In de Militaire Courant publiceren we elke editie een artikel gebaseerd op een recente HCSS studie.
De Russische inval in Oekraïne markeerde een keerpunt in de Europese veiligheid. Voorbij is de tijd dat onze krijgsmachten zich vooral richtten op vredesbevorderende operaties ver van huis. De oorlog maakt op hardhandige wijze duidelijk dat het NAVO-gebied nu zelf wordt bedreigd. Om te begrijpen hoe Rusland kan worden afgeschrikt is het noodzakelijk om een aantal inzichten en concepten uit de Koude Oorlog opnieuw te bezien, in het licht van de huidige tijd met zowel duidelijke vergelijkbare als echt andere kenmerken.
In een recente HCSS studie trachten Rob de Wijk, Frank Bekkers en Tim Sweijs een antwoord te geven op de vraag hoe we met die nieuwe én tegelijkertijd oude dreiging moeten omgaan. Daarbij staat oorlogsvoorkoming door afschrikking centraal.
Er zijn verschillende dreigingsscenario’s denkbaar, die in grote lijnen corresponderen met de drie hoofdtaken van Defensie:
- Het Baltische scenario, waarin Rusland met een snelle aanval een deel van de Baltische staten verovert en bezet, en daarmee de NAVO voor een fait accompli stelt.
- Het Oekraïne-scenario, het steunen van partnerlanden in de Europese periferie tegen Russische agressie.
- Het hybride scenario vereist een antwoord op heimelijke operaties, disinformatie en cyberaanvallen van Rusland tegen NAVO- en EU-staten, gericht op het ondermijnen van de politieke besluitvorming, het ontwrichten van de samenleving en het voorkomen van militaire inzet tegen Rusland.
Uitdaging
Een belangrijke uitdaging is dat Rusland zijn tegenstanders met een grote verscheidenheid aan middelen onder druk zet. De Westerse strategie berust momenteel op een combinatie van afschrikking van conventionele strijdkrachten en nucleaire afschrikking. De wijze waarop Rusland de afgelopen jaren met interventies tegenstanders voor voldongen feiten plaatst, met de inval in Oekraïne als laatste voorbeeld in een reeks van agressieve daden, vereist de ontwikkeling van nieuwe afschrikkingsconcepten. Daarin is kennis van de tegenstander cruciaal.
Wederzijds onbegrip
De voor vele deskundigen onverwachte inval toont aan hoe weinig kennis we momenteel eigenlijk hebben van het Russische buitenland- en defensiebeleid. In de analyses van de Russische en Westerse kijk op afschrikking valt een duidelijk verschil in denken op. Het resultaat is (wederzijds) onbegrip. Wat wij een offensieve oorlog van Rusland tegen Oekraïne noemen, past in het Russische denken van strategische afschrikking en heeft in dat denken een defensief doel. Wat wij als afschrikwekkende maatregelen beschouwen, hoeft dat in Russische ogen helemaal niet te zijn. Rusland is er veel aan gelegen om grootschalige militaire confrontatie met de NAVO te vermijden, maar bepaalde maatregelen die wij nemen brengen in Russische ogen de noodzaak van preëmptief optreden juist dichterbij.
Meer autonomie
De verbintenis van de VS met de Europese veiligheid is essentieel in het NAVO-perspectief; tegelijk is de Amerikaanse steun niet langer gegarandeerd. Amerika wil en kan steeds minder de last van de Europese veiligheid dragen. Hun grootste belangen liggen in de Indo-Pacific, met China als systeemrivaal. Door hun relatieve machtsafname zijn de Amerikanen niet langer in staat tot het voeren van twee oorlogen tegelijkertijd. En als het erom gaat, bestaat het risico dat Europa aan het kortste eind trekt. De afschrikking zal dus vooral door de Europese bondgenoten zelf moeten plaatsvinden: meer Europese autonomie op defensiegebied is noodzakelijk, maar zal jaren vergen.
De NAVO kan verschillende afschrikkingsconcepten hanteren:
- Afschrikking door actieve ontzegging is een beperkte vorm van deterrence by denial met als boodschap “val niet aan, want dat komt je duur te staan.
- Afschrikking door superieure slagkracht is een krachtige vorm van deterrence by denial met als boodschap “val niet aan, want we zullen je verslaan”.
- Afschrikking door preëmptie is een proactieve strategie, waarbij bij oplopende escalatie vroegtijdig offensieve capaciteiten van de tegenstander worden aangepakt. Dit past niet goed in de Europese cultuur, maar kan wel degelijk een krachtig onderdeel van een omvattende afschrikkingsstrategie vormen.
- Afschrikking door onconventionele oorlogvoering is een interessante variant om lokaal een militair superieure tegenstander te bestrijden. Het gaat hier om partizanenstrijd of guerrilla met steun van de bevolking, die reeds door Oekraïne in de door Rusland bezette gebieden is toegepast.
- Afschrikking door straf en vergelding is de klassieke deterrence by punishment, maar kent in zijn moderne incarnatie een veel gedifferentieerder en schaalbaar spectrum aan straf- en vergeldingsmaatregelen dan alleen nucleaire vergelding.
Een verdedigings- en afschrikkingsplan dat gebaseerd is op een combinatie van de bovengenoemde vormen van afschrikking biedt de beste kans op succesvol optreden tegen Russische agressie.
Gevolgen
De complexe Russische dreiging heeft grote gevolgen voor de inrichting en samenstelling van de Koninklijke landmacht. De landmacht kan een wezenlijke bijdrage leveren aan Europese afschrikking, maar dat vereist politiek keuzes. Er moet fors worden geïnvesteerd om te kunnen voldoen aan de internationaal gestelde eisen.
Als de afschrikking faalt is er een risico van escalatie naar een kernwapenoorlog in Europa. Dit leidt tot de politieke uitdaging om boter bij de aan de NAVO beloofde vis te doen, en te (her)investeren in capaciteiten, eenheden en wapensystemen die vooral voor de afschrikking zijn bedoeld, hopelijk nooit worden ingezet en door het publiek worden gepercipieerd als de voorbereiding op een type oorlog dat men niet van deze tijd vindt, maar dat wel is. Dit fundamentele probleem eist een nieuwe defensienota en een diepgaande politieke en maatschappelijke discussie.
Bron: Militaire Courant, November 2023
Link HCSS rapport: https://hcss.nl/report/hoe-moet-rusland-worden-afgeschrikt/
Cover foto bron: Ministry of Defence of the Russian Federation
Related Content
