Jilles van den Beukel | Gaswinning op de Noordzee

Onder de Noordzee ligt genoeg gas om Nederland nog jaren warm te houden. Het is goedkoper en heeft een lagere klimaatimpact dan de huidige import van vloeibaar gas (LNG) uit de Verenigde Staten. Maar gasbedrijven trekken weg uit het gebied. De Tweede Kamer wil dat staatssecretaris Vijlbrief snel laat weten welke extra maatregelen hij zal treffen om de gaswinning op de Noordzee te versnellen. Lukt het de overheid de leegloop tegen te houden en het tij te keren? Maarten van Gestel schreef een serie artikelen (1, 2 en 3) voor Trouw, waarin hij o.a. sprak met HCSS energie-analist Jilles van den Beukel: “Het is een reëel scenario dat de overheid gewoon jaren te laat is met dit versnellingsplan.”

Politieke druk groeit: Nederland moet snel meer gas uit de Noordzee oppompen

Het Groningerveld mag dan definitief dichtgaan, met de gaswinning is het in Nederland voorlopig nog niet afgelopen. Tenminste niet als het aan de Tweede Kamer ligt. Die wil dat het demissionair kabinet opschiet met het aanjagen van de gaswinning in de Noordzee. Een motie van de VVD die hiertoe opriep werd door een grote Kamermeerderheid aangenomen, met onder meer PVV, D66, BBB, CDA en NSC die vóór stemden. GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren en Volt zijn juist tegen extra gaswinning op de Noordzee.

De hoeveelheid gas die offshore op de Noordzee gewonnen wordt, neemt al een jaar of vijftien sterk af. Deels omdat het meeste gas al gewonnen is, deels omdat het investeringsklimaat tekort zou schieten in Nederland. Door lange vergunningsprocedures, rechtszaken van milieugroepen en fiscale omstandigheden trokken veel bedrijven de afgelopen vijftien jaar weg uit het gebied. Als dit zo doorgaat, blijft naar schatting zo’n 50 miljard kuub gas onontdekt onder de zeebodem, genoeg voor bijna twee jaar van de hele gasvraag van Nederland.

De vraag is of de staatssecretaris het tij op de Noordzee nog kan keren. “Het is een reëel scenario dat de overheid gewoon jaren te laat is met dit versnellingsplan”, zegt energie-analist Jilles van den Beukel. “Dat het hooguit een beetje helpt, maar geen significante verbetering meer oplevert.”

Lees het hele artikel in Trouw.

De overheid wil veel meer gas uit de Noordzee halen. Zonder succes, vooralsnog

 “Nederland zit in een transitie naar duurzamere energie. Maar dat gaat niet van de ene op de andere dag. De komende vijftien jaar verbruiken we nog steeds gas, of we dat willen of niet,” zegt HCSS energie-analist Jilles van den Beukel. Denk aan het verwarmen van de vele huizen die nog op het gas zitten, of aan fabrieken. “We moeten een nieuw energiesysteem optuigen, maar ook een beetje slim afscheid nemen van het oude. Daar is te weinig aandacht voor.”

De grote vraag is namelijk: waar haalt Nederland zijn gas vandaan, waarvan het in 2023 nog 30 miljard kubieke meter verbruikte, en ook in 2030 naar verwachting nog 18 tot 30 miljard kuub nodig zal hebben, aldus het Planbureau van de Leefomgeving.

Die vraag sloeg ook als een bom in bij het ministerie van economische zaken en klimaat (EZK), na de Russische inval in Oekraïne in 2022. Met het wegvallen van eerst het Groninger gas en daarna het goedkope Russische gas, moest het razendsnel op zoek naar nieuwe gasbronnen, die peperduur bleken. Bedrijven sloten contracten met landen als Qatar. Nederland vergrootte de invoercapaciteit van lng, bijvoorbeeld in de Eemshaven. Naar schatting kostte de gascrisis de EU één biljoen euro – duizend miljard.

Nederland wint naast het grote veld in Groningen zelf al sinds de jaren zeventig ook gas in de ‘kleine velden’ op de Noordzee. Maar, zo moet het ministerie zich in 2022 gerealiseerd hebben: de winning van dat Noordzeegas neemt al zo’n vijftien jaar flink af. Dat komt volgens Van den Beukel doordat de overheid het gebied de laatste twintig jaar heeft laten versloffen. “Bedrijven zijn hier soms zeven jaar bezig van ontdekking tot winning. In Noorwegen lukt dat vaak in drie jaar.”

Door onder meer trage vergunningsprocedures trokken internationale bedrijven de laatste jaren vaker naar Noorwegen of het VK, landen die gaswinning fiscaal ook meer aanmoedigen. Waar twintig jaar geleden jaarlijks nog zo’n 30 miljard kuub op de Noordzee gewonnen werd, is dat nu teruggelopen tot zo’n 10 miljard kuub per jaar, een getal dat jaar na jaar alleen maar slinkt.

Staatssecretaris Hans Vijlbrief wilde in juli 2022 het tij keren. Op de huidige koers wordt nog zo’n 50 miljard kuub uit de Noordzeebodem onttrokken, aldus een HCSS-studie, terwijl dit 110 kan zijn. Vijlbrief lanceerde een ‘Versnellingsplan’. De kern: snellere vergunningsprocedures, om bedrijven alsnog naar de Noordzee te lokken. Bijna twee jaar later is het tijd om de balans op te maken. Heeft zijn Versnellingsplan enig effect gehad, of is Vijlbrief te laat, of doet hij te weinig en te traag?

Om meteen met de deur in huis te vallen: de plannen van Vijlbrief lijken geen effect te hebben. Van den Beukel benadrukt dat het te vroeg is voor een definitief oordeel. Maar ook op basis van signalen in de markt is hij niet hoopvol.

De situatie op de Noordzee kun je zien als het tegenovergestelde van een goudkoorts. In jargon heet dat een ‘sunset industry’ – de ‘zonsondergang’ of ‘eindfase’ van de gaswinning. Het risico van deze fase, zegt Van den Beukel, is het dreigende kantelpunt naar een nog sneller vertrek van gasbedrijven. Verschillende bedrijven delen namelijk infrastructuur, zoals pijpleidingen. Wanneer het aantal actieve bedrijven blijft afnemen, wordt het gebruik van leidingen voor de overblijvers steeds duurder. “Dan komt er een punt waarop het überhaupt niet meer rendabel is om daar gas te winnen, en stopt ook de rest.” Zo’n ineenstorting kan al voor 2030 gebeuren.

Van den Beukel benadrukt dat als de overheid de komende jaren geen ingrijpende stappen zet, de situatie niet meer te redden valt.

Lees het hele artikel in Trouw.

Meer gas winnen op de Noordzee zou goed zijn voor het klimaat. Klopt dat?

De winning en het transport van vloeibaar gas (LNG) uit de Verenigde Staten gaan gepaard met veel methaanuitstoot, gas uit de Noordzee is juist één van de schoonste ter wereld. Moet Nederland de Noordzee dan maar leegpompen voor het klimaat?

Met name bij schaliegaswinning in de VS lekt veel gas weg in de vorm van methaan. “In Groningen of Qatar beschik je over een klein aantal putten met grote productie waarbij de infrastructuur goed te controleren is, Maar in de VS heb je heel veel kleine schaliegasveldjes met allerlei leidingen”, legt Van den Beukel uit. “En de milieuwetgeving is er minder streng.” Naar schatting lekt 1,5 tot 4 procent van het Amerikaanse schaliegas de lucht in, tegenover zo’n 0,1 procent van het Nederlandse Noordzeegas – één van de schoonste gaswinningsomstandigheden ter wereld.

Tel dit op, en het Amerikaanse gas heeft naar schatting zo’n 30% hogere klimaatimpact dan het Nederlandse gas. Dat is fors, zeker als je bedenkt dat Nederland in 2023 bijna 25 miljard kubieke meter LNG importeerde. Dat is ruim 80% van het totale Nederlandse gasverbruik.

Zo bezien is Noordzeegas dus relatief ‘schoon’, en klopt het dat het minder slecht is voor het klimaat om dit te winnen en te gebruiken dan Amerikaans LNG te moeten importeren. Dit onderstrepen René Peters en Rory Dalman van TNO, HCSS energie expert Jilles van den Beukel, energie-expert Jan Paul van Soest, Gert Jan Kramer van de Universiteit Utrecht en Aad Correljé van de TU Delft. Zij vinden dat Nederland zo snel mogelijk moet overschakelen naar duurzame energie zoals zon en wind, maar dat tijdens die transitie wel de winning van nieuw Noordzeegas gestimuleerd moet worden.

Ten slotte zijn er ingewikkelde en moeilijk te voorspellen globale effecten die de extra Noordzeegaswinning kan hebben, zowel goede als slechte wat het klimaat betreft. Zo schat Van den Beukel in dat wanneer Nederland minder LNG hoeft te importeren, de prijs ervan iets kan dalen. Voor bijvoorbeeld China kan dit het gevolg hebben dat het LNG inzet voor stroomopwekking in plaats van kolen, wat een extra positief klimaateffect geeft.

Lees het hele artikel in Trouw.