Bij het aantreden van Obama leek het alsof de messias zelf president was geworden. Dat beeld werd versterkt omdat hij de Nobelprijs voor de vrede kreeg voordat hij iets gepresteerd had. Inmiddels zijn we acht jaar verder en weten we dat Obama een fatsoenlijke, integere president is, die op het gebied van de buitenlandse politiek weinig heeft klaargemaakt. Zijn streven naar een kernwapenvrije wereld liep op niets uit. Vorige week nog verwierpen de VS een VN-resolutie voor nucleaire ontwapening.
Guantanamo Bay werd niet gesloten. Op zijn aanvankelijke toezegging om alle troepen uit Irak te halen, moest hij terugkomen. En Amerikaanse troepen zijn in weerwil van zijn oorspronkelijke plannen nog steeds in Afghanistan. Tot slot kon hij niet voorkomen dat Poetin de Krim annexeerde, Oekraïne ontregelde en in het Midden-Oosten het initiatief naar zich toe trok.
De verklaring is simpel: de Amerikaanse president kan zich niet aan de realiteiten van de internationale betrekkingen onttrekken. Hij kan erop inspelen, maar kan niet bepalen.
De belangen van blanke Amerikanen
Trump is de tegenpool van Obama en vertegenwoordigt in de ogen van velen het kwaad. Logisch als je luistert naar zijn extreme, schofferende, racistische uitspraken. Toch vertegenwoordigt Trump een oude stroming, namelijk die van het defensief nationalisme of isolationisme, die teruggaat tot president Jackson (1829 – 1837). Deze traditie gaat ervan uit dat oorlogen alleen gevoerd mogen worden als die Amerikaanse belangen dienen. Trump heeft zich meerdere malen uitgelaten tegen onbezonnen interventies, die Amerika meer kwaad dan goed hebben opgeleverd.
Trump vertegenwoordigt een traditie die nadrukkelijk uitgaat van de belangen van de blanke Amerikanen die nu door demografische verandering en globaliserinworden gemarginaliseerd en met protectionistische maatregelen moeten worden beschermd. Dit is wat Trump bedoelt met ‘America First’.
De religieuze opgave van de Verenigde Staten
Clinton verwerpt het idee van America First niet, maar vertaalt dat in een activistisch buitenlandbeleid om Amerikaanse waarden als democratie, vrijheid en vrijemarkteconomie te verspreiden en vindt dat de Verenigde Staten daarin een bijna religieuze opgave hebben. President Wilson (1913 – 1921) was de belangrijkste vertegenwoordiger van deze traditie.
Zo bezien is het voor de wereld bepalend welke van de twee tradities de komende jaren dominant wordt. Clinton zal het beleid van Obama, mogelijk in iets assertievere vorm, voortzetten. Trump zal zich afzijdig willen houden, wat gezien de fouten die de afgelopen decennia met interventies zijn gemaakt misschien zo gek nog niet is.
Niet vol te houden
Maar Trump zal een isolationistische politiek niet kunnen volhouden. Hij heeft gezegd met Poetin te willen optrekken. Maar als Poetin in Europa te agressief wordt, worden ook de Amerikaanse belangen bedreigd. Dan ontkomt hij niet aan een leidende rol in de Navo. Dat geldt ook voor de verdere ontwrichting van het Midden-Oosten of een te dominante Russische invloed in dat gebied.
Als bondgenoten geen olie en gas meer krijgen, wordt ook het Amerikaanse belang aangetast. Dat wordt ook aangetast als China zich delen van de Zuid-Chinese Zee toeëigent. Kortom, de verschillen tussen Trump en Clinton konden wel eens kleiner zijn dan gedacht.
De column van Rob de Wijk verschijnt wekelijks in Trouw.
Experts
Related Content
