Olie, gas en grondstoffen vormen de essentiële basis om alles waar we in het vrije Westen voor staan vorm te geven: van energietransitie tot digitalisering tot brede welvaart. Het verhaal over de afhankelijkheid van olie en gas is al lang genoegzaam bekend, maar onze afhankelijkheid van grondstoffen dringt langzamer door.
Michel Rademaker weet er alles van. De mede-oprichter en plaatsvervangend-directeur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) buigt zich al decennialang over het vraagstuk. ‘Sinds de oorlog in Oekraïne is de urgentie om in actie te komen aanzienlijk vergroot. De hele maatschappij moet op de schop, maar wat dat betekende, wat daarvoor nodig is en wat de gevolgen zijn bleef in de mist hangen.’
Sinds de aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne op 24 februari 2022 zijn we ruw wakker geschud, zegt Rademaker. Langzaam drong door hoe belangrijk, naast olie en gas, zeldzame aardmetalen zijn. Ze zijn onmisbaar voor de auto-industrie, de nucleaire industrie, de productie van supermagneten, voor smartphones en andere elektronische apparatuur. En natuurlijk voor de energietransitie: voor windmolens, zonnepanelen en batterijen. Over het grootste deel van de 34 kritieke en strategische materialen als fosfaat, grafiet, koper, nikkel, helium, arsenicum, mangaan en veldspaat, heeft China zeggenschap. Met mijnen in eigen land en mijnbouwconsessies die het opkocht in Afrika, maar ook in Australië. De afhankelijk van China is dus enorm.
Om die afhankelijkheid te keren stelde de Europese Commissie de ‘Critical Raw Materials Act’ (CRM) op. Met daarin een reeks doelstellingen voor 2030. En er zijn strategische grondstoffen aangewezen die cruciaal zijn voor een groene en digitale toekomst. Groene technologie is nodig om fossiel minder zwaar te laten wegen in de energiemix en hernieuwbare energie een zwaarder accent toe te kennen. Maar Rademaker waarschuwt dat het fijnmazige systeem dat we kenden nu schoksgewijs verandert door de energietransitie en de oorlog. Schokken die elkaar versterken. Met gevolgen voor de energiemix. ‘Je ziet dat institutionele beleggers zich terugtrekken uit Shell omdat ze niet meer in fossiele energie willen investeren. Maar Shell is als groot olie- en gasbedrijf juist een van de investeerders in duurzame energie en heeft het geld van die beleggers daar hard voor nodig. Komende tien jaar zal een tweesporenbeleid onontkoombaar zijn: blijven investeren in fossiele energie én investeren in verduurzaming. Dat gaat schuren, maar kan ook tot nieuwe innovaties en inzichten leiden.’
De CRM Act past in het streven naar strategische autonomie in Europa, waarbij de relativering past dat de globalisering zo ver is doorgeschoten dat gehele autonomie een utopie is. De CRM Act stimuleert bedrijven duurzaam en verantwoord om te gaan met grondstoffen. Het doel is dat in de nabije toekomst ten minste 10 procent van de groeiende vraag naar grondstoffen uit eigen bodem komt. Voor lithium wordt gekeken naar mijnbouwprojecten in Zweden, Frankrijk en Portugal. Kobalt komt in de toekomst uit Zweden en Finland. De Commissie wil ook 15 procent van de grondstoffen gerecycled moet zijn en dat de EU 40 procent zelf moet kunnen verwerken in fabrieken. Samenwerkingen met andere landen moeten worden versterkt. Met Chili, Brazilië, Canada en Kazachstan staan samenwerkingen gepland.
Rademaker denkt dat de snelste winst in het verwerkingsproces zit. ‘Er komt veel materiaal uit Afrika en een aanzienlijk deel komt uit Amerika. Het probleem is dat we daar mijnbouw willen hebben, maar dat het verwerken tot halffabricaten nog altijd in de meeste gevallen via China loopt. Daar kunnen we snel voordeel behalen, omdat we daar als Europa goed in zijn.’
Bron: Nieuwe Ankers met Paul van Liempt, 1 april 2024
Nieuwe Ankers is een nieuw, journalistiek interviewkanaal dat op zoek gaat naar diepgaand begrip van de grote vraagstukken van deze tijd. We richten ons in onze zoektocht op de overlappende gebieden van economie, geopolitiek, psychologie, kunstmatige intelligentie, technologie, klimaat, onderwijs, digitalisering en cultuur.
Met mensen uit de wetenschap, het beleid en de praktijk hopen we met die unieke aanpak van gebaande paden af te wijken. Dat kan alleen als disciplines elkaar doorkruisen, silo’s worden doorbroken en over grenzen heen wordt gekeken. En onderwerpen altijd met oog voor de historische context worden bekeken.
Met deze aanpak hopen we meer mensen te betrekken bij de snelle transities van deze tijd, door een poging te wagen complexe vraagstukken helder en duidelijker voor het voetlicht te brengen.
Nieuwe Ankers wordt gemaakt door Paul van Liempt (Initiatiefnemer en interviewer),
Camiel Notermans (producent), Rob Vermaas (regie) & Karin Campagne (visagie).
Experts
Related Content
