Terwijl in Nederland de meeste aandacht uitgaat naar de budgetverhoging die nodig is om de huidige krijgsmacht in de benen te houden, komt een serie dreigingen op ons af waar Defensie een antwoord op moet hebben. Volgens HCSS analisten Patrick Bolder, Tim Sweijs en Hugo van Manen beseffen maar weinigen het, maar is de ruimte in potentie een van de belangrijkste toekomstige strijdtonelen, zeggen ze in De Telegraaf.
Het waren spannende uren vorige week maandag voor de bemanning van het internationale ruimte station ISS. Nadat Rusland een proef had gedaan met een anti-satellietwapen, waarbij een niet meer gebruikte Russische militaire satelliet was vernietigd, ontstond een wolk van brokstukken. Deze deeltjes razen met 27.000 kilometer per uur in een baan om de aarde.
Restmateriaal
Vanwege de vaart waarmee ze rondsuizen, kunnen zelfs de kleinste stukjes restmateriaal een vernietigend effect hebben op alles wat ze op hun weg raken. Inclusief het internationale ruimtestation. Nadat het nieuws over de Russische test in de VS bekend was geworden, liet de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA de bemanning van het ISS noodprocedures, zoals het sluiten van luiken, uit voeren.
In dekking moesten ze hopen niet te worden geraakt door het zwerfafval. NASA-directeur Bill Nelson sprak schande van de proef. Hij duidde die aan als ’roekeloos’ en ’gevaarlijk’. „Het is onvoorstelbaar dat de Russen met hun lange geschiedenis in de ruimtevaart niet alleen Amerikaanse astronauten en astronauten uit andere landen in het ISS in gevaar brengen, maar ook de bemanning van het Chinese ruimtestation en hun eigen kosmonauten.”
Het bleef vorige week bij boze woorden, ook uit de mond van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken. Maar volgens defensieanalist Tim Sweijs van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) valt escalatie na een volgend incident niet uit te sluiten. De recente schermutselingen zijn volgens hem voortekenen van een nieuwe ruimterace tussen grootmachten de Verenigde Staten, Rusland en China. Een race waarbij het niet, zoals in de jaren zestig, om prestige gaat, maar om grote economische en strategische belangen. Sweijs schreef er met zijn HCSS collega’s Hugo van Manen en Patrick Bolder een uitgebreide analyse over die hij onder de aandacht bracht van de politiek verantwoordelijken in ons land. De analisten deden dat in de vaste overtuiging dat Nederland militair werk moet maken van de ruimte, zoals we ook actief zijn op zee, in de lucht en op het land.
Dik 20.000 kilometer boven ons hoofd cirkelen onvermoeibaar de gps-satellieten die ervoor zorgen dat we nooit meer met een stratenboek op onze schoot de weg hoeven te zoeken in een grote stad. Mochten ze uit vallen of door een tegenstander worden uitgeschakeld, dan lijkt op het eerste gezicht het leed niet veel ernstiger dan geen Google Maps op je smartphone te kunnen gebruiken. Vervelend, maar geen drama. Dat is volgens analist Sweijs een misvatting. De moderne wereld kan niet meer zonder de exacte tijd- en locatiedata van de satellieten, omdat ze in elke denkbare sector worden gebruikt.
Pinautomaten
„Zonder satellieten werken de pinautomaten niet meer, vallen elektriciteitscentrales uit en gaan de bruggen niet meer open of dicht”, concretiseert Sweijs de gps-afhankelijkheid van onze vitale infrastructuur. Uit onderzoek in opdracht van de Amerikaanse overheid kwam in 2019 naar voren dat uitval van de gps-satellieten alleen de VS per dag een miljard dollar economische schade oplevert. Cru gezegd biedt dat ook militaire kansen. Schiet je de gps-satellieten van je tegenstander uit de lucht, dan kun je het dagelijks leven in zijn land lamleggen.
Het strategische voordeel is in potentie nog groter, analyseert het HCSS, omdat krijgsmachten rond de wereld op gps- en spionagesatellieten vertrouwen bij het bepalen van hun posities en het observeren van de tegenstanders. „Schakel je die uit, dan is een krijgsmacht doof, blind en daarmee kansloos”, legt Tim Sweijs uit. Het idee is in zijn ogen huiveringwekkend, omdat het onklaar maken van spionagesatellieten in het ongunstigste geval atoommogendheden hun zogeheten vroege waarschuwingssysteem ontneemt. Dat is de apparatuur die hen alarmeert voor een aanval met nucleaire wapens.
„Het risico bestaat dat het uitschakelen van dat systeem wordt beschouwd als teken van zo’n aanval, waar na een land preventief zelf atoomwapens inzet. Ook als een tegenstander helemaal geen kernraket de lucht in heeft geschoten. Het is voor al dat gevaar van per ongeluk een kernoorlog starten waar grote landen zich zorgen over maken.”
Nieuwe generatie
„Helemaal omdat een groeiend aantal naties beschikt over antisatellietwapens. Niet alleen de VS en Rusland, maar ook bijvoorbeeld India en China”, vult defensiedeskundige Patrick Bolder aan. „We zien ook een nieuwe generatie van dit type wapens. Dat zijn geen raketten waarmee je de satelliet vernietigt, maar systemen die werken vanaf de aarde met een elektromagnetisch krachtenveld dat een kunstmaan uitschakelt. Het aantal proeven met deze wapens neemt toe.”
De nieuwe wapenwedloop die de analisten in de ruimte zien ontstaan, heeft volgens hen een tweede reden. Ze zien dat de ruimte snel economisch aantrekkelijk aan het worden is. Kostte het eind jaren vijftig nog een miljoen dollar om een kilo materiaal buiten de dampkring te brengen, inmiddels is dat 1400 dollar. Volgens HCSS kan dat tarief dankzij de komst van bedrijven die commerciële ruimtevluchten aanbieden – bijvoorbeeld SpaceX en Blue Origin – zakken tot een tientje per kilo. Daardoor zou de maan geschikt kunnen worden om delfstoffen te winnen die op aarde zeldzamer worden en ze terug te sturen naar aarde.
„Volgens experts zijn er 17.000 asteroïden die mogelijk waardevolle grondstoffen bevatten”, vult Sweijs aan. „Als je dat weet, snap je de groeiende interesse van de VS en China voor teruggaan naar de maan en het mogelijk vestigen van een basis daar. Maar waar economische belangen zijn, liggen conflicten op de loer. Dat zie je op de wereldzeeën en dat is met de ruimte niet anders. De grootmachten sorteren erop voor door ruimtecommando’s en speciale krijgsmachtsonderdelen op te richten. Trump werd nog een beetje uitgelachen toen de Verenigde Staten het in 2019 deden, maar inmiddels heeft de NAVO een ruimtestrategie en volgden de Britten dit jaar het voorbeeld.”
Hoe zit dat met Neder land? Ons land lanceerde afgelopen zomer zijn eerste militaire satelliet: de Brik 2. Nederland is zo minder afhankelijk van bondgenoten voor het verzamelen van inlichtingen. Aan een ruimte strategie wordt gewerkt, laat het ministerie van Defensie weten.
Agenda
„Een nieuwe minister zal de komende kabinetsperiode een ’Defensie Ruimte Agenda’ uitbrengen. Daarin wordt stilgestaan bij de ontwikkelingen, dreigingen en afhankelijkheid in en van de ruimte. Ook wordt ingegaan op de belangen en de doelen die Defensie richting 2035 heeft voor het gebruik van de ruimte.”
Wat de HCSS-analisten betreft kan dat plan er niet snel genoeg komen en moet het zo vlot mogelijk worden uitgevoerd. Tim Sweijs trekt er de parallel over met de Chinese keizer Hongxi, die in 1424 besloot dat zijn land geen vloot meer nodig had en alle reizen naar het buitenland verbood. Hij zette zijn land met het isolement op eeuwen achterstand ten opzichte van het buitenland. „Als je niet investeert in de ruimte, riskeer je hetzelfde te doen”, concludeert Sweijs.
Dit artikel werd op 27 november 2021 in De Telegraaf gepubliceerd.
Related Content
