Europa Ondanks de oorlog in Oekraïne richten de Verenigde Staten hun veiligheidsbeleid vooral op China. Eenheid in Europa is daarom cruciaal, schrijft Paul van Hooft.
De Russische invasie van Oekraïne onderstreept de noodzaak en kracht van Europese eenheid, zeker nu de aandacht van de Verenigde Staten verschuift naar Azië. Maar de frustraties tussen West-Europese en Oost-Europese lidstaten groeien nu door Duitsland, Italië, en Frankrijk meer druk wordt uitgeoefend op Oekraïne om tot een vergelijk met Rusland te komen. Daarbij is de terughoudendheid van Bondskanselier Scholz om snel wapens te leveren een doorn in het oog. Wij naderen daarom op veel manieren een kantelpunt. En het is niet zeker of de treinreis naar Kiev van Macron, Scholz, en Draghi deze week daar genoeg aan heeft veranderd.
De Amerikaanse prioriteit blijft namelijk de opkomst van China. Door de oorlog heeft de publicatie van de Nationale Defensiestrategie van de Biden-regering eind maart weinig aandacht gekregen. Dit document zet de grote lijnen van het Pentagon uiteen. Het zegt letterlijk dat de Volksrepubliek China de belangrijkst strategische en „tempobepalende uitdager” is voor de VS, dan pas de Russische dreiging in Europa. Het zegt veel dat de tekst onveranderd bleef, tijdens de grootste oorlog op het Europese continent in decennia. Het document bouwde verder op de lijn van de Trump-regering die in de Defensiestrategie van 2018 was neergezet.
Europeanen maken een grote fout als ze de Amerikaanse prioriteiten over het hoofd zien. Rechtsom of linksom zal Europese veiligheid in de toekomst meer een aangelegenheid voor Europeanen zelf worden. Dat besef lijkt ten dele doorgedrongen te zijn in Europese hoofdsteden, gezien de geplande stijgingen in defensie-uitgaven. De Nederlandse regering heeft in de nieuwe Defensienota aangekondigd 40 procent meer uit te gaan geven om zo binnen twee jaar de 2 procent-norm van de NAVO te halen. Het lijkt er zelfs op dat Duitsland eindelijk zijn defensie op orde zal brengen. Europa is bezig aan een inhaalslag, na een kwart eeuw veronachtzaming en achteruitgang in aantallen en gereedheid van mensen en materiaal.
Toegenomen twijfel
Maar Europa stevent af op een breuk tussen de oostelijke en de westelijke lidstaten. Oorzaak is de toegenomen twijfel en terughoudendheid aan de kant van West-Europese landen om de druk op Rusland in stand te houden en de drang om te zoeken naar een staakt-het-vuren. Voor veel Centraal- en Oost-Europese staten – zeker voor Polen – is de Russische dreiging nooit verdwenen. Sinds het begin van de Russische agressie in 2014 hebben ze hun gelijk bewezen gezien en is hun frustratie gegroeid.
En de frustratie van de oostelijke lidstaten is niet onterecht. Hoewel Poetin de doelen waarmee hij de oorlog begon niet heeft gehaald, heeft Rusland inmiddels 20 procent van het Oekraïens grondgebied in handen, meer dan begin februari.
Belangrijker is dat het waardevolle delen zijn, zoals de kustgebieden. Rusland kan daarmee Oekraïne toegang tot de Zwarte Zee ontzeggen en dus ook voedselexport. Een staakt-het-vuren is niet alleen moreel moeilijk te verdedigen, maar het houdt de Russische dreiging in stand.
Europese eenheid is belangrijk, de oorlog is nog lang niet beslecht. Naast militaire misrekeningen heeft Poetin het Europese vermogen verenigd te handelen sterk onderschat. Maar dat was niet zo vreemd. Na de annexatie van de Krim in 2014 en de gevechtshandelingen in Oost-Oekraïne bleef Europa Russische olie en gas kopen, en ging gaspijpleiding Nord Stream 2 gewoon door. De Minsk I- en II-verdragen hebben Rusland niet ontmoedigd.
München 1938
Europa bewijst zichzelf geen dienst met verdeeldheid. Voor Oost-Europese staten leven de herinneringen aan München in 1938, toen het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk bereid waren Sudetenland op te offeren voor vrede met Duitsland, en aan Jalta in 1945, toen Europa werd verdeeld in een westerse en een Sovjet-invloedsfeer, nog sterk. We kunnen de oostelijke staten niet opnieuw wegzetten als tweederangs Europeanen.
De langetermijngevolgen van Oost-Europese vervreemding van West-Europa zijn gevaarlijk in een periode waarin Europeanen meer voor hun eigen veiligheid moeten zorgen. De NAVO raakt dan uit balans met de VS, Polen en de Baltische staten aan de ene kant, en Duitsland, Frankrijk en Italië aan de andere kant. Dit ondermijnt West-Europese invloed, ook op de uitkomst van de oorlog in Oekraïne.
De EU heeft de afgelopen jaren veel gesproken over strategische autonomie of verantwoordelijkheid. Als dit een kans van slagen wil hebben, dan is het noodzakelijk dat Oost-Europese lidstaten vertrouwen hebben in West-Europese. Dit is nodig om ervoor te zorgen dat Rusland, China en andere machten geen verdeel-en-heers-politiek kunnen voeren in Europa. Bij de NAVO-top in Madrid, eind juni, wordt niet alleen gesproken over toetreding van Zweden en Finland, maar ook over een grotere en misschien permanente aanwezigheid in de oostelijke lidstaten. Dat zou een goed bewijs van solidariteit met deze staten kunnen zijn. Nederland moet daaraan meedoen en daarnaast bemiddelen tussen Duitsland en Frankrijk en de oostelijke staten. Want in dit tijdperk van grote geopolitieke veranderingen en gevaren zullen Europeanen het uiteindelijk samen met elkaar moeten oplossen.
Bron: NRC
Foto bron: www.president.gov.ua
