Geopolitieke concurrentie vraagt om Europese strategische autonomie en nieuwe samenwerkingen
Den Haag, 27 januari 2020 – Vandaag overhandigden Instituut Clingendael en Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) de Strategische Monitor ‘Tussen orde en chaos? De tekenen aan de wand’ aan de minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok.
Met hun jaarlijkse rapport geven de denktanks inzicht in de trends en ontwikkelingen in de wereldpolitiek. De onderzoekers zien een steeds hardere geopolitieke concurrentie tussen een Amerikaans en een Chinees machtsblok, die zich manifesteert op een groeiend aantal domeinen. Economie en veiligheid raken daarbij nauwer verweven. Nederland ervaart dit aan den lijve, getuige de exportrestricties op ASML en de zich voortslepende discussie over 5G. Meer Europese strategische autonomie en creatieve coalitievorming zijn noodzakelijk in de ‘multi-orde’, waarin tegenstanders in het ene beleidsdomein potentiële samenwerkingspartners zijn in het andere, aldus de onderzoekers: “Strategische autonomie biedt keuzevrijheid, manoeuvreerruimte en ‘leverage’, en draagt bij aan de veiligheid en welvaart van Nederland, maar ook aan de stabiliteit van het wereldsysteem als geheel.”
De Monitor is hier te raadplegen.
Minder vredig, minder veilig
In de trendanalyse zijn de zes veiligheidsdreigingen uit de Nederlandse Geïntegreerde Buitenland- en Veiligheidsstrategie 2018-2022 onder de loep genomen. De analyse wijst opnieuw op een verhoogde dreiging voor de komende jaren op het gebied van militaire competitie en cyberdreigingen, vitale economische processen en ongewenste buitenlandse inmenging en ondermijning. De conflicten in de regio rondom Europa woeden ondertussen voort, terwijl de verhoudingen op het wereldtoneel polariseren: er is minder samenwerking en méér onderlinge wedijver. Positief is de ontwikkeling van nieuwe coalities op het gebied van regulering van cyberspace en meer internationale samenwerking bij de bestrijding van terrorisme.
Laveren
De huidige multipolaire wereld wordt gedomineerd door de zittende macht Amerika en de opkomende macht China. Deze grootmachten beschermen hun economieën en stimuleren hun technologische en industriële basis. Ze versterken hun positie op het internationale speelveld en verminderen hun wederzijdse afhankelijkheid. Ondertussen laveert Europa tussen deze machtsblokken en moet het ervoor waken geen speelbal te verworden. Maar de eenheid in Europa wordt door de huidige krachtsverhoudingen en verscherpte geopolitieke concurrentie danig op de proef gesteld. Beide machtsblokken proberen de Europese landen voor hun belangen te winnen en zaaien daarmee onderlinge verdeeldheid.
Nederland als de kanarie in de kolenmijn van de titanenstrijd?
Nederland bevindt zich volgens de onderzoekers vooralsnog in een relatief gelukkige positie. Het kan rekenen op bondgenoten en samenwerkingspartners in zijn directe geografische omgeving. Maar wat betekent het vooruitzicht van de toenemende economische en veiligheidscompetitie in een multipolaire wereld voor Nederland?
Als relatief Transatlantisch én economisch relatief sterk verbonden met China, is Nederland bij uitstek kwetsbaar voor de zich ontvouwende strijd tussen de twee titanen Amerika en China. Het kweken van een beter begrip van wáár Nederlandse kwetsbaarheden liggen, en wáár kansen voor samenwerking, is daarom een noodzaak volgens de onderzoekers: “Inzet op grotere Europese strategische autonomie moet daarbij hand in hand gaan met een hechte samenwerking met partners buiten Europa, ook om aan internationale regimes te bouwen waar oude teloorgaan – anders dreigt een marginalisering op het wereldtoneel, voor Europa én voor Nederland.“
Op de foto vlnr: Tim Sweijs (HCSS), Monika Sie Dhian Ho (Clingendael), Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok, Rob de Wijk (HCSS) en Danny Pronk (Clingendael)
