Ik heb geen idee wie er achter de moord op Boris Nemtsov zit

Het is een oud cliché met een kern van waarheid: tijdens oorlogen en conflicten sneuvelt de waarheid als eerste. Ik moest er aan denken naar aanleiding van twee berichten over Rusland.

De dood van oppositieleider Boris Nemtsov was een schok die vooral in de westerse wereld doorklonk. Nemtsov was anti-Poetin en hij scheen te werken aan openbaringen over wat hij vlak voor zijn dood de “idiote, agressieve en dodelijke oorlogspolitiek tegen Oekraïne” noemde.

Kortom, Nemtsov was in westerse ogen goed omdat hij tegen Poetin was, dus aan onze kant stond. Bovendien was het een uitgemaakte zaak dat Poetin achter de aanslag zat. Wie anders? Dat was althans de teneur van commentaren en discussies op de sociale media. Er werden parallelen getrokken met de vermoorde Aleksandr Litvinenko, de door ‘zelfmoord’ overleden oligarch Boris Berezovski en zijn langdurig vastgezette collega Michail Chodorkovski. Allemaal behoorden ze tot het anti-Poetinkamp.

Framen

Het feit dat de Russische inlichtingendiensten snel arrestaties verrichten die wezen op Tsjetsjeense betrokkenheid werd van tafel geveegd. Een van de gearresteerden, Zaoer Dadajev, zou onder marteling zijn betrokkenheid hebben toegegeven om die verklaring vervolgens weer in te trekken.

Het feit dat Nemtsov door fanatieke moslims zou zijn vermoord omdat hij Charlie Hebdo steunde werd in het Westen en door de Russische oppositie met grote scepsis ontvangen. Ik bedoel te zeggen dat velen vinden dat alles wat uit Rusland komt onbetrouwbaar is en het zo framen dat het in de strijd tegen Poetin kan worden gebruikt. Zelf heb ik geen idee wie achter de moord op Nemtsov zit.

Het omgekeerde was het geval met het interview in de Novaja Gazeta met een Russische soldaat die gewond was geraakt in Oekraïne, dat onder meer door NRC Handelsblad werd gepubliceerd en waarover ook in Trouw werd bericht. Ook nu was de teneur van de commentaren eensluidend: dit is een betrouwbaar en gedetailleerd verslag dat de Russische betrokkenheid bij de strijd in Oekraïne aantoont. Ook nu was de redenering simpel: dit is slecht voor Poetin en de Novaja Gazeta is een liberale anti-Poetin krant, dus moet het wel waar zijn.

31 tanks

Maar wie het interview met Dorzji Batomoenkoejev goed leest, heeft toch wat vragen. Waarom worden tanks in het ruim 6000 kilometer van Donetsk gelegen Oelan-Oede overgeschilderd en op transport gesteld, terwijl vlak bij Oekraïne tanks beschikbaar zijn? Wanneer zijn die 31 tanks de grens over gegaan?

Is er bevestiging van westerse inlichtingendiensten? Hoe kunnen 31 tanks in een park in Makijivka worden ‘verstopt’. En hoe is het mogelijk dat zulke gedetailleerde, operationele informatie ongehinderd in een Russische krant verschijnt? Poetin controleert toch alles? Dat er Russische betrokkenheid bij de strijd in het oosten van Oekraïne is, wil ik best geloven. Maar hoe waar is nu dit verhaal? Ik weet het niet.

Wat ik wel weet is dat er te weinig kritische vragen worden gesteld, dat sentimenten overheersen en dat de waarheidsvinding sneuvelt. Dat is een typisch fenomeen in crisistijd. Maar als er geen oog meer voor de waarheid is en kritische vragen niet meer worden gesteld, wordt het steeds moeilijker uit de patstelling te komen en de crisis op te lossen.

De column van Rob de Wijk verschijnt wekelijks in Trouw.