De vraag naar voor de energietransitie noodzakelijke metalen explodeert en bij de verdeling moeten netbeheerders voorrang krijgen, zegt Michel Rademaker, adjunct-directeur en medeoprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). ‘Als we met zijn alleen de energietransitie willen maken, heb je partijen als de netbeheerders nodig die de elektriciteit van a naar b kunnen brengen.’
In de Critical Raw Materials Act van de EC is voor raffinage en mijnbouw vastgelegd dat vergunningstrajecten binnen twee jaar moeten zijn afgerond. Rademaker sprak netbeheerders die zomaar een jaar verder waren als ze alleen even een extra kabel in een bestaande kabelgoot wilden leggen. ‘Daarom moet je overwegen om ook dit soort vergunningstrajecten te versnellen met noodwetgeving. Ik zit niet aan tafel waar de besluiten worden genomen, maar in het belang van de energietransitie en de netbeheerders moet je het overwegen.’
Netbeheerders moeten prioriteit krijgen
Als de netbeheerders niet verder kunnen, staat in feite alles stil, waarschuwt Rademaker. Daarom zouden wat hem betreft de netbeheerders prioriteit moeten krijgen. ‘Iedereen die van gas en olie overgaat naar elektriciteit heeft die metalen nodig. De vraag is wie in Nederland de grondstoffen als eerste krijgt. Ik denk dat de netbeheerders in de waardeketen van de energietransitie prioriteit moeten krijgen.’ Anders loop je onvermijdelijk vertraging op. ‘Het gaat wel door, maar de vraag is of dat in het tempo is dat we graag willen.’
Om die overstap van fossiel naar duurzame energiebronnen te maken is heel veel elektriciteit nodig. Het overvolle elektriciteitsnet is een steeds groter obstakel, onder meer door de in hoog tempo opgeschroefde doelstellingen die amper bij te benen was door de netbeheerders. Bovendien gingen de gasprijzen omhoog door de Oekraïnecrisis, waardoor de vraag die voor 2030 voorzien waren nu al bereikt werd, zegt David Peters, chief transition officer bij Stedin. ‘Dus het gaat hartstikke snel.’
Wachtlijsten voor elektriciteitsaansluiting
En dat is aan de ene kant een goednieuwsshow voor de energietransitie, aan de andere kant leidt het voor een aantal mensen tot veel overlast, zegt Peters. ‘We zitten eigenlijk in een grootschalige verbouwing in Nederland. Daardoor staan er nu mensen op een wachtlijst voor een elektriciteitsaansluiting, particulieren én bedrijven, en dat is natuurlijk super vervelend.’ Bovendien liggen in Nederland op grote schaal de straten open. ‘Een op de drie straten zal de komende jaren opengaan om 50.000 transformatorhuisjes bij te plaatsen.’
De energietransitie is ook echt een systeemtransitie, betoogt Peters. En dan heb je het over een zeer grootschalige beweging, en niet alleen in Nederland, maar Europabreed. Van sommige effecten wordt dan pas in de loop van het proces duidelijk hoe snel ze gaan. Bij zo’n verbouwing van het volledige Europese energiesysteem komen nou eenmaal dingen kijken waar niet iedereen van tevoren aan gedacht heeft. ‘Je kunt bijna geen krant openslaan of je ziet een bericht over een tekort op het elektriciteitsnet.’
Goede rapportage van grondstoffen
Een extra complicerende factor is de ESG-regeling vanuit de EU, die zowel een lust als een last kan zijn. De grote vraag is hoe je collectief zicht houdt op de kwaliteit van de uitvoering van die ESG. Dat begint bij een goede rapportage over bijvoorbeeld grondstoffen, zegt Rademaker. ‘Als je materiaal uit Congo haalt, kun je nog zó je best doen, maar het zal niet aan de standaarden voldoen die je bijvoorbeeld in Finse mijnen ziet. Dat heeft gewoon te maken met de kwaliteit van het hele ecosysteem eromheen.’
Daar zit een grote mate van hypocrisie in, zegt Rademaker: we vinden internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (imvo) heel belangrijk, maar allemaal bedrijven buiten Europa pakken een voordeel door daar niet aan te voldoen, omdat er geen level playing field is.’ Ook komt not in my backyard (nimby) hier om de hoek kijken: we willen wel een Tesla, maar geen transformatorhuisje in onze tuin. ‘Veel beter toezicht is wel wat duurder voor de consument, maar dan heb je ook wat.’
Bron: BNR Nieuwsradio, 21 april 2024 / BNR Nieuwsradio, 21 april 2024
Over deze podcast
De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.
Host: Paul van Liempt
Redactie: Michaël Roele
Experts
Related Content
