om macht, hulpbronnen en invloedsferen sneuvelt de multilaterale orde die zo gunstig was voor Nederland. Daarbij komt dat oude bondgenootschappen (zoals met de VS en het VK) en allianties (zoals NAVO) geen garantie meer zijn voor onze veiligheid en voorspoed en de EU biedt niet de bescherming die we vervolgens nodig hebben.  

Onze politieke manoeuvreerruimte is hierdoor uiterst gering geworden. Voorbeelden te over. Moeten we wel of niet een exportvergunning verlenen aan ASML uit Veldhoven om de ‘extreme ultraviolet light’ lithografiemachine aan de Chinezen te leveren? China wil zo vroeg mogelijk in deze eeuw een onverslaanbare voorsprong nemen in de industriële revolutie die het leven van alle aardbewoners grondig verandert: 5G, kustmatige intelligentie en quantum computing. Het zijn de machines uit Veldhoven die de microprocessors maken die daarvoor nodig zijn en de concurrentie van ASML uit Taiwan, Zuid-Korea en de VS kunnen dit nog niet. De Chinezen zullen zelf snel proberen het geheim van de smid uit Veldhoven te ontdekken, al zegt ASML dat het haar geavanceerde chipmachines vanuit Brabant kan beveiligen. Zelfs al zou dat lukken, dan nog is het volstrekt illusoir te veronderstellen dat de Chinezen de intellectuele eigendomsrechten zullen respecteren en ze geen militaire toepassingen voor ogen heeft. Als de exportvergunning door Nederland wordt afgegeven zal ASML op zijn best haar voorsprong behouden, een voordeel dat wat mij betreft het zwaarst moet wegen.  

Maar het dilemma voor Nederland wordt niet alleen veroorzaakt door de Chinese supermacht in wording; onze vrienden uit de VS drukken zwaar op premier Rutte en minister Kaag om de vergunning juist niet af te geven. De Amerikanen zijn doodsbenauwd dat China inderdaad de industriële revolutie gaat leiden en Amerikaanse bedrijven het onderspit delven. President Trump is al een handelsoorlog begonnen met de Chinezen, waarbij hij zijn pijlen vooral richt op Chinese techgiganten als Huawei en ZTE. Iedereen die de Amerikanen in de weg zit zal het merken. Daarbij sparen zij hun bondgenoten niet. Zelfs de Britse premier Boris Johnson mocht dat al ondervinden toen president Trump hem via de telefoon de huid vol schold omdat de Britten het hadden gewaagd Huawei een beperkt rolletje te geven in de aanleg van het Engelse 5G-netwerk. Tot noch toe weet premier Rutte hem handig te apaiseren, maar met een exportvergunning voor ASML zal de Amerikaanse toorn ook op zijn hoofd neerkomen.  

Dit voorbeeld laat zien dat we niet meer goed in staat zijn onze eigen beslissingen in ons eigen belang te nemen. Zekerheden als de rugdekking van de Amerikanen of van een multilaterale instelling als de Wereldhandelsorganisatie (WTO) verdwijnen als sneeuw voor de zon. De soevereiniteit om in Den Haag eigen afwegingen te maken in een wereld waarin de competitie tussen machtsblokken domineert, verdwijnt daarmee evenzeer. De enige oplossing daarvoor is om op Europees niveau een beetje van die verloren soevereiniteit terug te klauwen. Daarvoor moet de EU handelingsbekwaam worden op het gebied van buitenlands beleid. De exportvergunning voor ASML moet dus een Europese worden, want alleen de EU kan ASML de rugdekking bieden om niet door reuzen te worden verpletterd. We moeten bereid zijn om de enorme economische macht die ons continent vertegenwoordigt ook in te zetten om politieke doelen na te streven. Dit wordt ook wel ‘strategische soevereiniteit’ genoemd en het is een begin van een buitenland- en veiligheidspolitiek die nodig is om in de 21e eeuw onze veiligheidsbelangen zeker te stellen.  

Meer informatie over ‘The Writing on the Wall: https://www.hcss.nl/monitor

Deze column van Han ten Broeke verscheen eerder in de Militaire Courant editie maart 2020.

Tim Sweijs has contributed to a new publication in RUSI’s Whitehall Paper series, Future NATO: Adapting to New Realities. Edited by John Andreas Olsen, Colonel in the Royal Norwegian Air Force, currently assigned as Defence Attaché to the UK and Ireland, "Future NATO" looks at the challenges facing NATO in the 21st Century and examines how the Alliance can adapt to ensure its continued success. 

The chapter “Maintaining NATO’s Technological Edge” was written by HCSS Director of Research Tim Sweijs and Professor Dr. Frans Osinga, Special Chair in War Studies, Leiden University.

The character of modern armed conflict is changing rapidly. Major powers have integrated new generations of military hardware as well as an assortment of enabling technologies into their force postures and warfighting strategies. Violent non-state actors have also significantly enhanced their power projection capabilities. These developments have a profound impact on the conditions underlying international stability and will change the face of battle. The chapter first outlines current and near future (five- to 10-year) developments in cyber, artificial intelligence (AI), unmanned systems and space, and assesses their consequences for international security and stability. It then examines the implications for NATO, arguing that the Alliance risks losing its military technological edge vis-à-vis near peer competitors if it does not increase its investments and efforts in these areas. It also lays out the strategic, moral and practical challenges that these new technologies pose, in particular for European member states, and offers four recommendations for NATO action going forward.

Over the last 70 years, Europe has lived in peace and prosperity because of NATO, with unity as our most important weapon. We may have our differences, but we will continue to work on our common cause to promote peace, security and stability. To effectively do so, NATO needs to continuously adapt to changing security situations. An important current challenge is to ensure European Allies take more responsibility for their security. But we also need to look at future challenges and find innovative solutions for them. Future NATO offers a useful analysis that can help us prepare for what is to come for the Alliance.

- Ank Bijleveld, Minister of Defence, The Netherlands

For more than 70 years, the North Atlantic Alliance has helped to preserve peace and stability in the Euro-Atlantic area. It has been able to adjust to varying political and strategic challenges. We must ensure that NATO continues to be effective in the future. This requires looking ahead, challenging habitual approaches, exchanging ideas, and advancing new thinking. I highly recommend Future NATO to policymakers, military professionals and scholars alike, as it offers necessary critical and constructive analysis of current and future challenges posed to our security and defence.

- Annegret Kramp-Karrenbauer, Minister of Defence, Germany

Since 1949, NATO has successfully upheld common principles and adapted to new realities. As Future NATO examines, the Alliance is facing a new set of external and internal challenges in the decades to come. The Alliance and its partners need to remain committed to future changes. I recommend this excellent study to all, but especially to the younger generation of scholars and future policymakers.

- Trine Bramsen, Minister of Defence, Denmark

---

The Whitehall Paper series provides in-depth studies of specific developments, issues or themes in the field of national and international defence and security. Published twice a year, Whitehall Papers reflect the highest standards of original research and analysis, and are invaluable background material for policy-makers and specialists alike.

Er wordt weinig gereden, weinig gevlogen, de vraag is laag. De grote olielanden zouden dus veel minder moeten produceren, maar dat gebeurt niet. Bij Nieuwsweekend op NPO Radio 1 sprak HCSS energiedeskundige Lucia van Geuns over de gevolgen van de coronacrisis op de oliemarkt. Luister het interview hier terug.

Wat kan de digitale sector doen om over de coronacrisis heen te komen? Michel Rademaker, plaatsvervangend directeur van The Hague Centre for Strategic Studies, Lotte de Bruijn, directeur NLDigital en Dimi Albers, CEO van DEPT spreken hierover en veel meer bij de tweede GovTechTalk, gemodereerd door Rogier Klimbie. 

De digitale sector wordt hard geraakt door de crisis: bedrijven missen omzet en werk, proberen zich zo goed mogelijk aan te passen. Ook doen ze moeite om maatschappelijk bij te dragen: dat is nu essentieel voor velen. Tegelijk wordt men gedwongen om heel snel een digitale transformatie te ondergaan, daar moeten ook de digitale vaardigheden bijkomen die nodig zijn. Daar moet inzet op komen. Bredere trends zijn moeilijk te herkennen zo vroeg in de crisis maar in ieder geval is de wereldeconomie zo verknoopt dat die niet snel helemaal 'local' zal gaan.

Dimi Albers, CEO Dept zegt dat iedereen nu naar vaste grond onder de voeten zoekt. Lotte de Bruijn, Algemeen Directeur NLDigital zegt dat tachtig procent van de achterban geraakt wordt door de crisis: “Men maakt zich bovenal ook zorgen om langere termijn gevolgen.” Michel Rademaker, plv directeur HCSS vindt dat we moeten opletten dat privacy en veiligheid niet op achtergrond raken in aanpak crisis.

Luister het programma via YouTube of SoundCloud. 

In Nederland willen we de coronacrisis al polderend bestrijden, schrijft Rob de Wijk in zijn column voor Trouw. Maar iedereen met een beetje verstand van crisisbeheersing weet dat ‘duidelijkheid’ essentieel is en dat polderen niet werkt.

----

Laatst werd mijn buurvrouw geheel buiten haar schuld aangereden. Ze lag in een plas bloed en was er slecht aan toe. “Wie heeft er een mobieltje”, riep iemand. Dat bleek de overbuurman te zijn, een kleine etter die iedereen de les leest en de buurt het bloed onder de nagels vandaan haalt. Ook nu weer: “Ik bel pas als ze belooft haar vuilniszakken nooit meer te vroeg op straat te zetten, anders bekijkt ze het maar”.

Vervang ‘buurvrouw’ door Italië, ‘overbuurman’ door Nederland en je begrijpt waarom andere Europese landen Nederland haten. Door op hoge toon te weigeren Italië financieel te steunen, omdat er in het verleden onvoldoende economisch is hervormd, is Nederland de risee van Europa geworden. Inmiddels heeft minister van financiën Wopke Hoekstra ingebonden, maar daarmee is de kous niet af.

Het probleem is dat Nederland maar moeilijk in een crisisbeheersingsmodus kan komen. De coronacrisis is niet de schuld van Italië. Natuurlijk valt dat land te verwijten dat er geen financiële reserves zijn opgebouwd, maar dat is een discussie over begrotingsdiscipline en niet over het beheersen van de coronacrisis. Door die twee met elkaar te vermengen wordt financieel gewin boven solidariteit gezet en zet Nederland de hele Unie op het spel.

Thuisblijven, maar wel drie mensen op bezoek

Moeite met de crisisbeheersingsmodus blijkt ook uit het feit dat we hier de crisis al polderend willen bestrijden. Dat leidt tot onduidelijkheid: je moet thuisblijven, maar je mag wel drie mensen op bezoek krijgen. Veiligheidsregio’s, waar we er in ons land 25 van hebben, vullen de regels van de rijksoverheid allemaal anders in. Arjen Lubach maakte er afgelopen zondag terecht een hilarisch programma over.

Iedereen met een beetje verstand van crisisbeheersing weet dat ‘duidelijkheid’ essentieel is en dat polderen niet werkt. Dit eist een leider die zorgt voor duidelijke crisiscommunicatie, duidelijke informatievoorziening, duidelijke opdrachten en duidelijke lijnen naar het lokale gezag, dat opdrachten zonder foute interpretaties uitvoert.

Tientallen onderzoeken hebben de afgelopen decennia aangegeven het op al deze punten in Nederland vrijwel altijd misgaat. Bovendien heeft het Rijk bewust afstand genomen van zijn ‘sturende’ taak. Er is gedelegeerd naar burgemeesters en veiligheidsregio’s die nauwelijks onderling kunnen coördineren.

Decentralisatie en polderen staan een centrale regie van crisisbeheersing in de weg. Deskundigen hebben keer op keer voor de enorme risico’s gewaarschuwd, maar het Rijk bleef doof.

Voorstander van de dictatuur

Nog steeds wordt volgehouden dat dirigisme niet zou passen bij de aard van Nederland. Wie pleit voor meer centrale regie, beter gezegd de toepassing van algemeen aanvaarde beginselen van crisisbeheersing, is voorstander van de dictatuur. Net als in Hongarije.

Columniste Sheila Sitalsing schreef in de Volkskrant dat ik in een dwangbuis moest worden afgevoerd, omdat ik voor een ‘militaire aanpak’ zou hebben gepleit. Ze bleek maar wat te roepen. Want degene die tot ‘centrale militaire aansturing’ opriep, was de voorzitter van de Nederlandse Vereniging Intensive Care, Diederik Gommers. Hij zei in de Kamer dat dat nodig was, omdat de medewerking van ziekenhuizen buiten Brabant te stroef verliep.

 Deze week zwol zelfs in de Kamer de roep om centrale regie aan. Maar de noodzaak daarvan blijft moeilijk te begrijpen voor mensen die geen kaas van crisisbeheersing hebben gegeten, zoals Sitalsing.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug. 

Bij de bestrijding van de coronacrisis ontbreekt het aan een krachtige en planmatige aanpak, omdat achtereenvolgende kabinetten „willens en wetens” niet voor een landelijke crisisstructuur kozen. Daardoor moet nu veel onnodig worden geïmproviseerd.

Dat zegt veiligheidsexpert Rob de Wijk deze vrijdag in NRC. De directeur van de Haagse denktank The Hague Centre for Strategic Studies zegt over het haastig uitbreiden van de hoeveelheid bedden op intensive-careafdelingen (IC’s), en het optreden van tekorten aan apparatuur en beschermingsmiddelen: „Dat was allemaal niet nodig geweest. Doordat Nederland eerder willens en wetens heeft afgezien van een sterke, landelijke aansturing in crisissituaties, zijn we in deze toestand beland.”

De Wijk wijst op de lancering door minister Johan Remkes (Binnenlandse Zaken, VVD) van het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) in Driebergen in 2004. Dat moest plannen gaan ontwikkelen voor een aanpak van ingrijpende nationale crises zoals overstromingen, terroristische aanslagen, stralingsincidenten (reactoren) en infectieziekten. De operationele staf van het centrum die ministers moest bijstaan, werd in 2015 echter opgeheven.

Het tragisch lot van het LOCC past bij een land waarin graag gepolderd en gecoördineerd wordt, erkent De Wijk. Dirigistische command and control-centra, zoals het LOCC misschien was geworden, passen daar slecht bij. Maar de lotgevallen van de centrale crisisbeheersing illustreren wat hem betreft nog iets anders. „Kernpunt is dat hier verantwoordelijkheid ontlopen is”, zegt De Wijk. „Politici willen als het puntje bij het paaltje komt, niet sturen. Want als je stuurt, ben je verantwoordelijk. Dan loop je risico, zeker in een crisis.”

Lees het hele verhaal in 2 artikelen door Kees Versteegh in NRC (link 1 ; link 2). Een versie van dit artikel verscheen ook in nrc.next van 3 april 2020.

Landen als Singapore, Taiwan en Israël namen al heel snel ingrijpende maatregelen om het coronavirus te bestrijden. Grenzen dicht, lock-down, maar wel met methoden die op zijn minst omstreden zijn vanwege mogelijke privacyschedning. Bij ons ongehoord, maar toch komen we er niet omheen om er een voorbeeld aan te nemen. Dat stelt Han ten Broeke, directeur politieke zaken van HCSS, in gesprek met Bernard Hammelburg bij BNR De Wereld.

Luister het hele gesprek hier terug (vanaf 34min.30).

Lees ook ons nieuwe rapport hierover, Pandemic Mitigation in the Digital Age. 

Al na een paar weken is de coronacrisis ontaard in een geopolitiek slagveld, merkt Rob de Wijk op in zijn column voor Energiepodium.

China zegt de coronacrisis onder controle te hebben en levert nu hulp aan landen in Europa. De boodschap is duidelijk: Amerika toont in deze zware tijden geen leiderschap, maar China wel. Dat biedt de mogelijkheid om af te rekenen met president Trump. Die startte immers een handelsoorlog tegen China, maar maakt momenteel geen sterke indruk als crisisbeheerser. Ook blijkt hij in deze crisis niet tot mondiaal leiderschap in staat.

Net als voor China, biedt de coronacrisis ook voor Rusland de mogelijkheid om rekeningen met Trump te vereffenen. Als het aan Poetin ligt, wordt Trump gestraft voor de sancties die hij de afgelopen jaren heeft opgelegd. Hoe? Met lage olieprijzen die Amerikaanse schalieolieproductie schaden. De profijtelijke productie van schalieolie in Noord-Amerika eist namelijk een opbrengst van ongeveer 40 dollar per vat. Slechts 16 producenten zijn in staat om met een prijs van 35 dollar per vat renderend te werken.

“Dat de olieprijzen laag zijn en voorlopig blijven, is inmiddels wel duidelijk”

Dat die prijzen laag zijn en voorlopig blijven, is inmiddels wel duidelijk. De vraag is door de crisis ingestort. Er wordt nauwelijks meer gevlogen en fabrieken liggen stil. De situatie wordt voor Trump dan inderdaad nijpend. De benchmark voor zijn succes zijn de beurskoersen gekoppeld aan de bedrijfswinsten en de werkgelegenheid. Maar nu stort alles in. Terecht, en mogelijk met groot leedvermaak constateerde Dmitry Peskov, de woordvoerder van het Kremlin, dat de enorme Amerikaanse olie-industrie door de lage prijzen nu in zwaar weer verkeert.

Hoe Trump gaat reageren is nog onzeker. Enerzijds is Amerika het land van de vrijemarkteconomie; anderzijds moet de president zijn land redden en kan hij niet toestaan door Rusland te worden vernederd. Het schijnt dat Trump aan nieuwe sancties denkt. Tegelijkertijd overweegt de Railway Commission of Texas, die gek genoeg ook de energie-industrie reguleert, een productiebeperking. Maar die route wordt weer door de lobby van het American Petroleum Institute verworpen.

“De Saoediërs spelen hoog spel door te doen wat Rusland wil, namelijk 2,6 miljoen vaten per dag meer produceren”

Het is de vraag of Poetin in zijn sloopwerkzaamheden slaagt. Amerika is een supermacht; Rusland niet. Bovendien voert Poetin een tweefrontenoorlog. Hij wil een hogere productie en een lagere prijs; Saoedi-Arabië wil het omgekeerde. Poetin is geobsedeerd door Trump; Mohammed Bin Salman door het wegvallen van de vraag. En beide zijn eigengereide leiders die het woord nederlaag niet kennen. Dit leidde tot een clash.

De Saoediërs spelen hoog spel door te doen wat Rusland wil, namelijk 2,6 miljoen vaten per dag meer produceren. Het venijn zit echter in de toezegging om tegelijkertijd Europa, Ruslands belangrijkste exportmarkt, een korting aan te bieden. Rusland moet zo op de knieën worden gedwongen en alsnog met beperking van de productie akkoord gaan. Maar het Kremlin deed dat niet. Rusland wil wraak.

“De sloop van Amerika mag dus wat kosten”

In Russische ogen zijn de Amerikaanse sancties niet bedoeld om Rusland te straffen voor zijn escapades in Oekraïne en de annexatie van de Krim. Ook verwerpt Poetin Trump’s argument dat Nordstream 2 wordt geboycot omdat daarmee gas wordt geïmporteerd uit een land waartegen de NAVO zich moet verdedigen. Nee, de sancties zijn volgens Poetin alleen maar bedoeld om zijn olie-industrie te treffen en die van Amerika te bevoordelen. Dus moeten lage prijzen Trump een lesje leren.

Poetin speelt daarmee wel een potje Russische roulette. Lage olieprijzen hebben Rusland al in 2016 in financiële problemen gebracht. Inmiddels zijn door de hoge olieprijzen de oorlogskassen weer gevuld. Daarom kon de minister van financiën aankondigen 150 miljard dollar voor schadebeperking uit die kassen te halen om dat zes tot tien jaar te kunnen volhouden. De sloop van Amerika mag dus wat kosten. Dat mag zo zijn, maar tevens weten we dat beleid dat louter door rancune is ingegeven irrationeel is en het zicht op de werkelijkheid vertroebelt. Dit levert grote risico’s op voor een land dat gelijktijdig ook tegen Saoedi-Arabië vecht, niet immuun voor de coronacrisis is en dat voor 68% van zijn exporten op olie en gas drijft.

--------------

Foto credit: Daniel Olah on Unsplash

Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn columns voor Energiepodium gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.