The Hague, Netherlands, 19 February 2019 — At the Planetary Security Conference, a meeting of hundreds of security and foreign policy experts and practitioners, the Center for Climate and Security (CCS) and its partners the Netherlands Institute of International Relations (Clingendael)/ the Planetary Security Initiative, the French Institute for International and Strategic Affairs (IRIS),  and the Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) announced the creation of a new International Military Council on Climate and Security, or IMCCS. The IMCCS will be a “standing” umbrella network of senior military leaders from across the globe that will meet regularly, produce an annual World Climate and Security Report, and drive communications and policy in support of actions on the security implications of a changing climate – at national, regional and international levels. As it expands, the IMCCS will welcome new members and institutional affiliates from across the globe. The Center for Climate and Security, a policy institute of the Council on Strategic Risks with a team and advisory board of senior military and security experts, will serve as the Secretariat of the IMCCS. Quotes from the IMCCS leadership:

“Climate change is a threat multiplier, making existing threats to security worse, and that means militaries are going to be on the front lines of combating climate risks and building resilience. Many of the world’s military leaders recognize that climate change is a core security concern, not only an environmental matter, and a fundamental strategic consideration of our time.  This network will bring military voices to the international security and climate discussion in a meaningful way, and advance action commensurate to the threat.” - Honorable Sherri Goodman, Secretary General of the IMCCS, Senior Strategist at the Center for Climate and Security, and former U.S. Deputy Undersecretary of Defense

“Climate change fuels the roots of conflict around the globe and poses a direct threat to populations and installations in coastal areas and small islands. It should therefore be taken very seriously as a major security issue that needs to be addressed. The military can and should be part of the solution when dealing with climate change. The IMCCS can help create synergy in the international military community by exchanging best practices, coordinating efforts and cooperating on new initiatives.” - General Tom Middendorp, Chair of the IMCCS and former Chief of Defence of the Netherlands

“It is fitting that here in the Hague at a planetary security gathering an international military initiative on climate security takes its first step.  Less than 20 years ago, renowned Dutch atmospheric scientist and Nobel Laureate Paul Crutzen coined “Anthropocene,” an idea pointing to both the cause and solution of the challenge before us.  It is time for a new epoch in strategic thought and defense planning that mobilizes and deploys our tremendous collective wherewithal towards a "Security Smart Anthropocene" – Captain Steve Brock, USN (Ret), Chief of Staff to the Secretary General and Executive Director, IMCCS; Senior Advisor to the Center for Climate and Security and the Council on Strategic Risks

“In Europe, some countries have started integrating climate change into military strategy and operations, but the majority is lagging behind. At the same time, climate-related water, energy and food insecurity are on the rise in Europe's neighborhood, and this needs to be included in risk analysis, foresight, preparations for missions and during military operations. European climate targets also demand that the military step up its contribution to reducing the carbon footprint, which is a blessing since it contributes to a better geopolitical energy security position, lowers the energy costs of operations and reduces risks associated with securing energy supply lines.” - Louise van Schaik, Senior Member of the IMCCS Executive Committee and Head of the Clingendael International Sustainability Centre

“The gradual integration of climate change into the field of defence and security responds to the urgent and perpetual need to understand the strategic environment accurately. Assess new risks and threats, anticipate the evolution of armed forces missions, adapt our doctrines, capabilities and carbon footprint; IMCCS will make a valuable contribution to these debates.” - Bastien Alex, Senior Member of the IMCCS Executive Committee and Head of the French Institute for International and Strategic Affairs’ Climate, Energy and Security program

“There is a need for better awareness and understanding of the threats and required strategic capabilities for climate security. Interaction between stakeholders should be supported and coordination is required.” - Michel Rademaker, Senior Member of the IMCCS Executive Committee and Deputy Director of the Hague Centre for Strategic Studies

Why: Over the last decade, a growing number of militaries and national security communities have become increasingly concerned about a changing climate - including about the very real risks it poses to global stability, conflict and their own military missions - and have begun to organize themselves within their respective countries. The IMCCS will harness that energy into an international institution devoted to addressing the very real and urgent concerns militaries have about a changing climate.

What’s New: The IMCCS will represent a major scaling-up of the international climate and military community. Building from the successes of climate and security networks such as the Climate and Security Advisory Group, the CNA Military Advisory Board, the Global Military Advisory Council on Climate Change, the Planetary Security Initiative, the CCS Advisory Board and the Climate and Security Working Group-International, the IMCCS will represent the largest, most diverse, and most active international military network on climate change.

How: The core functions of the IMCCS will be three-fold:

• Analysis and Policy Development: The IMCCS will publish annual reports on the global security implications of climate change, including its implications for militaries. This will include an annual World Climate and Security Report.
• Communications: IMCCS members will communicate during and after key global events, including meetings of important regional and international security institutions.
• Coordination: The IMCCS will coordinate and super-charge existing climate and security networks to help maximize the effectiveness and reach of the climate-military community.

When: The IMCCS will hold a formal launch event in 2019 (date to be confirmed).
Press release online: http://climateandsecurity.org/2019/02/14/release-international-military-council-on-climate-and-security-announced-at-the-hague

More info: www.climateandsecurity.org/IMCCS

Available for press inquiries:

• Hon. Sherri Goodman, Secretary General of the IMCCS, Center for Climate and Security (CCS)
• General Tom Middendorp, Chair of the IMCCS, Chief of Defence of the Netherlands (Ret)
• Captain Steve Brock, USN (Ret), Chief of Staff to the Secretary General and Executive Director, IMCCS, Center for Climate and Security (CCS)
• Louise van Schaik, IMCCS Executive Committee, Netherlands Institute of International Relations (Clingendael)
• Bastien Alex, IMCCS Executive Committee, The French Institute for International and Strategic Affairs (IRIS)
• Michel Rademaker, IMCCS Executive Committee, The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS)

Contact: Francesco Femia, The Center for Climate and Security, ffemia@climateandsecurity.org 

Welke vernieuwingen en veranderingen zijn nodig om de landmacht klaar te stomen voor de toekomst? In de derde aflevering van de podcastserie ‘De toekomst van de landmacht’ - een samenwerking van The Hague Center for Strategic Studies en de Koninklijke Landmacht - gaat Tim Sweijs in gesprek met Majoor Martijn Hӓdicke, Commandant van de eerste Nederlandse eenheid Robots en Autonome Systemen (RAS). Martijn identificeert trends en ontwikkelingen in buiten-en binnenland, benoemt kansen en dreigingen, en ontvouwt zijn visie op de toekomst van RAS in de landmacht.

Luister de podcast hier.

Martijn Hӓdicke in zes citaten:

‘’Robots & Autonome Systemen - RAS - bieden ons een mogelijkheid om toch voldoende hoogwaardige gevechtskracht te mobiliseren tegen een numeriek grotere tegenstander.’’

‘’De inzet van militairen, van geweld, zal nooit zonder risico zijn […] waarbij robots wel een groot deel van het risico kunnen minimaliseren.’’

‘’Waar we absoluut niet op uit zijn is de gewetenloze, hersenloze robots die zonder onderscheid geweld toepassen tussen combattanten en non-combattanten ‘’

‘’Ontwikkeling van RAS [Robots & Autonome Systemen] is zo’n breed speelveld dus we proberen al die disciplines, ook professoren ethiek, juristen proberen we ook te betrekken om dit goed te doen, om het volledige speelveld af te dekken.’’

‘’De mens blijft centraal staan in het gevecht, het zijn mensen die het gevecht aangaan omdat er conflict van belangen is.’’

‘’Dit valt niet te voorspellen hoe dit over vijf of tien jaar eruit gaat zien […] Ik denk dat we incrementeel, juist met de gebruiker, pragmatisch, op de werkvloer, aan de slag gaan, en al doende leren en steeds beter inzicht krijgen hoe wij als militairen deze technologie kunnen toepassen.’’

Wie dood en verderf anno 1987 wil zien moet naar het Air and Space Museum in Washington gaan. Kernwapens, de Russische SS-20 en de Amerikaanse Per­shing II, staan daar gebroederlijk naast elkaar.

Het zijn relicten uit de Koude Oorlog waartegen in Nederland onder leiding van Mient Jan Faber ooit een half miljoen mensen op de been kwam. Dat het museumstukken zijn, is onderdeel van het INF-akkoord dat nu door president Trump wordt opgezegd.

Ruim dertig jaar later doen die kernraketten ons herinneren aan een voorbije tijd die na de val van de Berlijnse Muur in 1989 begon met het optimisme van ‘nooit meer oorlog’. Die tijd eindigt nu met vijandschap tussen de grootmachten en sneuvelende verdragen.

Wapenwedloop

Of, zoals NRC-Handelsblad afgelopen maandag op de voorpagina veronderstelde, door het opzeggen van het INF-akkoord de veiligheid van Europa op het spel staat, weet ik niet. Dat bleek ook niet het geval toen president Bush jr. in 2002 het ABM-akkoord opzegde. Dat verdrag legde de raketverdediging van Oost en West aan banden. Ook toen werden apocalyptische voorspellingen over een nieuwe wapenwedloop gedaan. Rusland en Amerika zouden hun grenzen hermetisch met antiraketraketten gaan afsluiten en nieuwe offensieve wapens gaan ontwikkelen waarmee die verdedigingslinies geslecht konden worden.

Die wapenwedloop kwam er niet. Wel werd twee jaar later een akkoord gesloten dat het aantal strategische kernwapens waarmee Rusland en Amerika elkaar kunnen vernietigen drastisch reduceerde en de wereld wat veiliger maakte.

Het INF-akkoord moet er volgens Trump aan geloven omdat de Russen een geavanceerde kruisraket, de 9M729 of SSC-8, ontwikkelen. Volgens het Kremlin heeft die een bereik van minder dan 500 km en is deze volgens het verdrag toegestaan.

Dat de Amerikanen argwaan voor Rusland koesteren is niet zonder reden. In maart 2018 kondigde president Poetin in een oorlogszuchtige rede een hele serie nieuwe generatie wapens aan zoals een hypersonische raket waarmee de Amerikaanse raketverdediging omzeild kan worden. Het leek deels grootspraak, maar de toon was gezet.

Wereldorde

Een andere reden voor de teloorgang van het INF-verdrag is het feit dat landen als China en Noord-Korea niet onder het verdrag vallen en vrij zijn raketten binnen de limieten van 500 tot 5500 kilometer te fabriceren. Zo bezien is het afschaffen van het INF-akkoord het logische gevolg van de nieuwe wereldorde waarin Amerika zich grotere zorgen over China en Noord-Korea maakt, dan over Rusland. Maar het China-Noord-Korea-argument is onzin omdat Amerika daar geen raketten voor de middellange afstand nodig heeft en voldoende heeft aan zijn wapens die vanaf schepen, vliegtuigen en vanuit Amerika zelf kunnen worden gelanceerd.

Het opzeggen van dit verdrag is daarom de zoveelste roekeloze daad die de stabiliteit zal verminderen en de opmaat kan zijn naar het opzeggen van de strategische wapenbeheersingsverdragen die in 2021 aflopen. Daardoor worden voor het eerst sinds 1972 kernwapens niet langer aan banden gelegd en wordt de orde die na het einde van de Koude Oorlog stabiliteit en veiligheid bracht, verder gesloopt.

Een lichtpuntje is dat Trump in zijn State of the ­Union heronderhandeling van het INF-verdrag niet uitsloot. Die strohalm moeten de Europese leiders met beide handen aanpakken.

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.

The Global Commission on the Stability of Cyberspace (GCSC) conducted its fifth public hearings at the Palais Des Nations, United Nations Office in Geneva, on January 22, 2019. Hosted by the United Nations Institute for Disarmament Research (UNIDIR), the hearings featured discussions between members of the Global Commission, Geneva-based international organizations, government representatives, civil society and the private sector, and focused on how peace and security in cyberspace is influenced by international law, human rights, Internet governance, development, sustainable development goals and other issues.

“We greatly appreciate UNIDIR hosting the Commission and lending its expertise on the incredibly complicated topic of cyber stability,” said Marina Kaljurand, the GCSC’s Chair. “This meeting was emblematic of the multi-stakeholder nature of the issue and the range of actors required to address stability, security and continued confidence in the digital platforms on which we all depend.”

Renata Dwan, Director of UNIDIR said that “These Commission meetings were important because after being on the UN agenda for over two decades, we are now seeing an expansion on the discussion around what cyber-stability means and for whom. A debate that began focused on State behavior, is now becoming a much wider discussion about the role of the private sector, of regions and of individuals – and how to develop space for rights, for equity, and for access that enhances development for all.”

A keynote address was delivered by Fabrizio Hochschild, United Nations Assistant Secretary-General for Strategic Coordination, and remarks were also provided by Jon Fanzun, Special Envoy for Cyber Foreign and Security Policy, Federal Department of Foreign Affairs of Switzerland.

Over the course of the day, attendees participated in two hearings. The first focused on International Law, Peace and Security and Cyber Stability and featured the following speakers: Anja Kaspersen, Director, United Nations Office for Disarmament Affairs, Geneva Branch; Deborah Housen-Couriel, Senior Researcher, Interdisciplinary Cyber Research Center at Tel Aviv University; Helen Durham, Director of International Law and Policy, International Committee of the Red Cross.

The second hearing focused on the 2030 Agenda for Sustainable Development, human rights and Internet governance and included remarks by: Francesco Pisano, Director of the Library, United Nations Office at Geneva; Peggy Hicks, Director of the Thematic Engagement, Special Procedures and Right to Development Division, Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR); and Elena Plexida, Senior Director Government and IGOs Engagement, ICANN.

In its closed session on January 23, the Commission continued discussions on the definition and principles for cyber stability, and recommendations for a future international peace and security framework for cyberspace. The input from the Hearings informed the Commissioners’ discussions. A definition of cyber stability and recommendations for the international community going forward will be central elements in the GCSC’s report.

The GCSC would like to thank the organizations that have submitted feedback in response to the Request for Consultation on the Singapore Norm Package. The received comments were collected and presented to the Commission in Geneva and will be considered in the writing of the GCSC Report.

The Hague Centre for Strategic Studies, the EastWest Institute, the Chairs and Commissioners would like to thank UNIDIR for hosting the GCSC in Geneva, as well as the GCSC partners, the governments of the Netherlands, Singapore and France, Microsoft, ISOC, Afilias, and the other funders for their support.

The GCSC will next convene in March 2019 in Japan on the margins of the ICANN64 meeting. In the run-up to this meeting, the GCSC continues to welcome input from other stakeholders on its work. Comments may be sent to info@cyberstabililty.org or cyber@hcss.nl.

Het Europese ongemak gaat verder dan de concurrentie van Chinese concerns. Enthousiasme is omgeslagen in argwaan. Tim Sweijs geeft commentaar: lees het artikel in NRC hier.

Interested in the future of Artificial Intelligence? Sign up for the Winter Academy on Artificial Intelligence and International Law organized by the T.M.C. Asser Institute. Our Research Director Tim Sweijs, among other leading experts, will be giving lectures on the intersection of AI, international law, armed conflict and governance.

Find the full program here.

HCSS highly welcomes a new report on the geopolitics of renewables by the International Renewable Energy Agency. This report explores how renewable energy systems will reshape relations between states and regions, bringing "A New World of Energy Transformation”.

The report includes recommendations from HCSS Special Advisor Tom Middendorp, former Chief of Defence of the Armed Forces of the Netherlands.

Download the report here.

Welke vernieuwingen en veranderingen zijn nodig om de landmacht klaar te stomen voor de toekomst? In de tweede aflevering van de podcastserie ‘De toekomst van de landmacht’ - een samenwerking van The Hague Center for Strategic Studies en de Koninklijke Landmacht - gaat Tim Sweijs in gesprek met Luitenant-Kolonel George Dimitriu. George is hoofd Kennis en Innovatie van het Special Operations Command en gaat in deze podcast in op het snel veranderende karakter van moderne conflicten.

U kunt de podcast hier beluisteren.

George Dimitriu in vijf citaten:

‘’Hybride conflicten worden niet echt gewonnen of verloren, het is meer iets permanents, iets van de lange adem.’’

‘’Ik denk dat het Westen tot de Krim weinig aandacht heeft gehad […] voor hybride (oorlogsvoering), persoonlijk denk ik dat we ons misschien wel in slaap hebben laten sussen door wat we hebben gedaan in Afghanistan en Irak: counter-insurgency en nation-building.’’

‘’Het gevechtsveld van de toekomst is een verschrikkelijke dodelijke plek, en als je langer dan twee uur op dezelfde positie blijft, dan ben je dood.’’

‘’De eerste 24 uur zijn het belangrijkst […] dan vindt de technologische veldslag plaats, de winnaar van die veldslag vecht hoogtechnologisch, en de verliezer misschien wel met fluitjes, vlaggen en een oude papieren landkaart.

“Mijn advies zou zijn om meer in te zetten op het voorkomen van conflict, om echt lokaal te begrijpen wat er speelt, om vervolgens  aan de juiste knoppen te kunnen draaien, zodat strategische competitie ook competitie blijft en niet escaleert naar oorlog.’’

29th January 2019

The Hague Centre for Strategic Studies,

Lange Voorhout 1, 2514 EA Den Haag

9.45- 10.00             Registration

10.00-10.10            Opening remarks:

-Rob de Wijk, Founder, The Hague Centre for Strategic Studies (Topic: Geopolitical developments and their implications in the Western Balkans)

-Alba Cela, Deputy Director, Albanian institute for International Studies

- Jelica Minic, Head of the Forum for International relations, European Movement Serbia

10.20-12.00            Experts Panel:

Moderator: Michel Roelen, Strategic Analyst, The Hague Centre for Strategic Studies

• Jelica Minic, Head of the Forum for International Relations, European Movement Serbia: Bilateral and multilateral formats for cooperation
• Alba Cela, Deputy Director, Albanian Institute for International Studies: The establisment of the Joint Centre for Albania-Serbia Relations; challenges and achievements
• Ilda Zhulali, Diplomatic Adviser, President of the Republic of Albania (TBC)
• Igor Novaković, Research Director, International and Security Affairs Center (ISAC Fund), Belgrade, Serbia: Security and minority issues, and the impact of the Kosovo issue on Serbia and Albania relations.
• Arlinda Rrustemi, Strategic Analyst, The Hague Centre for Strategic Studies: The Role of the Netherlands in the EU Enlargement Processes: A Potential Staller to the EU’s External Stability.

12.00-12.30             Questions and answers

12.30                        Lunch

Part two: Movie Screening 'Honeymoons'

13:30 Discussion with Genc Permeti, Screenwriter and Sara Kelmendi, Moderator

 14:00 Movie screening: 'Honeymoons'

15:30 Borrel

Duitse politici gedragen zich als varkens. Ze leveren zich volledig aan de Amerikanen uit.” Dat vond de Franse president De ­Gaulle. Daardoor gooiden de Duitsers in zijn visie de Frans-Duitse samenwerking te grabbel. Nu, 56 jaar na de ondertekening van het Elyséeverdrag, is er het nieuwe Verdrag van Aken waarin de samenwerking wordt herbevestigd en versterkt. 

Bij het lezen van de tekst viel ik niet van mijn stoel van verbazing. De samenwerking moet worden verdiept op het gebied van economie, cultuur, onderwijs, onderzoek, klimaat, energie, innovatie en buitenlands beleid. Het verdrag herbevestigt in bedekte termen de Frans-Duitse motor van de Europese integratie op basis van gedeelde waarden. Zo bezien is het een antwoord op het nationalistische populisme van Italië en de Visegrád-groep waarin Hongarije, Polen, Slowakije en Tsjechië hun anti-immigratiebeleid vormgeven.

Het meest interessant is de nieuwe impuls die aan de defensiesamenwerking wordt gegeven. Daartoe is alle reden. De prioriteit van Amerika ligt niet langer bij Europa, maar bij China. Rusland is assertiever geworden en de meeste Navo-landen slagen er niet in twee procent van hun bruto binnenlands product aan defensie uit te geven.

Penibel

De opkomst van China heeft gevolgen voor de veiligheid van de handelsroutes en zelfs de militaire aanvoerlijnen over zee. Chinese marineschepen oefenen inmiddels met Russische in de Middellandse Zee en de Oostzee. Tot slot vereist een mogelijke brexit nieuw Europees leiderschap.

Geen wonder dat het verdrag eerder door bondskanselier Merkel en president Macron uitgedragen ideeën over een militair autonoom Europa bevat. Dat er stappen in die richting moeten worden gemaakt, staat buiten kijf. Europese landen zijn niet in staat zichzelf te verdedigen en grootschalige militaire operaties buiten Europa uit te voeren. Zo ontbreekt het aan systemen voor commandovoering en het verzamelen van informatie over het inzetgebied. Die essentiële ruggegraat van elke militaire operatie wordt door de VS geleverd. Trekken de Amerikanen zich terug, dan zijn Europese legers grotendeels niet inzetbaar.

Trump

Hoe penibel de situatie is, blijkt uit het feit dat besloten is om bij dit jaar, een jubileumjaar voor de Navo, het jubelen achterwege te laten. Het zeventigjarig bestaan van het bondgenootschap had gepaard moeten gaan met een top van staatshoofden en regeringsleiders. Die zouden feestelijk een nieuwe strategie omarmen waarmee richting aan de verdediging van Europa zou worden gegeven. Maar als gevolg van de angst dat de Amerikaanse president Trump een streep door de strategie zet en zich ruziënd uit de top terugtrekt, is dit alles geschrapt. De kans dat Trump met zijn gedrag de Navo de nek omdraait werd als een te groot risico gezien.

Dit gegeven is een extra argument voor Frans-Duitse defensiesamenwerking. Het Verdrag van Aken wil daartoe ook een aanzet geven voor een nieuwe veiligheidscultuur.

Maar daarvoor moet een vrijwel onoverbrugbare kloof worden overbrugd. Want het verdrag is een compromis tussen twee landen: Duitsland is een geoliede economische macht met pacifistische trekken, Frankrijk is een gemankeerde economische macht met martiale trekken. Dat maakt het lastig om militair de handen ineen te slaan, het noodzakelijke antwoord op de nieuwe uitdagingen te vinden en De Gaulle alsnog tevreden te stellen. 

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.

Op 5 november jl. heeft de Commandant Landstrijdkrachten (C-LAS), lgen Leo Beulen, zijn visie op het toekomstig landoptreden aan het publiek gepresenteerd. Deze toekomstvisie Veiligheid is Vooruitzien vormt een belangrijke inbreng van de landmacht in de politieke en maatschappelijke discussie over de toekomst van de krijgsmacht in de aanloop naar de Herijkingsnota 2020, waarin de beperkte aanzet tot vernieuwing in de Defensienota 2018 verder moet worden uitgewerkt. Deze vernieuwing is geen luxe, maar noodzaak. Vernieuwen geeft risico’s omdat je niet precies weet waar je uitkomt. Maar niet vernieuwen geeft de zekerheid dat je over tien jaar achterhaald bent.

Lees het volledige opiniestuk van Frank Bekkers hier.

Investeren in Nord Stream 2 zet de verhoudingen met de Verenigde Staten onder druk, betoogt Rob de Wijk. Het afnemen van Russisch kan volgens hem leiden tot Amerikaanse tegenmaatregelen die Nederland raken. De Amerikaanse ambassadeur heeft in zijn ogen met een opiniestuk al een eerste stap gezet. 

De Amerikaanse Ambassadeur in Duitsland Richard Grenell zette medio januari bedrijven die meewerken aan Nord Stream 2 met dreigbrieven onder druk. Daarmee krijgt een discussie over de nieuwe pijpleiding, die gas om Oekraïne heen naar Duitsland moet gaan brengen, een nieuwe dimensie die overigens ook Nederland direct kan raken. Shell is immers onderdeel van het consortium dat, samen met de enige aandeelhouder Gazprom, 9,5 miljard euro voor de bouw bij elkaar bracht. 

De brieven van de ambassadeur zijn opmerkelijk, omdat er naar mijn weten weinig tot geen precedenten zijn dat bondgenoten elkaar op die manier onder druk zetten. De brieven zijn niet opmerkelijk, omdat in Amerika de oppositie tegen Nord Stream 2 de afgelopen jaren alleen maar sterker is geworden. Onderminister van Energie Francis Fannon riep begin december de Europeanen expliciet op met het project op te stoppen. 

De Amerikaanse president Trump heeft er zelf nooit een geheim van gemaakt dat hij de pijpleiding maar niets vindt. In juli vorig jaar ging hij tijdens de NAVO-top in Brussel tekeer tegen Bondskanselier Merkel. Hij vond het ongerijmd dat de Amerikanen de Duitsers moeten helpen zich tegen de Russen te verdedigen, terwijl de Duitsers minder dan de afgesproken twee procent van het bruto binnenlands product (BBP) aan defensie besteden, maar wel de Russische kas spekken door zich afhankelijk van Russisch gas te maken. Datzelfde argument is nog niet in de richting van Nederland gemaakt, maar dat zou maar zo kunnen gebeuren als de afname van het Groningse gas vooral door Russisch gas wordt gecompenseerd. 

Eerste stap gezet

De eerste stap is al gezet met een opiniestuk van de hand van de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra. Hij schreef dit opiniestuk in navolging van een soortgelijke oproep aan alle EU-landen door het Amerikaanse Congres. Ook hij riep op tot het stoppen van het project en bood vloeibaar aardgas (LNG) uit Amerika aan als alternatief. 

Hebben de Amerikanen een punt? Ja en nee!

Nee, omdat deze oproep uit de mond van Trump doet vermoeden dat er iets anders achter zit. President Trump is Ruslandvriendelijk, wil eigenlijk van de NAVO af, en heeft een hekel aan Merkel. Zo bezien is de oekaze van de ambassadeur in Duitsland vooral een aanval op Merkel. 

Ja, omdat Trump wordt gesteund door het Congres en het inderdaad raar is dat de Amerikanen Europa moeten verdedigen tegen dezelfde Russen waarvan men zich tegelijkertijd verder afhankelijk maakt.

In Europa ziet men dat totaal anders. Merkel ziet het project in commerciële termen. Al tijdens de Koude Oorlog was de Sovjetunie een betrouwbare leverancier, dus waarom zou dat nu ineens niet het geval zijn? Bovendien zou dit soort economische vervlechting meer stabiliteit, dus veiligheid leveren. Dat laatste lijkt mij een non-argument. Die economische interdependentie was er al. De Europese Unie is de grootste handelspartner van Rusland en veertig procent van de Duitse gasimporten zijn afkomstig uit dat land. Die afhankelijkheid heeft niet kunnen voorkomen dat er een harde confrontatie over Oekraïne ontstond met als dieptepunt de annexatie van de Krim. 

Machtspolitiek

De door Nederland gesteunde Duitse argumentatie dat North Stream 2 geen geopolitiek project is, is aantoonbaar onjuist. Olie en gas zijn geopolitiek. Punt uit. Dit geldt helemaal voor Poetin die ervan uitgaat dat hij met energieafhankelijkheid meer invloed op deze landen krijgt. Dit denken is consistent met de machtspolitiek die hij voert, met inbegrip van de beïnvloedingscampagnes die Rusland met nepnieuws en trollen op internet laat uitvoeren. Wie dat niet gelooft, moet maar eens de Russische Nationale Veiligheidsstrategie lezen. 

Door de diplomatieke dreigementen komt Duitsland, en daarmee mogelijk ook Nederland, in een lastige situatie terecht die men had kunnen voorkomen door de leiding wel te bouwen en tegelijkertijd in defensie te investeren. Als de Europese bondgenoten hun krijgsmachten niet hadden verwaarloosd, hadden de Amerikanen nu geen punt gehad. 

Eind 2019 moet door de leiding 55 miljard kubieke meter per jaar vanuit een gasveld op het Russische schiereiland Jamal naar Duitsland gaan stromen. Het is de vraag of dat heugelijke feit zal worden gevierd. Wie denkt dat het allemaal wel mee zal vallen, moet even kijken naar de gevolgen van het opzeggen van de Irandeal door Trump. Die deal was bedoeld om te voorkomen dat Iran kernwapens zou gaan fabriceren. Trump geloofde niet in die afspraken en zegde de overeenkomst op. Tevens maakte hij duidelijk dat bedrijven die zaken met Iran doen, geen zaken met Amerika kunnen doen. De Franse energiereus Total trok zich om die reden medio vorig jaar terug, terwijl het bedrijf juist ruim vier miljard euro in een Iraans gasveldproject had geïnvesteerd. Wie denkt dat olie, gas en geopolitiek los van elkaar staan, heeft het dus mis.

Eens per maand schrijft Rob de Wijk een column voor Energiepodium! Lees de colums hier.

Tim Sweijs geeft commentaar in een artikel van Trouw op de vraag of het Chinese Huawei hier een 5G-netwerk zou mogen aanleggen.

Lees zijn commentaar in het artikel van Trouw hier.

Deze nieuwe podcastserie, een samenwerking van HCSS en de Koninklijke Landmacht, gaat over de Toekomst van de Nederlandse Landmacht. Denkers en doeners van een nieuwe generatie van de landmacht komen aan het woord. Welke vernieuwingen en veranderingen zijn er nodig om de landmacht klaar te stomen voor de toekomst?

In deze eerste aflevering van de driedelige serie spreken wij met Jelle van Haaster. Hij is verbonden aan de Nederlandse Defensie Academie en adviseur bij het 1 Civiel Militair Interactie Commando. Van Haaster deelt zijn visie op een breed scala aan cybercapaciteiten en bespreekt hun toegevoegde waarde in toekomstig militair optreden.

U kunt de podcast hier beluisteren.

Jelle van Haaster, in vijf citaten:

“Één dag Uruzgan is 850.000 euro, dat is een enorm bedrag, als je dat gaat vertalen naar capaciteiten die je tegenwoordig in kan zetten, in de 21ste eeuw, dan praat ik vooral over informatiecapaciteiten, cybercapaciteiten, daar kun je volgens mij veel effectiever mee zijn dan met de traditionele ijzerwinkel.’’

“In plaats van ergens naartoe te rijden kun je ook gewoon een tweetje sturen, of een sms’je, en je kunt zo mensen beïnvloeden. [..] In Oekraïne krijgen Oekraïense militairen een sms’je van hun tegenstander dat ze naar huis moeten gaan omdat ze anders een nieuw Stalingrad beloofd wordt.”

‘’Om over tien jaar relevant te willen zijn moeten we een mix gaan maken, dus we moeten misschien wel 50/50 worden, 50% informatie capaciteiten en 50% traditionele capaciteiten.’’

“Als we geen digitale capaciteiten hebben slaan we geen deuk in een pakje boter meer over 10 jaar.’’

“Ruimte geven! Ruimte geven aan de mensen die ook binnen de landmacht bezig zijn met robots, met beïnvloeden van het menselijk landschap, met cyber, met social media. Die moet je bij elkaar gaan zetten en die moet je na laten denken over het conflict van de toekomst en hoe de landmacht daar een rol in blijft spelen. [..] Geef ons die 850.000 euro en laat ons losgaan.’’

De gaspijpleiding North Stream 2, die buiten Oekraïne om gas van Rusland naar Duitsland moet gaan transporteren, wordt een hoofdpijndossier dat ook Nederland direct gaat raken.

Afgelopen week discussieerden bewindslieden en experts uit Europa en Amerika voor de zoveelste keer over Rusland. In Litouwen uitten zij hun zorg over de Russische beïnvloedingscampagnes en de steeds sterker wordende militaire assertiviteit van onze oosterbuur. Tegelijkertijd zijn we militair zwak en werken economische sancties onvoldoende.

Toen ik opperde dat dus de enige manier om Rusland onder druk te zetten een koopstaking van olie en gas was en tegelijkertijd de nieuwe North Stream 2 pijpleiding de nek omdraaien, bleef het stil. Alleen geharnaste Ruslandvrezers als de Polen reageerden instemmend. Die landen willen zich niet van Rusland afhankelijk maken en kijken naar alternatieven, zoals de import van vloeibaar aardgas of lng uit Amerika.

Een paar dagen later schreef de Amerikaanse ambassadeur in Duitsland dreigbrieven aan bedrijven die betrokken zijn bij de gaspijpleiding. Hij dreigt met sancties waardoor hun deelname aan de aanleg van de leiding hun duur kan komen te staan. Daaronder vallen overigens ook Nederlandse bedrijven als Shell.

De brief paste in het diplomatieke offensief waarin ook Pete Hoekstra, de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, zich mengde. Ook hij betoogde dat de bouw van de gaspijpleiding gestaakt zou moeten worden. Al eerder voerde Amerika de druk op Denemarken op om dat land af te laten zien van de aanleg door zijn territoriale wateren.

Navo

Het gekibbel kan niet los worden gezien van de Amerikaanse veiligheidsgaranties voor Europa. Deze week werd bekend dat president Trump, zoals werd gevreesd, van de Navo af wilde. Zijn visie op Rusland is nu eenmaal milder dan die van de gemiddelde Europese leider. Maar mede gedwongen door ministers als Mattis en een Congres dat pro-Navo is, omarmde hij het bondgenootschap toch, hoewel met tegenzin.

Dit weerhield Trump er niet van om vorig jaar juli tijdens de Navo-top hard tegen Duitsland uit te varen. Hij verweet bondskanselier Merkel zich met de pijpleiding door Rusland te laten gijzelen en miljarden aan een land te betalen waartegen de Amerikanen Duitsland moeten helpen verdedigen. Trump had hier absoluut een punt.

Het Duitse verweer is dat North Stream 2 een commercieel project is, dat Rusland ook tijdens de Koude Oorlog een betrouwbare leverancier was en dat dit soort economische vervlechting juist meer stabiliteit oplevert.

China

Vooral dat laatste argument is vreemd. Want die economische vervlechting heeft de annexatie van de Krim ook niet kunnen voorkomen. Bovendien drijft Duitsland indirect Oekraïne in de armen van Rusland omdat die nieuwe pijpleiding mede om geopolitieke redenen om dat land heen wordt gelegd.

Een probleem is dat die pijpleiding bijna gereed is. Daarom zullen Amerikaanse sancties de verhouding met de Europese Unie op een dieptepunt brengen, terwijl trans-Atlantische samenwerking nu harder nodig is dan ooit.

Dan denk ik niet in de eerste plaats aan de verdediging tegen Rusland, maar aan het formuleren van een gezamenlijk antwoord op de opkomst van China. Zo bezien kan een terechte Amerikaanse grief het onbedoelde gevolg hebben dat China zijn positie verstevigt.

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.